Người phụ nữ tiên phong kiến tạo chuyển dịch năng lượng bền vững

Nhân ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, TheLEADER đã trò chuyện cùng bà Jessica Nga Trần, Giám đốc điều hành Quỹ Clime Capital tại Việt Nam – một quỹ đầu tư tiên phong trong lĩnh vực chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải và thích ứng biến đổi khí hậu, về hành trình của bà và vai trò của phụ nữ trong quá trình chuyển dịch năng lượng bền vững.

Từ câu chuyện cá nhân đến tầm nhìn phát triển, bà Jessica Nga Trần đã chia sẻ những trải nghiệm, thách thức và cơ hội dành cho nữ giới trong lĩnh vực tài chính – năng lượng, vốn vẫn được xem là “sân chơi” của nam giới, cũng như những nỗ lực của Clime Capital, quỹ chuyển dịch năng lượng sạch Đông Nam Á (SEACEF) trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp trên hành trình chuyển đổi xanh, tạo ra tác động thực sự sâu rộng cho cộng đồng và môi trường.

Điều gì đã khiến bà quyết định rời bỏ công việc ổn định tại một tập đoàn đa quốc gia để bước vào lĩnh vực tài chính khí hậu – nơi đòi hỏi vừa tầm nhìn dài hạn, vừa sự dấn thân mạnh mẽ?

Bà Jessica Nga Trần: Tôi rời bỏ sự ổn định vì nhận ra một sự thật. Trong bối cảnh Việt Nam là quốc gia dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu, Việt Nam đang phải nỗ lực phi thường để trở thành đất nước thu nhập cao, phát triển bền vững. Việt Nam cũng có mục tiêu tham vọng muốn gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu đang được tái cấu trúc dịch chuyển về châu Á, đòi hỏi đất nước ta buộc phải thích ứng với biến đổi khí hậu, tăng tốc trở thành người chiến thắng mới trong hành trình chuyển đổi xanh, phát triển bền vững trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Đây là bài toán lớn nhất của Việt Nam trong giai đoạn hiện tại, nhưng cũng là cơ hội lớn nhất của thế hệ chúng ta.

Với cam kết phát thải ròng bằng 0 (net zero) vào 2050 và tầm nhìn trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 – sinh nhật 100 tuổi của đất nước – chỉ riêng năng lượng đã cần 27 – 28 tỷ USD mỗi năm theo Quy hoạch điện VIII. Đó là chưa kể đến giao thông lại cũng cần vài chục tỷ đô, rồi các cái ngành khác, ngành nào cũng cần tiền cả.

Rõ ràng là Chính phủ đang rất nỗ lực để hoàn thiện khung chính sách, điều hướng nền kinh tế vì nếu không có nguồn vốn đúng hướng, đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư thì mọi kế hoạch chỉ là kế hoạch và chúng ta sẽ phải trả giá đắt gấp bội nếu trì hoãn.

Tôi thấy rằng việc tư vấn, nâng cao năng lực giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường vốn trong và ngoài nước, gọi vốn thành công là việc cấp bách và quan trọng đối với bài toán phát triển bền vững của đất nước và chính doanh nghiệp.

Với hành trình hơn 20 năm trên thị trường, tham gia phát triển hàng trăm dự án trọng điểm, quy mô lớn về năng lượng, xây dựng hạ tầng và quy hoạch thông minh thích ứng biến đổi khí hậu, tôi hiểu rằng, tài chính khí hậu không chỉ là về vốn – đó còn là việc điều hướng đầu tư vào môi trường, xã hội, con người, giúp Việt Nam làm chủ quá trình chuyển đổi xanh, giải quyết bài toán lớn nhất của đất nước vào thời đại chúng ta.

Đó là lý do tôi chọn con đường này – với cả trách nhiệm và trái tim. 

Khi bắt đầu con đường này, bà hình dung “tác động” mà mình muốn tạo ra là gì? Và điều đó đã thay đổi như thế nào qua từng giai đoạn?

