Tiêu điểm

Nghị quyết 68 và bài toán thực thi

Thu Phương Thứ hai, 18/08/2025 - 05:45

Nghe audio

0:00

Nghị quyết 68 mở ra cơ hội phát triển bứt phá cho doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, song vẫn còn nhiều thách thức trong khâu thực thi để đưa nghị quyết vào cuộc sống.

Những nút thắt cần tháo gỡ

Thực tế cho thấy, từ cam kết trong nghị quyết đến động lực trên thương trường có khoảng cách không hề nhỏ. Những thách thức lớn nhất đang nằm ở chính quá trình chuyển hóa ý chí chính trị thành hành động cụ thể.

Trong đó, nghị quyết là kim chỉ nam, nhưng để doanh nghiệp có thể đi, họ cần những con đường được “trải nhựa” bằng các luật, nghị định, thông tư cụ thể. Đây chính là điểm nghẽn lớn nhất bởi hệ thống pháp luật Việt Nam vẫn còn trong tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn.

Đơn cử như việc một dự án đầu tư bất động sản có thể phải chịu sự chi phối đồng thời của hàng chục luật, từ Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở đến Luật Bảo vệ môi trường... Mỗi luật lại nhiều quy định khác nhau, tạo ra một “mê cung pháp lý” khiến doanh nghiệp mệt mỏi. Sự chậm trễ trong việc sửa đổi các luật xương sống cũng tạo ra một khoảng trống pháp lý, khiến cả thị trường và cơ quan quản lý đều rơi vào tâm lý chờ đợi, đình trệ.

Tình trạng “giấy phép con” vẫn chưa được giải quyết triệt để. Dù Chính phủ đã nhiều lần yêu cầu cắt bỏ, các bộ ngành và địa phương vẫn có thể “sáng tạo” ra những điều kiện kinh doanh, những thủ tục không cần thiết, làm tăng chi phí tuân thủ và tạo mảnh đất màu mỡ cho cơ chế xin - cho.

Đằng sau đó là rào cản “vô hình” từ tư duy và nhận thức. Mặc dù tình trạng “trên nóng, dưới lạnh” thời gian gần đây đã được hạn chế nhờ sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ, song vẫn là một thực tế nhức nhối tại nhiều địa phương. Dù trung ương đã thể hiện quyết tâm cao độ, nhưng ở cấp bộ ngành, địa phương, sự chuyển biến trong tư duy và hành động của một bộ phận không nhỏ cán bộ công chức vẫn còn rất chậm.

Một doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản tại Hà Nội chia sẻ, công tác thực thi Nghị quyết 68 tại nhiều địa phương vẫn còn những rào cản rất lớn. Nghị quyết đặt ra mục tiêu cắt giảm 30% thủ tục hành chính, nhưng thực tế hiện giờ doanh nghiệp nhận thấy không những chưa giảm được, mà còn có dấu hiệu kéo dài hơn.

“Trước đây, chúng tôi từng triển khai một dự án, thời gian định giá đất xử lý từ cấp chuyên viên đến lãnh đạo hội đồng định giá chỉ mất khoảng hai tháng. Nhưng hiện tại, mặc dù có chủ trương gỡ khó từ Chính phủ nhưng nhiều thủ tục định giá đất vẫn chưa được hoàn tất”, vị lãnh đạo doanh nghiệp này chia sẻ.

Bên cạnh đó là điểm yếu nội tại của chính khu vực tư nhân. Với một cái nhìn công bằng, phải thừa nhận rằng, thách thức không chỉ đến từ bên ngoài. Bản thân khu vực kinh tế tư nhân cũng tồn tại những điểm yếu cố hữu. Phần lớn doanh nghiệp Việt, đặc biệt là khối doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn vận hành theo mô hình công ty gia đình, thiếu năng lực quản trị chuyên nghiệp, minh bạch tài chính và tầm nhìn chiến lược.

Tâm lý kinh doanh “ăn xổi”, tập trung vào các ngành thâm dụng tài nguyên như bất động sản thay vì đầu tư dài hạn vào công nghệ lõi, đổi mới sáng tạo vẫn còn phổ biến. Thêm vào đó, văn hóa liên kết yếu khiến các doanh nghiệp Việt khó tạo thành những chuỗi giá trị mạnh để cạnh tranh sòng phẳng trên sân chơi toàn cầu.

