Tự cho rằng ý tưởng của mình là cái gì đó kinh khủng, giấu giếm và không cho người khác tham gia là một trong những vấn đề lớn của nhiều người khởi nghiệp (startup) được ông Phạm Thanh Hưng, Phó Chủ tịch Tập đoàn CEN Group chỉ ra.
Không những vậy, ông Hưng cho biết, không ít bạn trẻ khởi nghiệp chưa làm được gì đã tìm cách gian lận, tiêu tiền của nhà đầu tư nhưng tiêu không đúng, chạy chi phí, khai báo không đúng. Ví dụ như đưa vợ đi du lịch nước ngoài nhưng nói là đi nghiên cứu công nghệ.
“Nhiều startup sau một năm không có báo cáo, không gọi cho nhà đầu tư. Nhà đầu tư phải chạy theo, đầu tư thì đứng, đòi báo cáo thì quỳ. Không gửi báo cáo kết quả kinh doanh, không gửi báo cáo kết quả tài chính, nhận được tiền mất hút. Có startup tôi đầu tư từ mùa 1 chương trình Thương vụ bạc tỷ giờ không liên lạc được luôn”, vị giám khảo (shark) của chương trình Shark Tank Việt Nam tiết lộ.
Dường như đó là một trong những lý do để shark Hưng khẳng định, hầu hết startup được đầu tư mà không bị chi phối đều thất bại. Người Việt sáng tạo nhưng khả năng đi đến hiện thực rất khó, đặc biệt trong việc vận hành doanh nghiệp do thiếu đội ngũ điều hành chuyên nghiệp.
Nhiều bạn trẻ thậm chí không thể quản lý nổi thời gian của bản thân và cả công việc gia đình, lúc nào cũng rối rắm nên điều hành doanh nghiệp là điều không tưởng bởi có vô vàn thứ phải lo, từ nhập nguyên liệu, quyết định giá bán, thị trường, nhân sự, đối đãi với các cơ quan chức năng...
“Chính điều đó đẻ ra một thế hệ các nhà quản lý giỏi xoay sở, gặp tình huống rồi xử lý tình huống. Chúng ta rất giỏi xử lý tình huống”, ông Hưng nhìn nhận.
Nhiều startup thường mang trong mình nỗi lo bị nhà đầu tư nắm quyền phủ quyết nhiều quá, bị nhà đầu tư thâu tóm và rồi không còn là chủ doanh nghiệp nhưng theo shark Hưng, cách dễ làm nhất, dễ thành công nhất là bán lại cho các tập đoàn lớn có cùng ý tưởng.
Như kinh nghiệm của chính ông Hưng, những dự án CEN Group đầu tư thường được thâu tóm vì các mô hình khởi nghiệp thành công cũng chính là mô hình khởi nghiệp của những người đã song hành ngay từ đầu, cả về ý tưởng kinh doanh. Muốn khởi nghiệp thành công, vai trò của người cố vấn rất quan trọng.
Chẳng hạn, ứng dụng đặt sân golf trực tuyến Fastee có giá trị ban đầu chỉ khoảng 1-2 tỷ đồng. Sau một năm CEN Group tham gia đầu tư, bán ra 10% đã được 9 tỷ đồng, nghĩa là giá trị dự án sau một năm đã lên tới 90 tỷ đồng.
Nói về sự kiểm soát của các nhà đầu tư ở startup, ông Hưng cho rằng kiểm soát không có nghĩa là ngăn chặn, cản trở. Kiểm soát là đảm bảo đi đúng hướng. Nếu minh bạch, trung thực ngay từ đầu thì mới để người ngoài tham gia vào, còn nếu xác định không làm được thì nên “đóng cửa làm một mình”. Giống như khi doanh nghiệp đã lên sàn là phải xác định bị cả xã hội soi từng li từng tí.
