Tiêu điểm
Ngành đường sắt yếu kém do tư duy 'độc quyền, không muốn cải tổ'
Các chuyên gia cho rằng, việc nắm giữ vị thế độc quyền đã khiến ngành đường sắt Việt Nam không có động lực để nâng cao chất lượng và giảm giá thành.

Trong thời gian qua, ngành đường sắt đã lộ rõ không ít yếu kém với hàng loạt vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra chỉ trong thời gian ngắn khiến nhiều người bị chết, gây thiệt hại hàng tỷ đồng, làm tê liệt tuyến đường sắt Bắc - Nam trong nhiều giờ.
Bên cạnh đó, ngành đường sắt cũng đang dần tỏ ra tụt hậu với hệ thống hạ tầng cũ kỹ, kém chất lượng, sản lượng và lượng luân chuyển có xu hướng giảm mạnh. Trong vài năm trở lại đây, tỷ lệ người dân sử dụng vận tải đường sắt chiếm tỷ lệ không đáng kể trong cơ cấu vận tải đường bộ - hàng không - đường sắt.
Các chuyên gia đánh giá, mặc dù được thừa hưởng nhiều tiềm lực, có hệ thống, có cơ sở vật chất và ưu tiên của Nhà nước song đến nay đây là ngành có năng lực yếu nhất, không xứng đáng trong chuỗi phát triển của Việt Nam; chưa nói gì đến việc so sánh với nước ngoài.
Tại hội thảo Cải cách độc quyền nhà nước trong các ngành công nghiệp mạng lưới do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) tổ chức trong khuôn khổ chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Aus4Reform), TS. Nguyễn Thị Luyến, Trưởng ban Thể chế kinh tế (Viện CIEM) cho biết, nếu năm 2010 có 11,2 triệu khách đi tàu hỏa thì đến năm 2017 con số này chỉ còn 9,5 triệu lượt; lượng hàng hoá vận tải qua loại hình này cũng giảm từ 7.800 tấn trong năm 2010 xuống còn 5.559 tấn vào năm 2017.
Xét về thị phần vận tải hành khách, ngành đường sắt giảm từ 0,48% năm 2010 xuống còn 0,23% vào năm ngoái. Tương tự, thị phần vận tải hàng hóa của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cũng giảm từ 0,97% năm 2010 xuống còn 0,39% trong năm ngoái.
Mạng lưới đường sắt Việt Nam hiện có tổng chiều dài 3.143km trong đó có 2.531km tuyến chính, 612km đường ga và đường nhánh. Đường sắt Việt Nam có 3 loại khổ đường, khổ 1 mét chiếm 85%, khổ 1,435m chiếm 6% và khổ đường lồng chiếm 9%.
Hiện có 7 tuyến chính ở nội địa, 3 tuyến nhánh và 2 tuyến đường sắt quốc tế nối với Trung Quốc tại Đồng Đăng (Lạng Sơn) và Lào Cai với tổng 296 đầu máy và 5.957 toa xe các loại có thời gian sử dụng đã lâu.
Lý giải thực trạng yếu kém này, bà Luyến cho rằng với vị thế độc quyền, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam thiếu động lực nâng cao chất lượng, giảm giá thành, dẫn đến thị phần giảm.

Bà Luyến nhìn nhận, dù đường sắt vẫn được coi là bộ phận quan trọng trong hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, là loại hình vận tải chủ yếu đảm nhận vận tải hàng hoá khối lượng lớn tuyến đường dài và trung bình, vận tải hành khách đường dài, liên tỉnh nhưng hạ tầng đường sắt còn khá biệt lập, lạc hậu và thiếu kết nối.
Mặc dù đã có nỗ lực và đạt được một số kết quả bước đầu trong cải cách độc quyền nhà nước ở ngành đường sắt nhưng các chuyên gia cho rằng thực chất đã biến độc quyền nhà nước thành độc quyền doanh nghiệp; các doanh nghiệp kinh doanh vận tải đường sắt chưa hoạt động độc lập theo đúng nghĩa với Tổng Công ty đường sắt Việt Nam.
“Do vẫn tồn tại việc doanh nghiệp vừa kinh doanh kết cấu hạ tầng, điều hành giao thông vận tải đường sắt, lại vừa kinh doanh vận tải nên có vị thế chi phối rất lớn, không tạo được môi trường cạnh tranh lành mạnh, không phân biệt đối xử đối với doanh nghiệp tham gia kinh doanh đường sắt”, TS. Nguyễn Thị Luyến nhận định.
Có cùng quan điểm, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, nguyên viện trưởng Viện CIEM cho rằng, trong khi ngành hàng không với nhiều nỗ lực cải cách độc quyền nhà nước, cho phép sự tham gia sâu của khu vực tư nhân trong lĩnh vực vận tải đã có thị phần tăng lên đáng kể thì do thiếu sự cạnh tranh, ngành đường sắt đang dần rơi vào khủng hoảng.
Bên cạnh đó, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan chỉ ra rằng chiến lược đầu tư của ngành đường sắt lại có những điểm bất hợp lý. Chẳng hạn, trong khi đường sắt yếu kém không cải tổ, thậm chí không muốn cải tổ bằng việc loại bỏ độc quyền thì chúng ta lại có đề xuất, chủ trương xây dựng đường sắt cao tốc như ở Nhật Bản (Shinkansen) với trị giá 56 tỷ USD.
"Đường sắt cao tốc Shinkansen ở Nhật Bản chỉ phục vụ giới nhà giàu, cạnh tranh với đường hàng không. Hơn nữa chi phí đi lại đường sắt cao tốc Shinkansen rất đắt đỏ, chỉ phục vụ giới nhà giàu, không phải là phương tiện vận tải hàng hoá", bà Lan cho biết.
