Lựa chọn của Việt Nam trong thế giới đầy biến động

Phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington hôm nay, một trong những cơ quan nghiên cứu hàng đầu của Mỹ về chiến lược, chính sách đối ngoại và các vấn đề quốc tế, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng quan hệ Việt - Mỹ đã phát triển vượt bậc sau gần ba thập niên bình thường hóa quan hệ.

"Mối quan hệ đó đã đơm hoa kết trái với nỗ lực của hai bên bằng sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm, bằng sự cảm thông, chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau để đạt được mục tiêu hai quốc gia, hai dân tộc và nhân dân hai nước mong muốn và hướng tới", Thủ tướng nhấn mạnh.

Bước vào thập niên thứ ba của thế kỷ 21, toàn cầu hoá, liên kết kinh tế quốc tế, kinh tế thế giới đứng trước những cơ hội phát triển mới, nhất là với những thành tựu của cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 và các chuyển dịch địa chính trị, địa kinh tế, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn đang tạo ra những thay đổi bước ngoặt với nhiều nhân tố khó dự báo, tác động đa chiều tới môi trường an ninh và phát triển của các quốc gia.

“Thế giới đang đứng trước thời điểm khó khăn nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh”, theo Thủ tướng Phạm Minh Chính.

Có thể nói thế giới về tổng thể là hoà bình - về cục bộ vẫn có chiến tranh; về tổng thể là hoà hoãn - về cục bộ vẫn có căng thẳng; về tổng thể là ổn định - về cục bộ vẫn có xung đột.

Ông nhấn mạnh nguy cơ chiến tranh, bất ổn gia tăng, kinh tế thế giới gặp nhiều rủi ro, trong khi cạnh tranh, đối đầu đang dẫn đến sự phân tách cả về chính trị, an ninh và kinh tế. Những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống tiếp tục diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các quốc gia và những nỗ lực hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững đến 2030 của Liên Hợp Quốc.

“Chúng ta cần nhận thức đầy đủ cả những cơ hội, thuận lợi và thách thức, khó khăn đối với hoà bình, hợp tác và phát triển trong một thế giới đang chuyển đổi mạnh mẽ, trong đó, mặt thách thức khó khăn dường như đang nổi lên nhiều hơn đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực hợp tác để xử lý hiệu quả.

Sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm có vai trò đặc biệt quan trọng để giải quyết những vấn đề đặt ra với thế giới hiện nay. Thiếu vắng chân thành, lòng tin và trách nhiệm là một trong những nguyên nhân dẫn đến căng thẳng, xung đột ở nhiều khu vực, là nhân tố cản trở nghiêm trọng đến hợp tác song phương giữa các quốc gia cũng như hợp tác đối phó với các thách thức khu vực và toàn cầu", ông cho biết.

Giá trị của chân thành, lòng tin và trách nhiệm giữa các nước

Theo Thủ tướng, mỗi quốc gia cần hành xử có trách nhiệm, thể hiện trước hết ở việc tuân thủ những cam kết của chính mình, tuân thủ luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên Hợp Quốc, tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, tôn trọng thể chế chính trị mà mỗi nước đã lựa chọn và được nhân dân ủng hộ, đóng góp vào công việc chung của cộng đồng quốc tế tùy theo khả năng.

Đối thoại, hợp tác bình đẳng, cùng có lợi trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau là một trong những phương thức giải quyết hữu hiệu nhất đối với những tồn tại giữa các quốc gia.

"Chỉ có đầy đủ sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm, các nước mới có thể cùng nhau giải quyết các vấn đề đặt ra một cách thực chất, hiệu quả" và Thủ tướng nhấn mạnh "không để phương thức chủ đạo này bị phá vỡ vì bất cứ lý do gì".

Thủ tướng cho rằng ASEAN là một minh chứng về giá trị của chân thành, lòng tin và trách nhiệm trong góp phần giải quyết những vấn đề khu vực, toàn cầu.

Nằm giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, ASEAN nỗ lực khẳng định vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực đang định hình và cùng chung tay xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Tầm nhìn đến 2025. Trên nền tảng chung của sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm, ASEAN đang phát huy vai trò và cùng các đối tác thúc đẩy xây dựng cục diện thế giới, khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển, dựa trên luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên Hợp Quốc.