Bà Jessica Nga Trần: Trong khoảng thời gian ban đầu, tôi hướng đến việc tiếp cận những doanh nghiệp tiềm năng tại Việt Nam và chỉ cho họ thấy rằng, phát triển bền vững không phải là lựa chọn, mà là lộ trình tất yếu để tồn tại và phát triển, có vị thế cao trở thành người chiến thắng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một doanh nghiệp phát triển không đi đôi với bền vững thì chẳng khác gì xây nhà trên một nền móng lỏng lẻo, và khi ấy, cuộc chơi chủ động sẽ không còn nằm trong tay doanh nghiệp trong một thế giới vốn đang biến động và bị can thiệp bởi nhiều bên liên quan.

Sau đó, khi tham gia sâu vào đầu tư tại các doanh nghiệp triển khai các dự án năng lượng để vận hành thương mại, chương trình hiệu quả năng lượng, tôi bắt đầu nhận ra rằng, cái tác động thực sự không chỉ nằm ở những con số là bao nhiêu MW điện xanh, tiết kiệm được bao nhiêu số điện, hoặc là giảm được bao nhiêu tấn CO2.

Cái tác động quan trọng hơn là việc thúc đẩy doanh nghiệp buộc phải thay đổi, buộc phải đổi mới sáng tạo từ trong tư duy, cách hợp tác, cấu trúc vận hành doanh nghiệp theo các tiêu chuẩn phát triển bền vững.

Qua từng giai đoạn, tầm nhìn này ngày càng được mở rộng.

Sau này khi có nhiều cơ hội làm việc và học hỏi từ những doanh nghiệp trẻ, nhiều hoài bão, những nhà sáng lập vừa có tầm, vừa có tâm, tôi cảm thấy được truyền cảm hứng và nhận ra, bản thân tôi đang đóng góp một phần tích cực để khơi dậy sự tò mò, giúp doanh nghiệp dám dũng cảm để giải quyết những bài toán khó ở tầm vóc lớn dù đó có khi chỉ là những doanh nghiệp nhỏ.

Mỗi người là một mảnh ghép nhỏ nhưng nếu rất nhiều người cùng làm sẽ tạo ra tác động lớn, đó mới chính là ý nghĩa của việc tạo ra thay đổi cùng nhau.

Có khoảnh khắc nào khiến bà nhận ra rằng công việc của mình – dù trừu tượng như đầu tư tài chính – lại thực sự chạm đến con người, cộng đồng hay phụ nữ trong xã hội?

Bà Jessica Nga Trần: Tôi cảm thấy rất may mắn khi mỗi ngày lại có thêm cơ hội để gặp gỡ, tiếp xúc với mọi người qua nhiều vai trò, từ nhà đầu tư, người đào tạo, người cố vấn. Rất nhiều trong số đó là các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang hướng đến quá trình chuyển dịch năng lượng. Nhiều người là nữ lãnh đạo, các chủ nông tại vùng Đồng bằng Sông Cửu Long hay các doanh nghiệp đang nỗ lực triển khai các dự án xanh để giảm phát thải, làm kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp di sản...

Nhiều người ban đầu lo lắng về lộ trình và chi phí chuyển đổi xanh, không biết bắt đầu từ đâu. Thông qua SEACEF, Clime Capital và các công ty nhận được sự đầu tư của SEACEF, chúng tôi đồng hành cùng doanh nghiệp trong các dự án xanh theo các phạm vi 1-2-3 trong kế hoạch giảm phát thải; từng bước giúp họ tự tin công bố cam kết khí hậu của doanh nghiệp, làm báo cáo phát triển bền vững, trở thành người tiên phong, biểu tượng về làm kinh tế xanh tại thị trường mục tiêu, chuỗi cung ứng của họ.

Cùng với đó, các doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ lên kế hoạch giảm phát thải tự nguyện, lập báo cáo, truyền thông lan tỏa trong cộng đồng và chuỗi cung ứng – tất cả với chi phí tối thiểu nhưng tác động tối đa.