Nghị quyết 68: Cần một cuộc cách mạng trong thực thi

Để Nghị quyết 68 thực sự đi vào cuộc sống, nhiều chuyên gia cho rằng, cần một cuộc “cách mạng” thực sự trong khâu thực thi, tập trung vào các giải pháp đồng bộ.

Theo đó, trước hết, Chính phủ cần minh bạch hóa và quy trách nhiệm giải trình rõ ràng với các bộ chỉ số đo lường kết quả cụ thể, công khai cho các bộ ngành, địa phương trong việc cải thiện môi trường kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp. Kết quả thực thi phải được công khai, trách nhiệm của người đứng đầu phải được làm rõ.

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, việc thực hiện Nghị quyết 68 phải có quyết tâm rất cao và cơ chế kiểm soát, giám sát hiệu quả. Nếu không quyết liệt thực thi và đề cao trách nhiệm giải trình, việc thực thi nghị quyết sẽ rất khó có kết quả như mong đợi.

Năng lực nghiên cứu, phản biện chính sách là một nhiệm vụ cần chú trọng của các hiệp hội, doanh nghiệp. Ảnh: Hoàng Anh.

Để làm được điều này, theo ông Cung, Chính phủ không thể chỉ trông chờ vào các bộ ngành tự rà soát, tự sửa đổi, sau đó lại nghiệm thu kết quả đạt được, mà cần có một cơ chế giám sát độc lập, có sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, giới chuyên gia, báo chí với các báo cáo định kỳ, đánh giá kết quả cụ thể theo từng chỉ tiêu đã nêu, không chỉ tổng hợp mang tính hình thức.

Quan trọng hơn, phải có người chịu trách nhiệm chính trị nếu không hoàn thành nhiệm vụ, chứ không thể “mọi việc chung chung” như lâu nay vẫn thực hiện.

Ông Cung dẫn chứng về nhóm giải pháp cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, những giải pháp đánh trúng hai điểm nghẽn lớn nhất khiến doanh nghiệp tư nhân “muốn lớn mà không lớn được”, hoặc “không đủ lực để lớn”.

Nghị quyết đặt ra mục tiêu trong năm 2025 cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, ít nhất 30% chi phí tuân thủ pháp luật, ít nhất 30% điều kiện kinh doanh.

Đây là mục tiêu rất rõ ràng, nhưng theo ông Cung, muốn làm được cần phải có tiêu chí cắt giảm cụ thể và hệ thống dữ liệu đầy đủ. “Hiện nay, có bao nhiêu điều kiện kinh doanh, nằm ở đâu, thuộc luật hay nghị định nào? Có phân loại chưa? Tiêu chí xác định điều kiện nào là cần thiết, điều kiện nào không”, ông Cung đặt câu hỏi và cho rằng, nếu lại để các bộ, ngành tự rà soát điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực mình quản lý, thì nhiều khả năng, họ sẽ không thực sự muốn gỡ bỏ các điều kiện mà doanh nghiệp mong muốn, mà chỉ bỏ những điều kiện vốn dĩ không ảnh hưởng đến quyền lực của họ.

Rõ ràng, đây là bài toán thể chế chứ không đơn thuần là kỹ thuật. Nếu không có đội ngũ chuyên trách độc lập, không có hệ cơ sở dữ liệu được cập nhật, thì các con số về kết quả cắt giảm điều kiện kinh doanh sẽ chỉ là hình thức.

Một ví dụ khác là việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm trong quản lý điều kiện kinh doanh. Theo ông Cung, đây là tư duy hiện đại, đúng hướng, nhưng việc triển khai không hề đơn giản. Để hậu kiểm hiệu quả, điều kiện kinh doanh phải rõ ràng, có thể định lượng được. Ví dụ như yêu cầu “phòng làm việc phải thoáng mát” thì “thoáng mát” là thế nào? Bao nhiêu độ? Bao nhiêu ánh sáng? Nếu không cụ thể, sẽ dẫn đến tình trạng doanh nghiệp hiểu một đằng, cơ quan quản lý hiểu một nẻo. Khi đó, hậu kiểm lại biến thành rủi ro pháp lý mới.

Thực hiện hậu kiểm cũng đòi hỏi năng lực quản lý hoàn toàn khác. Không thể chỉ ngồi duyệt hồ sơ, mà phải giám sát thực địa, phân loại rủi ro, hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ. Muốn làm được điều đó phải chuẩn bị rất kỹ, cả về nhân lực và công nghệ.