ASEAN đã thiết lập và tiếp tục củng cố mạng lưới quan hệ đối tác chiến lược, mong muốn cùng các đối tác xây dựng sự chân thành, củng cố lòng tin, hành động có trách nhiệm, thúc đẩy hợp tác trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau, tôn trọng luật pháp quốc tế, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế, xử lý các thách thức toàn cầu, trong đó có đại dịch Covid-19, biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường...

Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, là một thành viên tích cực, có trách nhiệm trong ASEAN và cộng đồng quốc tế, Việt Nam luôn nỗ lực đóng góp vào đối thoại và hợp tác, sẵn sàng đóng góp vai trò chủ động, tích cực, phù hợp với tiềm lực và vị thế.

'Việt Nam chọn chính nghĩa, không chọn bên'

"Từ một quốc gia bị chia cắt bởi cuộc chiến tranh phi lý, Việt Nam đã anh dũng đứng lên đấu tranh giành độc lập, tự do và thống nhất đất nước", Thủ tướng cho biết. "Từ một nước nghèo nàn, lạc hậu, Việt Nam đã nỗ lực vươn lên trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình và đang thực hiện mục tiêu phát triển đầy khát vọng".

Đó là đến năm 2025, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp, đến năm 2030 là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

"Khát vọng phát triển của Việt Nam gắn liền với khát vọng hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của cả khu vực và thế giới", Thủ tướng nhấn mạnh, bày tỏ mong muốn Mỹ và các đối tác quan tâm hỗ trợ Việt Nam hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược trên, mở ra những cơ hội lớn cho hợp tác toàn diện và sâu sắc hơn giữa Việt Nam với Mỹ và các nước.

Thủ tướng khẳng định Việt Nam kiên định đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa, là bạn tốt, là đối tác tin cậy với các nước trên thế giới, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Việt Nam luôn thể hiện sự chân thành, nhất quán, minh bạch trong xây dựng, triển khai đường lối đó.

"Giữa độc lập và phụ thuộc, chúng tôi luôn chọn độc lập với tinh thần 'không có gì quý hơn độc lập tự do' của Chủ tịch Hồ Chí Minh; giữa thương lượng và đối đầu, chúng tôi chọn thương lượng; giữa đối thoại và xung đột, chúng tôi chọn đối thoại; giữa hòa bình và chiến tranh, chúng tôi chọn hòa bình; giữa hợp tác và cạnh tranh, chúng tôi chọn hợp tác, còn cạnh tranh phải lành mạnh, bình đẳng, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhau", Thủ tướng khẳng định.

Theo ông, "Trong một thế giới đầy biến động, cạnh tranh chiến lược và nhiều sự lựa chọn, Việt Nam không chọn bên mà chọn chính nghĩa, sự công bằng, công lý và lẽ phải trên cơ sở các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên Hợp Quốc, bình đẳng, tất cả cùng có lợi, cùng thắng". 

Việt Nam cũng sẵn sàng đối thoại, hợp tác để xử lý các khác biệt, bất đồng, bảo đảm hài hòa lợi ích và giải quyết thỏa đáng các mối quan tâm của các đối tác, quốc gia, cộng đồng quốc tế.

Trong giải quyết các tranh chấp, xung đột ở khu vực và trên thế giới, trong đó có Biển Đông, Việt Nam luôn chủ trương duy trì hòa bình, ổn định, bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp, giải quyết bất đồng bằng các biện pháp hòa bình, thông qua đối thoại, trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS 1982).

Việt Nam cũng thực hiện hiệu quả và đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), phấn đấu xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) thực chất, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.

Trong đóng góp vào quá trình hòa giải giữa các quốc gia, Việt Nam từng là địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần hai. Trong vấn đề Ukraine, Việt Nam ủng hộ và sẵn sàng tham gia vào các nỗ lực, sáng kiến của cộng đồng quốc tế trong tạo điều kiện để các bên đối thoại, tìm kiếm giải pháp lâu dài, bền vững. Việt Nam đã hỗ trợ nhân đạo 500.000 USD cho Ukraine.

Trong đại dịch Covid-19, Việt Nam đã viện trợ khẩu trang, vật tư y tế cho 51 quốc gia, trong đó có Mỹ, đóng góp tài chính cho Chương trình Covax. Thủ tướng cảm ơn và đánh giá cao cộng đồng quốc tế, trong đó có Mỹ, đã hỗ trợ cung cấp nguồn vaccine lớn, trang thiết bị y tế cho Việt Nam trong nỗ lực kiểm soát đại dịch, đặc biệt là việc Mỹ thành lập Văn phòng Trung tâm kiểm soát dịch bệnh (CDC) khu vực Đông Nam Á tại Hà Nội.

