Thanh tra 4 dự án điện tỷ đô

Thanh tra Chính phủ sẽ trực tiếp triển khai thanh tra loạt 6 dự án ngành công thương ngay trong tháng này và ban hành các kết luận trước 25/9 tới.

Các dự án trong danh sách thanh tra lần này có nhiệt điện An Khánh – Bắc Giang, nhiệt điện Na Dương II, nhiệt điện Sông Hậu 2, Thủy điện Đa Nhim mở rộng, bảy dự án thuộc chương trình kỹ năng và kiến thức cho tăng trưởng kinh tế toàn diện sử dụng vốn ODA và vốn đối ứng ngân sách nhà nước, dự án di chuyển và xây mới Công ty Cơ khí Trần Hưng Đạo.

Đều thuộc Bộ Công thương quản lý, 6 dự án nói trên có tổng vốn đầu tư từ vài trăm tới vài chục nghìn tỷ đồng và phần nhiều đều rơi vào trạng thái khó khăn kéo dài, thậm chí từng đối diện nguy cơ khai tử vì những lý do khác nhau.

Chỉ tính 4 dự án nguồn điện trong danh sách thanh tra gồm 3 nhà máy nhiệt điện và 1 nhà máy thủy điện, tổng giá trị đầu tư đã vượt 100 nghìn tỷ đồng.

Trong số này, bộ ba nhiệt điện An Khánh, Na Dương II và Sông Hậu 2, liên tiếp rơi vào khó khăn, bế tắc kéo dài qua các kỳ quy hoạch điện quốc gia nhiều năm nay.

Đứng đầu về quy mô "tốn kém" cũng như mức độ ì ạch, nhiệt điện Sông Hậu 2 đặt tại tỉnh Hậu Giang (cũ) – nay là TP. Cần Thơ, có tổng công suất 2.120MW, do Tập đoàn Toyo Ink Group Berhad (Malaysia) thực hiện theo hình thức PPP từ năm 2013 với trị giá 72.000 tỷ đồng.

Theo dự kiến ban đầu, dự án khởi công xây dựng vào tháng 6/2024, tổ máy 1 và nhà máy sẽ vận hành thương mại chậm nhất vào tháng 9/2028 và tháng 3/2029.

Khoảng hai năm trước, tình thế khó khăn tới mức dự án đứng trước lo ngại bị khai tử. Cụ thể, Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng xem xét việc thực hiện bước tiếp theo đối với dự án này theo phương án: Bộ Công thương sẽ thực hiện quyền gửi “Thông báo ý định chấm dứt” theo quy định tại hợp đồng BOT sớm nhất vào 1/4/2024 và Công ty BOT sẽ có 90 ngày cuối cùng để khắc phục việc thu xếp tài chính cho dự án.

Đến hết 30/6/2024, nếu Công ty BOT vẫn không khắc phục được việc thu xếp tài chính thì sớm nhất vào 1/7/2024, Bộ Công thương sẽ gửi thông báo chấm dứt cho Công ty BOT. Với thông báo này, hợp đồng BOT sẽ bị chấm dứt ngay lập tức.

Đáng nói, đây là một trong số 5 dự án nhiệt điện than gặp khó trong triển khai, gian nan thu xếp vốn nhưng vẫn được "ghi danh" qua các kỳ quy hoạch điện để tuyệt đối tránh rủi ro pháp lý và đền bù nhà nước.

Tiếp theo là trường hợp nhiệt điện An Khánh – Bắc Giang do Công ty CP Nhiệt điện An Khánh – Bắc Giang làm chủ đầu tư với giá trị 23.600 tỷ đồng.

Nhiệt điện An Khánh nổi lên là một trong những dự án lớn tại Bắc Giang (cũ) gặp khó khăn kéo dài, chậm tiến độ do vấn đề năng lực của nhà đầu tư cũng như vướng mắc về hoàn thuế giá trị gia tăng.

