Thanh tra Chính phủ phát hiện nhiều sai phạm tại các dự án BT nghìn tỷ ở Hà Nội

Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra việc chấp hành quy định pháp luật trong quá trình thực hiện một số dự án theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông, môi trường trên địa bàn Hà Nội.

Kết luận thanh tra cho thấy, việc thực hiện các dự án theo hình thức BT, BOT tại Hà Nội trong thời gian qua đã xảy ra nhiều sai sót, vi phạm.

Thứ nhất, UBND TP Hà Nội chưa thực hiện đúng quy định về việc lập, phê duyệt, công bố danh mục các dự án đầu tư theo hình thức BT, BOT lĩnh vực giao thông và môi trường, giai đoạn 2008 -2012 gây ảnh hưởng đến việc lựa chọn nhà đầu tư (không đủ số lượng nhà đầu tư tham gia để lựa chọn) để thực hiện chủ trương đầu tư, làm giảm hiệu quả đầu tư, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng.

Tính đến thời điểm thanh tra, trong 15 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường trên địa bàn Hà Nội chỉ có 1 dự án được lựa chọn thông qua hình thức đấu thầu (có sơ tuyển), 14 dự án còn lại là hình thức chỉ định thầu.

Việc không tuân thủ các quy định về đấu thầu dẫn đến các thông tin cần thiết về chủ trương đầu tư, các dự án - lĩnh vực cần kêu gọi đầu tư không được công bố rộng rãi, để kêu gọi đa dạng các thành phần kinh tế tham gia, hạn chế số lượng các nhà đầu tư tiềm năng có thể tham gia vào các dự án, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng.

Thứ hai, UBND TP. Hà Nội cũng không thực hiện đúng quy trình lựa chọn nhà đầu tư, thẩm định, đánh giá năng lực đối với một số nhà đầu tư không chính xác, thiếu chặt chẽ; lựa chọn ký hợp đồng để thực hiện dự án đối với một số nhà đầu tư không đảm bảo năng lực theo quy định.

Các dự án được kiểm tra khi trình xin chủ trương lựa chọn nhà đầu tư bằng hình thức chỉ định thầu đều có chung lý do cơ bản là do tính cấp bách, cấp thiết. Tuy nhiên, không có tài liệu chứng minh, làm rõ thực trạng, mức độ chính xác của việc cấp bách, cấp thiết khi chỉ định nhà đầu tư thực hiện các dự án này.

Một số nhà đầu tư tại thời điểm được thẩm định, đánh giá và lựa chọn không đủ năng lực về tài chính, không đảm bảo năng lực như trường hợp Công ty Cổ phần Tasco đối với dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương hay dự án đường bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An. 

Hầu hết các dự án đều bị chậm tiến độ so với yêu cầu, một phần do năng lực về huy động vốn, bố trí vốn chủ sở hữu cho dự án, không đảm bảo tiến độ giải ngân như cam kết…Bao gồm dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương, dự án đường bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An và dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ…

Thứ ba, một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư, dự toán của một số dự án BT đã được UBND thành phố Hà Nội và các cơ quan trực thuộc thẩm định, phê duyệt chưa chính xác, chưa đúng chế độ quy định làm sai tăng tổng mức đầu tư dự án, ảnh hưởng đến việc tính toán, sắp xếp các phương án giao đất đối ứng để xác định tiền sử dụng đất.

Cụ thể, tại dự án nhà máy nước Yên Sở, dự án đã được khởi công xây dựng khi chưa có kết quả thẩm tra thiết kế cơ sở của Bộ Xây dựng và thẩm tra phê duyệt công nghệ của Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội, chưa cho phê duyệt dự án đầu tư.

Việc lập thiết kế, dự toán theo quy định của nhà đầu tư còn hạn chế. Việc nhà đầu tư ký hợp đồng EPC và Tổng thầu EPC đã thực hiện thi công khi chưa được cơ quan chức năng thẩm định đã thể hiện sự thiếu trách nhiệm khi không tiến hành kiểm tra, giám sát đối với dự án này.