Dù còn nhiều khó khăn về điều kiện kinh tế - xã hội và là một nước đang phát triển, Việt Nam đã thể hiện trách nhiệm và quyết tâm rất cao trong ứng phó với biến đổi khí hậu, thực hiện các cam kết theo Thỏa thuận Paris và COP26 tại Anh để đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Trong hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, Việt Nam đã đàm phán, ký kết 15 hiệp định thương mại tự do (FTA), mở ra thị trường thương mại tự do rộng lớn với trên 60 quốc gia, đối tác, thể hiện trách nhiệm của mình trong thực hiện bình đẳng và tự do thương mại.

Ba lĩnh vực có nhiều tiềm năng hợp tác giữa Việt - Mỹ

Thủ tướng cho biết Việt Nam luôn mong muốn tăng cường quan hệ hợp tác với Mỹ trên cơ sở chân thành, tiếp tục củng cố lòng tin, trách nhiệm của cả hai bên. "Để hoàn thành các mục tiêu phát triển của quốc gia, Việt Nam không thể đi một mình. Muốn đi xa phải có bạn bè".

Theo ông, Việt Nam và Mỹ đã đi được quãng đường dài trong thể hiện sự chân thành, xây dựng lòng tin với nhau, trong đó có nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh. Ông mong muốn Mỹ tiếp tục nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh với Việt Nam, thông qua các dự án tẩy độc dioxin, hỗ trợ người khuyết tật, nạn nhân chất độc da cam, rà phá bom mìn, thúc đẩy hợp tác tìm kiếm hài cốt bộ đội Việt Nam hy sinh trong chiến tranh.

Điểm lại những thành quả hợp tác về chính trị, kinh tế, giáo dục, an ninh - quốc phòng và các vấn đề quốc tế, khu vực, Thủ tướng cho rằng Việt - Mỹ đang đứng trước những cơ hội mới để đưa quan hệ Đối tác Toàn diện phát triển ổn định, lâu dài, thực chất, hiệu quả, đi vào chiều sâu.

Ông nhấn mạnh ba lĩnh vực quan trọng có nhiều tiềm năng hợp tác giữa hai nước gồm tăng trưởng xanh, đổi mới công nghệ, chuyển đổi số và đa dạng hóa chuỗi cung ứng, vốn là những lĩnh vực có thế mạnh hàng đầu thế giới của Mỹ.

"Sự kết hợp giữa thế mạnh của Mỹ trong các lĩnh vực quan trọng này cùng với sự năng động và chủ động, tích cực hội nhập ngày càng sâu rộng của nền kinh tế Việt Nam sẽ mở ra những cơ hội lớn cho hợp tác giữa hai quốc gia, cộng đồng doanh nghiệp hai nước trong thời gian tới", Thủ tướng cho biết.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh chân thành, lòng tin và trách nhiệm là nhân tố chủ đạo đưa quan hệ Đối tác Toàn diện Việt - Mỹ lên tầm cao mới, thực chất, hiệu quả hơn trong những năm tới.

Khi được hỏi về lộ trình và chính sách then chốt của Việt Nam nhằm thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 được đưa ra tại hội nghị COP26, Thủ tướng cho rằng đây là vấn đề có tính chất toàn cầu nên phải có cách tiếp cận toàn cầu.

"Để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, chúng tôi phải giảm nhà máy phát thải carbon", ông cho biết. "Nếu có sự giúp đỡ của các nước giàu, nhất là về công nghệ, vốn, ổn định cuộc sống của nhân dân trong quá trình chuyển đổi, tôi tin chắc là sẽ làm được".

Thủ tướng Phạm Minh Chính đang dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam thăm, làm việc tại Mỹ ngày 11-17/5. Ngày 12-13/5, Thủ tướng sẽ dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN - Mỹ ở thủ đô Washington. Thủ tướng cũng dự kiến thăm và làm việc với lãnh đạo Liên Hợp Quốc tại New York, gặp gỡ một số đối tác, nhà đầu tư Mỹ tại Việt Nam và trò chuyện với kiều bào.

Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 9 của Mỹ. Kim ngạch song phương năm 2021 đạt hơn 111,56 tỷ USD.

Đến tháng 3, đầu tư trực tiếp của Mỹ tại Việt Nam đạt 10,3 tỷ USD, đứng thứ 11 trong 141 nước và vùng lãnh thổ có FDI tại Việt Nam, theo Bộ Ngoại giao.