“Thấy thực sự cần kiểm soát thì phải cho một đội quân kiểm soát cả luật, tài chính và nhân sự nhảy vào ngay lập tức. Nếu startup không sẵn sàng mà nhận đầu tư theo kiểu “anh ơi đưa tiền cho em rồi em báo cáo anh sau” thì tôi tin 99% thất bại”, ông Hưng khẳng định.
Khi đầu tư, tham gia định hướng chiến lược, ông Hưng luôn chọn những startup đáng tin cậy nhất: “Trước khi đầu tư tôi luôn đặt bài ngửa, nếu người đàng hoàng thì làm mọi việc phải đàng hoàng, kể cả những việc không đàng hoàng cũng phải làm một cách đàng hoàng. Định lách này, lách kia phải nói với tôi thì mới có cơ hội thành công”.
Vị doanh nhân này cũng cho rằng, nếu ngồi với nhau mà không đặt được lên bàn nói chuyện với nhau thì nên dừng lại. Tất nhiên không gì là tuyệt đối, nhưng ít nhất là phải cảm thấy còn tin tưởng và chia sẻ được với nhau.
Ông Hưng nhấn mạnh, trong kinh doanh, chỉ nên có ba chữ đối gồm đối nhân, đối vốn và đối tác. Còn nếu đã bước sang chữ đối thứ tư là đối thủ thì không còn làm việc được với nhau. Ngồi cùng phòng họp mà nghĩ cách để dối lừa nhau thì chính là đối thủ, không nên ngồi với nhau nữa.
Khi đánh giá một startup, hai điều quan trọng nhất với ông Hưng, theo lý thuyết, là ý tưởng và con người. "Ý tưởng khởi nghiệp phải điên một tí, phải có khả năng đạt được quy mô tỷ đô mới thú vị", ông Hưng nói.
Để thu hút shark Hưng, phải là các giải pháp công nghệ mang tính đột phá, giải quyết được các vấn đề lớn của toàn xã hội, toàn thị trường. Bên cạnh đó phải là các giải pháp mang tính tổng thể, không bị hạn chế bởi không gian, thời gian, có thể toàn cầu hoá.
Theo ông Hưng, các quốc gia khởi nghiệp có một câu phổ biến là “challenge me”, phải ra đầu bài. Trong khi đó, một trong những khó khăn của các bạn trẻ Việt là không tìm được đầu bài, hoặc có những vấn đề trong cuộc sống tưởng chừng là đầu bài nhưng đã được giải quyết từ lâu.
“50% lý do thất bại của startup đến từ việc làm ra sản phẩm thị trường không có nhu cầu vì không xác định được nhu cầu, không cần và không muốn hay doanh nghiệp không có khả năng đáp ứng, những cái này phải đi với nhau”, ông Hưng nhận định.
Còn trên thực tế, điều quan trọng nhất với ông Hưng là cảm nhận, cảm nhận có niềm tin hay không. Khả năng này được hình thành từ nhiều giác quan của một “kẻ săn mồi”, được rèn luyện rất nhiều qua các cung bậc khác nhau trước khi trở thành nhà đầu tư.
Với yếu tố con người là nhà sáng lập, qua khả năng cảm nhận và phán đoán cũng như tiếp xúc lâu dài, ông Hưng thường bị thu hút bởi những người có quyết tâm mãnh liệt. Những người có kinh nghiệm nhất định trong việc điều hành doanh nghiệp cũng sẽ được đánh giá cao hơn do điều hành doanh nghiệp không phải chuyện dễ.
“Chưa từng làm sếp thì tưởng làm sếp rất dễ, lúc nào cũng ung dung tự tại, có vẻ thảnh thơi nhưng thực sự rất kinh khủng, phải sẵn sàng tâm thế”, ông Hưng nói.
Việc khó nhất khi làm sếp, theo ông Hưng là vấn đề quản trị nhân sự. Sử dụng nhân sự làm sao để phát huy khả năng nhân sự tốt, có đội ngũ mạnh và nhiệt huyết vì trên thực tế, người quản lý giỏi là người thành công bằng nỗ lực của người khác nên mọi nỗ lực của người quản lý là phải làm cho người khác nỗ lực.