Đối với dự án đường Lê Đức Thọ - Xuân Phương, Thanh tra Chính phủ phát hiện công tác lập, thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư của dự án này không chính xác làm tăng giá trị hợp đồng lên 19,5 tỷ đồng.

Dự án đường bao quanh khu tưởng niệm Chu Văn An cũng có sai phạm tương tự. Cụ thể, công tác lập, thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư của dự án này không chính xác làm tăng giá trị hợp đồng lên hơn 12 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, công tác lập, phê duyệt dự toán thiết kế bản vẽ thi công của dự án này chưa chính xác cũng đã khiến cho số tiền tăng thêm 15,9 tỷ đồng.

Đối với dự án nút giao thông Long Biên, Thanh tra Chính phủ phát hiện hàng loạt sai phạm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt tổng mức đầu tư làm tăng giá trị trên 34 tỷ đồng. Công tác lập, phê duyệt dự toán thiết kế bản vẽ thi công của dự án này chưa chính xác cũng đã khiến cho tăng thêm hơn 4,5 tỷ đồng. Công tác giải phóng mặt bằng, phê duyệt gói thầu không đúng…cũng đã khiến cho dự án đội thêm trên 12,3 tỷ đồng.

Đối với dự án đường liên tỉnh Hà Nội - Hưng Yên: Dự toán điều chỉnh tổng mức đầu tư để điều chỉnh giá trị hợp đồng BT tính toán sai khối lượng tại một số hạng mục, áp dụng đơn giá và định mức không đúng, làm sai tăng giá trị tổng mức đầu tư hơn 14,5 tỷ đồng.

Với dự án đường trục phía Nam, tỉnh Hà Tây cũ, cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt và tính chi phí lãi vay 920 tỷ đồng trong tổng vốn đầu tư của dự án BT là chưa có cơ sở, dẫn đến việc xác định giá trị tổng mức đầu tư của để ký hợp đồng dự án tăng sai thêm 920 tỷ, gây ảnh hướng lớn đến việc xác định giá trị để giao đất của các dự án khác đối ứng dự án BT.

Thứ tư, việc giám sát thực hiện hợp đồng của UBND thành phố Hà Nội và các cơ quan liên quan chưa chặt chẽ. Hầu hết các dự án đều chậm tiến độ, kéo dài thời gian thực hiện, phải gia hạn hợp đồng làm tăng chi phí đầu tư và không hoàn thành đúng tiến độ để đảm bảo phục vụ các mục tiêu cấp bách, kịp thời như chủ trương đưa ra ban đầu.

Quá trình thương thảo,ký kết hợpu đồng BT kéo dài, phức tạp, nhiều nội dung không cụ thể, đồng nhất, có trường hợp ký hợp đồng sau khi dự án BT được khởi công và chấp thuận đưa vào nội dung hợp đồng các hạng mục nhà đầu tư đã tự thi công và hoàn thành trước đó. 

Trên cơ sở kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND thành phố Hà Nội căn cứ vào kết quả thanh tra, tiến hành xử lý trách nhiệm của lãnh đạo thành phố do có liên quan đến các vi phạm nói trên.

Kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xử lý trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc chậm cấp giấy chứng nhận đầu tư cho dự án đường Hà Nội - Hưng Yên trong giai đoạn thực hiện theo quy định của Nghị định số 78/2007/NĐ-CP.

Đồng thời, kiến nghị Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội xem xét, xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân thuộc các sở, ngành của thành phố đã có khuyết điểm nêu trong kết luận.

Đồng thời chỉ đạo các đơn vị quản lý hợp đồng rà soát, xử lý trách nhiệm các nhà thầu tư vấn có khuyết điểm, vi phạm. Chỉ đạo Sở Xây dựng Hà Nội căn cứ vào các vi phạm của nhà đầu tư được nêu tại kết luận để xử phạt hành chính.