Để mọi việc triển khai có hiệu quả, ông Cung cho rằng, mọi việc trong khâu thực thi cần hết sức rõ ràng, có tiêu chí cụ thể, và phải có một tổ chức độc lập, đủ năng lực, đủ thẩm quyền để thực hiện việc rà soát, đánh giá và đề xuất sửa đổi, chứ không thể để các bộ ngành tự làm và tự quyết như hiện nay để đảm bảo sự khách quan, công tâm và minh bạch trong quá trình thực hiện.

Bên cạnh việc cụ thể hoá các công việc trong khâu thực thi, để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68, việc “luật hóa” tinh thần nghị quyết một cách đồng bộ cũng là việc cần làm ngay. Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, “tinh thần của Nghị quyết 68 là rất đáng mừng”, nhưng điều chờ đợi hiện nay là phải luật hóa những quy định này vào trong hệ thống pháp luật. Làm sao để đặt ra một nguyên tắc cao nhất - rằng luật, nghị định, thông tư ban hành ra chỉ được đưa ra những quy định thuận lợi hơn so với tinh thần của nghị quyết này. Tuyệt đối không được trói lại, không được “rơi vãi đi”, không được gây thêm khó khăn cho doanh nghiệp.

Trước đó, đã từng có nhiều nghị quyết được ban hành, nhưng sau đó, các bộ, ngành thường dùng rất nhiều cách khác nhau ở luật và văn bản dưới luật dễ gây khó cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp vốn rất sợ các bổ sung quy định dưới luật có thể các quy định bất hợp lý, hoặc do lợi ích, hoặc do tư duy cũ kỹ của một số cơ quan, đơn vị.

Nghị quyết đã khẳng định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất” với rất nhiều định hướng, nội dung cụ thể. Chính vì vậy, Quốc hội, Chính phủ cần phải có các quy định nêu rõ các chính sách, ràng buộc về pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các bên, các đối tượng liên quan một cách minh bạch, nhất quán, đồng bộ, khả thi. Làm sao để không còn có thể lách, không thể quy định và thực thi khác với tinh thần của nghị quyết.

Mặt khác, theo bà Lan, trước thực trạng chồng chéo giữa các quy định của luật như hiện nay, cần một “nhạc trưởng” đủ quyền lực và tầm nhìn để điều phối việc rà soát, sửa đổi các luật đang mâu thuẫn. Quá trình này phải được đẩy nhanh, với sự tham gia thực chất của cộng đồng doanh nghiệp, đảm bảo các quy định khi ban hành phải nhất quán và khả thi. Có như vậy mới có thể tạo dựng một môi trường kinh doanh thật sự thông thoáng, kiến tạo, giúp doanh nghiệp phát triển.

Đồng quan điểm, theo TS. Cấn Văn Lực, để thực thi hiệu quả Nghị quyết 68, Chính phủ cần đẩy nhanh việc sửa đổi một số luật quan trọng, bao gồm Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Doanh nghiệp và Luật Phá sản..., tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho sự phát triển của doanh nghiệp.

Đồng thời, cần sớm ban hành nghị định về cơ chế hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, tiến tới việc áp dụng chính sách nộp thuế phù hợp cho khu vực này, tương xứng với vai trò và đóng góp thực tế. Bởi lẽ, khu vực hộ kinh doanh hiện đang chiếm khoảng 23,5% GDP của Việt Nam.

Hiện Chính phủ đang rốt ráo hoàn thiện các hệ thống thông tư, nghị định để đưa nghị quyết vào cuộc sống, để làm tốt công tác này, theo ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế tài chính của Quốc hội, sự phát hiện, phản biện của cộng đồng doanh nghiệp về bất cập thể chế là rất quan trọng.

“Làm thế nào để cơ quan có thẩm quyền biết được đâu là những vướng mắc thực sự để có sự điều chỉnh chính sách hợp lý, chính xác là yếu tố then chốt”, ông Hiếu nhận định và cho rằng, nếu không tranh luận rộng rãi về tác động của chính sách trước khi ban hành, sẽ không làm rõ được tác động của nó khi triển khai trên thực tế.