Khi chứng kiến các doanh nghiệp tự tin tiến xa trên hành trình đến phát thải ròng bằng 0 của chính mình, tạo thêm việc làm xanh cho phụ nữ địa phương, tôi nhận ra rằng: đầu tư tài chính chỉ là công cụ, chính hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp dẫn dắt bởi Chính phủ và các nhà đầu tư, tổ chức phi chính phủ hỗ trợ xây dựng năng lực mới là chìa khóa thay đổi cuộc sống thực sự. Đó là khoảnh khắc tôi thấy công việc mình thực sự có ý nghĩa.

SEACEF được xem là quỹ tiên phong thúc đẩy đầu tư năng lượng sạch giai đoạn sớm tại Đông Nam Á. Theo bà, điều gì khiến mô hình kết hợp nhiều nguồn vốn (blended finance) của Clime Capital trở thành công cụ hiệu quả cho phát triển bền vững? 

Bà Jessica Nga Trần: Như bạn đã biết, SEACEF là quỹ đầu tư đầu tiên tập trung vào bài toán giảm phát thải cấp bách trong lĩnh vực năng lượng tại Đông Nam Á - nơi đang phát triển nhanh nhưng cũng có mức phát thải cao bậc nhất thế giới. Đây là minh chứng về niềm tin và cam kết chung tay hành động thúc đẩy đầu tư vào năng lượng sạch ngay tại nơi cần nhất.

Với 23 nhà đầu tư từ chính phủ, quỹ tư nhân và đặc biệt là các nhà đầu tư từ thiện, mô hình của chúng tôi đầu tư cổ phần vào doanh nghiệp giai đoạn sớm rất cần để tăng tốc ra thị trường, với giá trị lên đến 15 triệu đô trong lĩnh vực điện tái tạo, hiệu quả năng lượng, xe điện, pin lưu trữ, lưới điện.

Cách đầu tư này khác với việc cho vay. Khi đi vay, doanh nghiệp sẽ phải thế chấp bằng tài sản, hoặc bằng dự án, hoặc bằng báo cáo tài chính rất tốt của doanh nghiệp, nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện cho cuộc chơi này. Phần lớn khoản vay đến khi doanh nghiệp đã đi được một đoạn đường nhất định, đã có kết quả hay quy mô ở mức nhất định.

Tuy nhiên, chúng tôi lựa chọn cách đi ngay từ giai đoạn sớm và sẵn sàng chia sẻ rủi ro với những công ty mà chúng tôi đầu tư. Chúng tôi muốn chứng minh rằng khi những người tin vào tương lai xanh cùng góp sức, thay đổi thực sự sẽ xảy ra.

Hiệu quả và tiêu chí đầu tư của quỹ được xây dựng trên ba trụ cột, trước hết đến từ niềm tin vào con người – không chỉ đầu tư vốn mà đồng hành toàn diện cùng doanh nghiệp thông qua cố vấn chiến lược, kế hoạch hành động giới, nâng cao năng lực cho những doanh nghiệp tham vọng có tố chất dẫn dắt thị trường.

Cùng với đó, quỹ dám chấp nhận rủi ro ở giai đoạn sớm nhất với vai trò nhà đầu tư dẫn dắt các vòng gọi vốn, mở đường cho các nhà đầu tư thương mại bước vào sau.

Ngoài ra, chúng tôi cũng đo lường từng tác động cụ thể giúp doanh nghiệp phát triển bền vững như MWh điện xanh, tấn CO2 giảm thiểu, tuân thủ các quy định tại địa phương và quốc tế, tạo thêm việc làm xanh và cơ hội trao quyền cho phụ nữ.

Khi vốn kết hợp với năng lực quản trị và cam kết tác động được đo lường minh bạch tức thời, chúng tôi không chỉ tài trợ dự án mà hướng tới xây dựng hệ sinh thái bền vững để cùng nhau, chúng ta chủ động chiến thắng thách thức khí hậu.