Sáu năm sau khi được Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng đồng ý giao đầu tư, Công ty CP Nhiệt điện An Khánh – Bắc Giang (thành viên của Tập đoàn An Khánh) tới giữa 2023 vừa qua mới tìm được phương án vay vốn trong nước để triển khai sau khi chậm tiến độ hoàn thành các thủ tục liên quan.

Nhà máy nhiệt điện An Khánh - Bắc Giang có tổng vốn đầu tư khoảng 22.546 tỷ đồng; công suất 650MW, diện tích đất thực hiện khoảng 89,7ha, dự kiến hoàn thành năm 2023.

Tính đến hết quý I/2021, giá trị khối lượng thực hiện theo báo cáo của nhà đầu tư đạt khoảng 3.700 tỷ đồng (16,5% tổng vốn đầu tư) không tăng từ năm 2019. Khó khăn lớn nhất của dự án là việc huy động nguồn vốn vay khoảng 753 triệu USD.

Về An Khánh Group, đây là tập đoàn kinh doanh đa ngành, giá trị cốt lõi là nhiệt điện, khoáng sản, bất động sản. Công ty CP nhiệt điện An Khánh – Bắc Giang có vốn điều lệ 4.000 tỷ đồng, do ông Ngô Quốc Hội làm tổng giám đốc.

Khoảng một năm sau khi dự án được giao đầu tư, tại trụ sở ngân hàng ICBC chi nhánh Hà Nội, đã diễn ra lễ ký kết thỏa thuận đồng tài trợ vốn trị giá 860 triệu USD đầu tư dự án nhà máy nhiệt điện An Khánh - Bắc Giang giữa Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC), Ngân hàng phát triển Trung Quốc (CDB) và Công ty CP nhiệt điện An Khánh - Bắc Giang.

Một trường hợp khác cũng nằm trong diện thanh tra là nhiệt điện Na Dương II tại tỉnh Lạng Sơn do Tổng công ty điện lực TKV đảm trách với công suất 110MW, tổng mức đầu tư gần 4.100 tỷ đồng.

Được chấp chủ trương đầu tư vào tháng 4/2024 và dự kiến hoàn thành năm 2026 sẽ cung cấp khoảng 750 triệu kWh lên lưới quốc gia, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng cho các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng và khu vực Đông Bắc, nhiệt điện Na Dương II sử dụng nhiên liệu chính vận hành là nguồn than sản xuất từ Công ty Than Na Dương, thuộc Tổng công ty Công nghiệp mỏ Việt Bắc – TKV.

Đáng chú ý, Na Dương II (cùng nhiệt điện Na Dương I) đều gian nan vì nguồn cung than không đảm bảo, bắt nguồn từ sản lượng khai thác mỏ Na Dương sụt giảm đáng kể.

Nhằm đảm bảo cung cấp đủ than cho nhà máy nhiệt điện Na Dương I hiện hữu và Na Dương II, ông Đoàn Thanh Sơn, Phó chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn đã đề nghị Công ty than Na Dương đẩy nhanh phối hợp với các cơ quan liên quan xin cấp phép khai thác, mở rộng nâng công suất mỏ than Na Dương từ 600 nghìn tấn lên 1,2 triệu tấn/năm.

Tuy nhiên, dự án nâng công suất mỏ than Na Dương lên gấp đôi vẫn đang trắc trở ở khâu thủ tục suốt hơn ba năm qua.

Lược sử, Nhiệt điện Na Dương II lần lượt được bổ sung vào Quy hoạch điện VI từ năm 2009, Quy hoạch điện VII năm 2011, VII điều chỉnh năm 2016 và mới nhất là VIII vào năm 2023.

Khoảng 4 năm trước, chủ đầu tư – Tổng công ty điện lực TKV ký hợp đồng thu xếp vốn thực hiện dự án với ngân hàng BOC – chi nhánh Hồng Kông.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch Covid – 19 và khó khăn trên thị trường vốn quốc tế, nhà thầu EPC không phát hành bảo đảm thực hiện hợp đồng đã ký nên dẫn tới phải hủy thầu và ngân hàng BOC chấm dứt tài trợ vốn.