Ngành thép có thể chưa chạm đáy

Ngành thép đang ở giai đoạn khó khăn nhất trong 10 năm qua. Số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho thấy tình hình sản xuất và tiêu thụ thép trong nước ở mức thấp trong quý III. Cụ thể, sản xuất thép quý III đạt 6,7 triệu tấn, giảm 18% so với quý trước và giảm 7% so với cùng kỳ 2021. Tiêu thụ thép đạt 6,1 triệu tấn, giảm 12% so với quý trước và đi ngang so với quý III/2021.

Lũy kế 9 tháng đầu năm, sản xuất thép thành phẩm đạt 20,8 triệu tấn, giảm 6% so với cùng kỳ năm 2021; tiêu thụ thép thành phẩm đạt 19,2 triệu tấn, giảm 2% so với cùng kỳ năm 2021.

Sản xuất và tiêu thụ thép quý III thậm chí còn thấp hơn quý III/2021, thời điểm nước ta đóng cửa vì dịch bệnh, các hoạt động xây dựng gần như đóng băng tại các thành phố lớn.

Tính đến thời điểm công bố báo cáo này, hầu hết các doanh nghiệp ngành thép đã công bố báo cáo tài chính quý III. Doanh thu của 8 doanh nghiệp thép lớn nhất lần lượt đạt 59.274 tỷ đồng, giảm 19%; lợi nhuận sau thuế âm 3.317 tỷ đồng.

Trong đó, 5 doanh nghiệp có vốn hóa lớn nhất là Hòa Phát (HPG), Hoa Sen (HSG), Nam Kim (NKG), Gang thép Thái Nguyên (TIS) và Thép SMC (SMC) đều ghi nhận lợi nhuận sau thuế âm. Đặc biệt là Hòa Phát đã có quý thứ hai ghi nhận lợi nhuận sau thuế âm sau gần 12 năm tăng trưởng dương.

Sau quý III ảm đạm, bộ phận phân tích của  Công ty Chứng khoán Everest (EVS Research) dự báo rằng ngành thép sẽ phục hồi nhẹ vào quý IV, khi bắt đầu vào mùa xây dựng. Tuy nhiên, giá thép có thể sẽ duy trì ở mức thấp do giá nguyên liệu sản xuất như than cốc, quặng sắt đã hạ nhiệt từ tháng 3 đến nay.

Vẫn có một số yếu tố kìm hãm ngành thép trong dài hạn như bất động sản đang gặp khó khăn do dòng vốn trái phiếu đang bị siết lại trong năm nay. Mặt khác, Luật đất đai sửa đổi với nhiều thay đổi, việc chờ đợi những sửa đổi chính thức được ban hành có thể làm giảm tốc độ phê duyệt các dự án trong thời gian tới.

EVS Research cho rằng, trong ngắn hạn, ngành thép có thể phục hồi nhẹ vào quý IV. Tuy nhiên, xét về dài hạn, ngành thép trong nước vẫn gặp khó khăn.

Trong khi đó, báo cáo phân tích của SSI Research cho rằng nhu cầu tiêu thụ thép chậm lại là mối lo ngại chính. 

Cụ thể, tổng nhu cầu toàn cầu vẫn yếu, đặc biệt là ở Trung Quốc. Nhu cầu ở quốc gia tiêu thụ thép lớn nhất thế giới giảm 6,6% trong 8 tháng đầu năm 2022, cao hơn mức giảm 5,7% trong sản lượng sản xuất của quốc gia này trong cùng kỳ. Theo Hiệp hội Thép Thế giới (WSA), nhu cầu của Trung Quốc trong năm 2022 dự kiến sẽ giảm 4%, thấp hơn so với dự báo đi ngang vào tháng 4 năm 2022, do thị trường bất động sản lao dốc trong bối cảnh giãn cách xã hội vì Covid.

Năm 2023, WSA kỳ vọng nhu cầu của Trung Quốc sẽ không thay đổi nhưng lưu ý rủi ro giảm đáng kể trong trường hợp không có các biện pháp kích thích mới và không có chính sách nới lỏng các biện pháp giãn cách xã hội. Toàn bộ nhu cầu thép toàn cầu dự kiến chỉ phục hồi 1% vào năm 2023, sau khi giảm khoảng 2,3% vào năm 2022. Điều này sẽ tạo thêm áp lực lên giá thép trong khu vực và Việt Nam.

Trong khi đó, nhu cầu trong nước cũng là vấn đề đáng lo ngại do thị trường bất động sản chững lại trong thời gian tới. Cụ thể, thị trường bất động sản đối mặt với nhiều khó khăn do: lãi suất tăng; và thắt chặt tín dụng từ ngân hàng cũng như thị trường trái phiếu. Điều này gây ảnh hưởng đến khả năng tài chính của cả chủ đầu tư và người mua nhà.

Mặc dù hoạt động đầu tư công và giải ngân vốn FDI sẽ được tăng tốc trong giai đoạn 2022-2023 tuy nhiên SSI Research cho rằng tổng nhu cầu thép trong nước vẫn có thể chịu mức tăng trưởng âm một chữ số vào năm 2023.

Mặt khác, công ty chứng khoán này dự báo giá thép có thể chưa chạm đáy nhưng tốc độ giảm có thể chậm lại do: sự ổn định của giá thép trong khu vực do Chính phủ Trung Quốc triển khai các biện pháp hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng và chủ đầu tư bất động sản; và tỷ suất lợi nhuận của các nhà sản xuất thép trong nước đã giảm xuống mức tối thiểu (tỷ suất EBITDA của nhiều nhà sản xuất thép xây dựng đã giảm xuống mức 3% trong quý 2/2022 và dưới 0 trong quý 3/2022), dẫn đến sản lượng sản xuất giảm.

Giá thép xây dựng trung bình trong quý 3/2022 ước tính đã giảm 13% theo quý và 6% theo năm, đi cùng với sự sụt giảm của giá thép trong khu vực. Giá bán HRC của Hòa Phát cũng đã giảm khoảng 25% theo quý và 30% theo năm. Mặc dù giá nguyên liệu đầu vào đã giảm khoảng 20~30% theo quý, nhưng công ty bị ảnh hưởng bởi hàng tồn kho giá cao, đặc biệt khi giá than cốc, nguyên liệu chiếm khoảng 40% giá thành sản xuất thép, đã tăng gấp ba lần.