Giám sát chặt Trưởng đặc khu kinh tế tránh 'lạm dụng quyền lực'

Chiều 10/11, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Theo đó, Chính phủ đã đề xuất và xin ý kiến Quốc hội về hai phương án xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt.

Cụ thể, phương án 1, không tổ chức Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) tại đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt mà thực hiện thiết chế Trưởng Đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, được phân quyền, phân cấp mạnh, có thẩm quyền quyết định và tổ chức thực hiện toàn bộ các hoạt động hành chính, kinh tế - xã hội trên địa bàn đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt. Chính phủ đề xuất lựa chọn phương án này.

Phương án 2, tổ chức chính quyền địa phương đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt gồm có HĐND và UBND.

Về vấn đề này, Báo cáo Thẩm tra dự án Luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt của Ủy ban Pháp luật cho biết, qua thảo luận, Quốc hội có hai loại ý kiến. 

Ý kiến thứ nhất tán thành phương án một và cho rằng phương án này thể hiện được tính “đặc biệt” về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt, đáp ứng yêu cầu thử nghiệm đổi mới nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy như được nêu trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. 

Theo ý kiến này, Chương IX của Hiến pháp năm 2013 về chính quyền địa phương quy định có độ mở để tạo không gian cho cải cách tổ chức bộ máy chính quyền địa phương khi cần thiết, vì vậy, quy định như dự thảo Luật là phù hợp. 

Tuy nhiên, ý kiến này cũng đề nghị cân nhắc thêm để làm rõ hơn cơ chế thực hiện giám sát đối với Trưởng Đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, tránh tình trạng lạm dụng quyền lực.

Loại ý kiến thứ hai tán thành phương án 2 vì cho rằng phương án này bảo đảm phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và thống nhất với Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015. 

Đồng thời thể hiện tính nhất quán về tổ chức của hệ thống bộ máy chính quyền địa phương, bảo đảm nguyên tắc “tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách”; bảo đảm tính đại diện và quyền làm chủ, quyền giám sát của Nhân dân ở các đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt.

Tuy nhiên, những ý kiến này đề nghị cần rà soát để thiết kế lại cách thức thành lập, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND và Chủ tịch UBND đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt để thể hiện rõ hơn tính đặc thù, tính cải cách, đột phá.

Do còn ý kiến khác nhau, Ủy ban Pháp luật báo cáo Quốc hội xem xét, cho ý kiến thêm về vấn đề này.

Bên cạnh đó, Ủy ban Pháp luật cũng cho rằng, nhiều ý kiến đề nghị dù mô hình tổ chức chính quyền địa phương đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt được quyết định theo phương án nào thì cũng cần làm rõ ngay trong Luật mối quan hệ theo chiều dọc, chiều ngang cũng như theo phạm vi lãnh thổ giữa chính quyền địa phương đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt với HĐND, UBND cấp tỉnh, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, với các cơ quan nhà nước ở trung ương và cơ quan của trung ương đóng tại địa phương; phân định rõ thẩm quyền giữa chính quyền địa phương đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt với các khu hành chính… 

Luật cũng cần quy định rõ địa vị pháp lý, thẩm quyền, quy trình xử lý công việc trong từng mối quan hệ. Chẳng hạn như, nếu giao thẩm quyền vượt trội cho đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt trong mọi lĩnh vực nhưng vẫn xác định là đơn vị trực thuộc cấp tỉnh thì đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt có phải thực hiện các văn bản do HĐND, UBND tỉnh ban hành hay không? 

Bên cạnh đó, cơ chế về ngân sách, quyết toán ngân sách, quản lý đầu tư, quản lý đất đai là thẩm quyền độc lập hay vẫn phải báo cáo các cơ quan cấp tỉnh... và nhiều vấn đề tương tự, cần phải được làm rõ trong Luật này, Ủy ban Pháp luật nhấn mạnh.