Theo bà, đâu là lợi thế riêng mà phụ nữ mang đến cho quá trình chuyển đổi xanh – từ góc nhìn lãnh đạo, ra quyết định đến khả năng kiến tạo giá trị bền vững? 

Bà Jessica Nga Trần: Từ kinh nghiệm làm việc với hàng trăm doanh nghiệp và các nữ lãnh đạo, tôi thấy rõ rằng phụ nữ không chỉ tham gia chuyển đổi xanh mà còn là động lực thúc đẩy chuyển đổi xanh thành công.

Nghiên cứu và thực tế cho thấy các đội ngũ đa dạng, đặc biệt có phụ nữ lãnh đạo, đưa ra quyết định tốt hơn và xây dựng doanh nghiệp mạnh mẽ, bền vững hơn. Phụ nữ thường có tư duy toàn diện  - không chỉ nhìn vào lợi nhuận tài chính mà còn cân nhắc tác động đến con người, cộng đồng và môi trường. Đây chính là trái tim của phát triển bền vững.

Không những vậy, phụ nữ có khả năng đặc biệt trong việc xây dựng mối quan hệ, kết nối cộng đồng và tạo ra các giải pháp sát với nhu cầu thực tế. Họ không chỉ nghĩ về sản phẩm, mà nghĩ về tác động – làm thế nào để giải pháp năng lượng sạch phục vụ hộ gia đình, vùng sâu vùng xa, người yếu thế. Đó là đổi mới có ý nghĩa thực sự.

Quan trọng nhất, phụ nữ mang đến sự kiên trì và lòng dũng cảm đặc biệt. Chúng tôi đánh giá cao và hỗ trợ các doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo vì họ cho thấy nghị lực phi thường khi đối mặt với nhiều thách thức trên hành trình phát triển.

Cuối cùng, bình đẳng giới không chỉ là đúng về mặt đạo đức mà còn là lợi thế chiến lược, tạo ra kết quả tốt hơn cho con người, hiệu suất tài chính cao hơn, và đóng góp vào một hành tinh xanh hơn.

Phụ nữ mang đến sự kiên trì và lòng dũng cảm đặc biệt. Chúng tôi đánh giá cao và hỗ trợ các doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo vì họ cho thấy nghị lực phi thường khi đối mặt với nhiều thách thức trên hành trình phát triển.

Trong hành trình làm việc với các quỹ quốc tế và doanh nghiệp Việt Nam, điều gì giúp bà giữ vững định hướng “tạo tác động” thay vì chỉ chạy theo lợi nhuận tài chính? 

Bà Jessica Nga Trần: Câu hỏi này thực sự chạm đến trái tim tôi. Sự thật là tôi không bao giờ phải "chọn" giữa tác động và lợi nhuận vì tôi cho rằng hai yếu tố này luôn luôn đi cùng nhau.

Điều giữ tôi kiên định là nhờ được tiếp sức bởi ba nguồn năng lượng.

Trước hết, đó là những khuôn mặt tràn đầy năng lượng tích cực và hy vọng của các chủ nhân của những dự án xanh nhiều thách thức tại các địa phương. Mỗi khi đồng hành 1-1 với các nữ lãnh đạo startup ở Đồng bằng Sông Cửu Long hay trong mảng năng lượng, dù còn thiếu nhiều kỹ năng, chuyên môn và sự hỗ trợ nhưng sự tò mò và quyết tâm của họ đã giúp doanh nghiệp tiến xa trên hành trình tới phát thải ròng bằng 0, tạo thêm việc làm xanh cho phụ nữ địa phương.

Đây không phải là con số trên báo cáo, đây là cuộc sống thực của con người thực, những anh hùng trên công cuộc chuyển đổi xanh.

Cùng với đó là niềm tin vào sứ mệnh đóng góp vào tiến trình chuyển đổi xanh của đất nước. Việt Nam là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu. Năm 2045, khi đất nước tròn 100 tuổi, thế hệ sau sẽ hỏi: "Bà đã làm gì cho tổ quốc ?" Câu trả lời của tôi không thể chỉ là "Quỹ của chúng tôi kiếm được tiền" - nó phải là "tôi đã đóng góp tạo ra thay đổi có tích cực trong tiến trình chuyển đổi xanh chuyển đổi số của đất nước."