Hơn nữa, trong chính sách phát triển đường sắt hiện nay, vị chuyên gia kinh tế này cho rằng đường sắt Việt Nam quên kết nối với đường bộ, cảng biển, nhà máy.
"Nếu chúng ta không xác định lại vị thế của ngành này ngay từ đầu, sẽ không có hướng nào để phát huy vai trò tốt hơn", bà Phạm Chi Lan nhìn nhận.
Ông Dương Trung Quốc: 'Đầu tư đường sắt bị bỏ rơi vì ít mang lại lợi ích cho các nhóm?'
Thủ tướng cho ý kiến về đề nghị điều chỉnh dự án đường sắt đô thị số 2
Dự án đường sắt đô thị số 2 Hà Nội, đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo đã chậm tiến độ 10 năm.
Đường sắt đô thị Hà Nội đoạn số 2: Chậm tiến độ 10 năm, xin tăng vốn hơn 16 nghìn tỷ đồng
Dự án được phê duyệt vào tháng 11/2008, theo tiến độ sẽ khai thác năm 2017, tuy nhiên, đến nay dự án chưa được khởi công.
Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông: Đường sắt Cát Linh - Hà Đông sẽ hoàn thành vào tháng 8/2018
Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Ngọc Đông khẳng định không có việc dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông sẽ lùi tiến độ đến năm 2021.
Lập phương án đầu tư 3 đoạn tuyến đường sắt đô thị Hà Nội
Việc lập đề xuất dự án đầu tư các tuyến đường sắt đô thị thành phố Hà Nội ưu tiên đầu tư giai đoạn đến năm 2025 được kỳ vọng sẽ mở ra nhiều cơ hội phát triển cho toàn thành phố.
Vingroup nhận Huân chương Lao động hạng Nhất
Nhờ thành tích đặc biệt xuất sắc trong việc tổ chức triển khai xây dựng Trung tâm Hội chợ triển lãm Quốc gia, Tập đoàn Vingroup đã vinh dự đón nhận Huân chương lao động hạng Nhất.
Đồng loạt khánh thành, khởi công 250 dự án: Khí thế mới, tầm vóc mới
Việc đồng loạt khởi công, khánh thành các dự án lớn thể hiện sự trưởng thành lớn mạnh, vươn lên, tự lực, tự cường, chủ động phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tiến bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Tháo 'vòng kim cô' cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo
Nghị quyết 68 và Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị được kỳ vọng sẽ tháo gỡ nhiều nút thắt cho doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.
361 dự án bị Hà Nội loại khỏi danh mục thí điểm Nghị quyết 171
361 dự án đã bị thành phố Hà Nội loại trừ vì không đáp ứng tiêu chí đưa vào danh mục thí điểm theo Nghị quyết 171/2024 của Quốc hội.
Công an nhân dân là 'lá chắn' và 'thanh kiếm' bảo vệ chế độ, bảo vệ Nhân dân
Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, công an nhân dân là lực lượng nòng cốt, là "lá chắn" và "thanh kiếm" bảo vệ chế độ, bảo vệ Nhân dân.
Bất động sản La Tiên Villa chính thức ra mắt tại Bắc Nha Trang
La Tiên Villa là dự án bất động sản hạng sang đầu tiên tại khu vực, mang đến triết lý sống giao hòa cùng thiên nhiên nguyên bản giữa nơi “đất tiên vịnh ngọc”.
GS. Trần Văn Thọ và nửa thế kỷ phụng sự thầm lặng
Giáo sư Trần Văn Thọ là hiện thân của một nhà trí thức chân chính Việt Nam xa xứ nhưng chưa từng rời khỏi mạch đập quê hương, luôn lặng lẽ phụng sự bằng tri thức, nhân cách và một tình yêu đất nước bền bỉ.
Ngân hàng thuần số chạm tới lòng tin bằng công nghệ
Trong thế giới đầy tiện lợi, Cake viết nên câu chuyện về ngân hàng thuần số không chỉ nhanh chóng, hiện đại mà còn đáng tin cậy và chạm đến trái tim người dùng Việt.
Đề xuất bỏ định giá đất cụ thể: Gỡ ách tắc hay tạo rủi ro mới?
Được kỳ vọng sẽ tháo gỡ ách tắc định giá đất cho nhiều dự án, góp phần kéo hạ giá nhà, tuy nhiên đề xuất bỏ phương pháp xác định giá đất cụ thể đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ thiếu công bằng trên thị trường.
Thiên Long đầu tư 2,8 triệu USD vào Philippines
Khoản đầu tư 2,8 triệu USD ở Philippines đánh dấu lần thử sức đầu tiên của Thiên Long ở một thị trường ngoài lãnh thổ bằng pháp nhân nội địa.
Khởi công dự án Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội
Sáng 19/8, Công ty CP Đầu tư và phát triển Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội, liên doanh giữa Tập đoàn BRG (Việt Nam) và Tập đoàn Sumitomo (Nhật Bản) đã chính thức khởi công dự án Thành phố Thông minh Bắc Hà Nội.
Đổi mới hoạt động lập pháp cho 'kỷ nguyên vươn mình'
Để mở ra kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc - 'kỷ nguyên vươn mình', Bộ Chính trị đã ban hành 4 nghị quyết, được coi là 'bộ tứ trụ cột' làm căn cứ chính trị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật. Trong số đó phải kể đến những quan điểm mới được nêu trong Nghị quyết 66 về đổi mới xây dựng và thi hành pháp luật cũng như Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.