Chính vì vậy, năng lực nghiên cứu phản biện chính sách là một nhiệm vụ cần chú trọng của các hiệp hội, doanh nghiệp. Trong thời gian tới, các hiệp hội, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực này, để bổ trợ thêm cho các cơ quan xây dựng luật, nhằm tạo thuận lợi cho việc xây dựng chính sách và thực thi trong thực tiễn.

Cuối cùng, theo ông Lực, cải cách thể chế dù quan trọng nhưng chưa đủ. Một môi trường kinh doanh hiện đại cần những nền tảng mới: thị trường tài chính cân bằng, thị trường đất đai minh bạch, hệ thống thống kê, dự báo đáng tin cậy và đội ngũ doanh nhân có năng lực. Chính phủ cần xây dựng một thế hệ doanh nhân dân tộc mới có năng lực quản trị hiện đại, văn hóa kinh doanh liêm chính và tinh thần phụng sự, khát vọng vươn xa.

Ông Lực kiến nghị Chính phủ cần triển khai hiệu quả các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp và hộ kinh doanh, đặc biệt là trong các lĩnh vực đất đai, khoa học - công nghệ, vốn, nguồn nhân lực, cũng như chuyển đổi theo hướng xanh và bền vững.

Trong đó, giải pháp trọng tâm gồm phát triển thị trường tài chính một cách cân bằng hơn, đặc biệt là thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán; cho phép thành lập quỹ bảo lãnh tín dụng ở cấp Trung ương và khởi động lại 28 quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tại các địa phương; sớm thành lập quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh, có cơ chế hỗ trợ lãi suất 2% cho các doanh nghiệp chuyển đổi xanh; thúc đẩy mạnh mẽ hơn các quỹ đầu tư mạo hiểm - kênh vốn chính cho phát triển khoa học - công nghệ và chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần đặt hàng các doanh nghiệp tư nhân lớn thực hiện một số chương trình, dự án trọng điểm quốc gia. Việc hỗ trợ cần dựa trên mức độ đóng góp thực tế của doanh nghiệp, chứ không chỉ căn cứ vào quy mô. Đây là cách để phát triển lực lượng doanh nghiệp dân tộc lớn mạnh, đóng vai trò dẫn dắt nền kinh tế.

Ông Lực nhấn mạnh, giải pháp quan trọng mà Nghị quyết 68 đề ra chính là xây dựng đội ngũ doanh nhân có năng lực, có văn hóa, tuân thủ pháp luật và hành xử theo chuẩn mực đạo đức kinh doanh. Đây không chỉ là yêu cầu của thời đại, mà còn là đòi hỏi chiến lược mà Đảng và Nhà nước ta đang đặt ra đối với cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

Nghị quyết 68 đã mở ra một cánh cửa lịch sử cho kinh tế tư nhân. Nhưng để khu vực này thực sự bước qua cánh cửa đó, trở thành rường cột vững chắc của nền kinh tế, ý chí chính trị thôi là chưa đủ. Cuộc cách mạng thực sự phải diễn ra ở khâu thực thi, một cuộc cách mạng trong tư duy của từng công chức, trong sự nhất quán của từng văn bản pháp luật và môi trường kinh doanh trên thị trường.

Nhiều chuyên gia ví von, tiềm năng của kinh tế tư nhân Việt Nam vẫn là một “mỏ vàng” khổng lồ chưa được khai phá hết. Trong đó, việc tháo gỡ thành công những “lực cản” trong khâu thực thi chính là chìa khóa để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, đưa “con thuyền” kinh tế Việt Nam vươn ra biển lớn, đủ sức đón lấy những làn gió mới của thời đại.

Bài viết đăng trên Đặc san TheLEADER với chủ đề PHỤNG SỰ xuất bản tháng 8-2025. Đặc san dày 196 trang, gồm 4 phần: Chính sách phụng sự, Lãnh đạo phụng sự, Doanh nghiệp phụng sự và Báo chí phụng sự.
Để đặt mua Đặc san, xin liên hệ:
Tạp chí điện tử Nhà quản trị - TheLEADER
Tòa soạn thường trực: Tầng 2, tòa nhà số 5 ngõ 535 Kim Mã, phường Giảng Võ, Hà Nội
Điện thoại: (024) 6687 6808 - Hotline: 08887 08817
Văn phòng đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh
Địa chỉ: Lầu 2, tòa nhà VNO, số 29 Huỳnh Văn Bánh, phường Phú Nhuận, TP.HCM
Điện thoại: 08867 08817