Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI) mới đây đánh giá, mặc dù Việt Nam đã thực hiện nhiều cải cách khác nhau như đơn giản hóa luật và các quy định, số hóa thủ tục hành chính, vẫn còn nhiều vấn đề khiến nhiều hoạt động đầu tư, kinh doanh bị chậm trễ.
Đơn cử, chậm trễ trong việc cấp giấy phép kinh doanh và nhiều giấy phép hành chính khác.
JCCI cho biết, trong các lĩnh vực kỹ thuật số như chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, một số doanh nghiệp Nhật lo ngại sẽ bỏ lỡ cơ hội kinh doanh tại Việt Nam do việc chậm cấp giấy phép kinh doanh cho chuyển đổi số như thương mại điện tử.
Ngoài ra, trong phát triển cơ sở hạ tầng quy mô lớn, như các dự án xây dựng nhà máy điện, phát triển đô thị, có những trường hợp phải mất hơn 10 năm mới hoàn thành thủ tục.
Nguyên nhân là do chậm trễ trong việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất và cấp các giấy phép liên quan, dẫn đến chậm trễ trong dự án cơ sở hạ tầng.
“Việc hoàn thành các dự án phát triển cơ sở hạ tầng có thể được đẩy nhanh bằng cách đẩy nhanh quá trình kiểm tra và cấp giấy phép cần thiết”, JCCI khuyến nghị trong báo cáo tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) mới nhất.
Ngoài thủ tục chậm trễ, nhiều doanh nghiệp còn phải đáp ứng các điều kiện hoặc nộp các hồ sơ giấy tờ không dựa trên quy định của pháp luật.
Cụ thể, trong nhiều trường hợp, cơ quan có thẩm quyền yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải đáp ứng các điều kiện chặt chẽ hơn và nộp thêm hồ sơ ngoài quy định của pháp luật khi đăng ký hoạt động với cơ quan liên quan hoặc xin giấy phép kinh doanh.
Theo một đánh giá trước đây của Sáng kiến chung Việt Nam – Nhật Bản, có nhiều yêu cầu bất hợp lý về cấp phép mua lại, đăng ký đầu tư, kinh doanh của sở kế hoạch và đầu tư, phòng đăng ký kinh doanh cũng như các điều kiện, yêu cầu hồ sơ không theo quy định pháp luật về việc cấp các loại giấy phép kinh doanh khác nhau của Bộ Công thương và sở công thương.
Bên cạnh đó, tình trạng chậm trễ trong thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng do cơ quan thuế áp đặt các điều kiện khắt khe hơn cũng gây khó khăn tài chính cho các công ty có dòng tiền eo hẹp.
Không chỉ doanh nghiệp Nhật Bản, các doanh nghiệp Hàn Quốc khi đầu tư vào Việt Nam cũng gặp nhiều khó khăn với các thủ tục.
Đối với các doanh nghiệp sản xuất đầu tư vào Việt Nam, căn cứ theo Luật Bảo vệ môi trường Việt Nam sửa đổi, thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường được thay đổi từ cấp tỉnh lên cấp cơ quan trung ương (Bộ Tài nguyên và môi trường), tùy theo khả năng gây ô nhiễm môi trường và công suất.
Điều này khiến thời gian và chi phí xin phê duyệt báo cáo tác động môi trường gia tăng, gây ra gánh nặng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
.jpg "Thủ tục hành chính trói nhà đầu tư ngoại 1")
Các doanh nghiệp nước ngoài mong muốn thủ tục hành chính tiếp tục nhanh, gọn hơn . Ảnh: Hoàng AnhBên cạnh đó, phụ lục được ban hành kèm theo Nghị định số 08/2022/NĐ-CP có quy định rõ danh mục loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.
Tuy nhiên, trên thực tế, ngay cả dự án sản xuất sản phẩm không gây ô nhiễm môi trường (linh kiện, thiết bị điện, điện tử) nếu có công suất vượt quá mức tiêu chuẩn (từ 1.000 tấn sản phẩm/năm hoặc 01 triệu thiết bị, linh kiện/năm trở lên) thì cấp có thẩm quyền phê duyệt cũng không phải là cấp tỉnh mà là Bộ Tài nguyên và môi trường.
Ngay cả trường hợp mở rộng nhà máy thông qua đầu tư bổ sung hay đầu tư mới, nếu vượt quá điều kiện này cũng phải xin phê duyệt từ cơ quan trung ương.
Trong khi đó, đa số doanh nghiệp hoạt động trong ngành điện tử đều có công suất trên 1 triệu linh kiện, thiết bị/tháng, nên hầu hết doanh nghiệp sản xuất linh kiện điện và điện tử của Hàn Quốc sẽ thuộc diện này.
Với lý do đó, các doanh nghiệp cần xin phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường mới, bao gồm cả doanh nghiệp đầu tư mới lẫn doanh nghiệp đầu tư mở rộng, đều lo ngại về việc thời gian kéo dài và phát sinh chi phí.
“Thời gian xin phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường bị kéo dài như vậy đang gây ra khó khăn cho kế hoạch sản xuất của nhà máy”, Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam (KoCham) cho hay trong báo cáo.
Hiện nay, thủ tục đánh giá đã thuận lợi hơn so với giai đoạn đầu mới thực thi quy định.
Tuy nhiên, trên thực tế, thời gian đánh giá tác động môi trường đang mất ít nhất từ 2 tháng (60 ngày) đến 3 tháng (90 ngày), hồ sơ trình xin phê duyệt cũng tăng khoảng 50 – 60% so với hồ sơ đã nộp trước đây để xin phê duyệt ở cấp tỉnh.
Điều này đang là trở ngại cho hoạt động đầu tư nhanh chóng của các nhà đầu tư.
KoCham khẳng định: “Mọi doanh nghiệp Hàn Quốc đều tôn trọng nỗ lực và hệ thống quản lý để ngăn ngừa ô nhiễm môi trường của Việt Nam”.
Tuy nhiên, cần giảm thiểu chi phí và thời gian thực hiện thủ tục hành chính quá mức đối với các doanh nghiệp xin phê duyệt. Điều này được coi là phù hợp với định hướng cải cách thủ tục hành chính của Chính phủ cũng như thúc đẩy đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam.
Do đó, cần điều chỉnh có tính thực tế các tiêu chí để cơ quan trung ương (Bộ Tài nguyên và môi trường) thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường.
KoCham khuyến nghị, thời gian giải quyết hồ sơ nên ở mức 30 – 40 ngày với các quy trình nhanh, gọn hơn.
Ngoài Nhật Bản, Hàn Quốc, các doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam cũng phải đối mặt với sự chậm trễ trong thủ tục phê duyệt và các gánh nặng hành chính tốn thời gian.
Điều này gây cản trở hoặc đình trệ các dự án của họ và ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của Việt Nam.
Vì vậy, theo Hiệp hội Doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam, cần có sự phê duyệt kịp thời đối với giấy phép về quy hoạch và các giấy phép liên quan, giấy phép kinh doanh, đầu tư, phát triển bất động sản, thị thực cho người lao động nước ngoài.
Ngoài ra, mặc dù Chính phủ thúc đẩy số hóa nhưng nhiều thủ tục hành chính như báo cáo, đăng ký, thông báo vẫn phải nộp bằng giấy hoặc thậm chí bằng cả hình thức giấy và điện tử.