Không chỉ vậy, tôi tin tưởng vào bản chất của đầu tư tạo tác động. Tại Clime Capital, chúng tôi đo lường rất cụ thể và niêm yết thông tin trong báo cáo phát triển bền vững của quỹ. Chúng tôi đã được giải nhất về đầu tư thông minh, tạo tác động, chuyển đổi số chuyển đổi xanh năm 2024 - 2025 (giải thưởng Blue Mark và 2X Global).

Ngoài việc liệt kê bao nhiêu MWh điện xanh, bao nhiêu tấn CO2 giảm phát thải, bao nhiêu việc làm xanh được tạo, ROI của chúng tôi không chỉ gói gọn trong tiền bạc mà bao gồm giá trị tác động đến xã hội, con người và môi trường với chuẩn mực cao nhất.

Và điều kỳ diệu là: khi bạn đầu tư đúng vào con người, vào những giải pháp bền vững thực sự, lợi nhuận tài chính sẽ tự đến. Đó là lý do tôi không bao giờ phải "chọn" - tôi chỉ cần kiên định với niềm tin: chọn đúng người, làm đúng việc, theo cách đúng đắn.

Nếu gửi một thông điệp cho phụ nữ Việt Nam nhân ngày 20-10, bà sẽ nói gì về sức mạnh của “tác động tích cực” – dù nhỏ nhưng bền bỉ – mà mỗi người có thể tạo ra?

Bà Jessica Nga Trần: Gửi đến tất cả chị em phụ nữ Việt Nam nhân ngày 20-10, tôi muốn nói với các chị em rằng: sức mạnh thay đổi thế giới không nằm ở việc làm những điều vĩ đại một lần, mà ở việc làm những điều đúng đắn mỗi ngày.

Mỗi lần bạn chọn phát triển bền vững cho doanh nghiệp của mình, mỗi lần bạn dũng cảm công bố cam kết khí hậu, mỗi lần bạn tạo thêm một việc làm xanh cho phụ nữ trong cộng đồng - bạn đang tạo ra những gợn sóng nhỏ. Nhưng đừng đánh giá thấp những gợn sóng ấy. Khi hàng triệu phụ nữ cùng tạo ra những gợn sóng nhỏ, chúng sẽ trở thành làn sóng lớn thay đổi cả đại dương.

Ba điều tôi muốn nhắn nhủ:

Hãy tin vào bản thân mình. Thiếu niềm tin là rào cản lớn nhất. Các chị em xứng đáng có chỗ đứng trong lĩnh vực tài chính khí hậu, năng lượng xanh, và mọi lĩnh vực khác. Đừng đợi ai cho phép - hãy dám bước.

Hãy kết nối và đồng hành. Thành công không đến từ việc đơn độc phấn đấu, mà đến từ những mối quan hệ vững chắc. 

Hãy bắt đầu từ hôm nay. Dù bạn là nữ doanh nhân, kỹ sư, hay người mẹ đang nuôi con - mỗi hành động nhỏ của bạn đều có ý nghĩa. Tiết kiệm năng lượng, giảm rác thải, ủng hộ sản phẩm xanh, truyền cảm hứng cho người xung quanh. Tác động bền vững bắt đầu từ những quyết định hàng ngày.

Năm 2045, khi Việt Nam tròn 100 tuổi, tôi hy vọng thế hệ sau sẽ nhìn lại và nói: "Thế hệ phụ nữ năm 2025 đã làm nên điều phi thường - họ đã dám tin, dám làm, và đã thay đổi tương lai của chúng ta."

Các chị em à, chúng ta không bỏ lại ai phía sau. Và chúng ta bắt đầu bằng việc không bỏ lại chính mình phía sau. Hãy tỏa sáng, hãy dũng cảm, hãy tạo ra tác động!

Cảm ơn bà!