Việt Nam chấp nhận rủi ro đổi lấy những đột phá công nghệ

Thông qua Luật khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Quốc hội Việt Nam vừa thông qua Luật khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, một bộ luật toàn diện hứa hẹn sẽ định hình lại việc nghiên cứu và phát triển của đất nước.

Với hiệu lực từ ngày 1/10/2025, luật này không chỉ tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng khoa học và công nghệ mà còn táo bạo loại trừ trách nhiệm hình sự đối với những rủi ro không lường trước trong quá trình đổi mới.

Đây là một tín hiệu mạnh mẽ cho thấy Việt Nam đang quyết tâm khơi dậy tinh thần tiên phong và đưa doanh nghiệp trở thành trung tâm của hệ sinh thái sáng tạo quốc gia.

Luật mới, bao gồm 73 điều, được xây dựng dựa trên nền tảng của các nghị quyết chiến lược từ Đảng và Nhà nước, khẳng định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt cho sự phát triển kinh tế bền vững.

Một trong những điểm nổi bật của luật là sự công nhận và bảo vệ đối với những nỗ lực nghiên cứu đầy mạo hiểm. Theo đó, các tổ chức và cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ sẽ được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự nếu xảy ra thiệt hại cho Nhà nước, miễn là tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định và không có hành vi gian lận.

Thậm chí, luật còn tiến xa hơn khi quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với những rủi ro khách quan phát sinh trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Chi tiết về tiêu chí và quy trình đánh giá sẽ được Chính phủ quy định cụ thể, nhưng động thái này đã gửi một thông điệp rõ ràng: Việt Nam sẵn sàng chấp nhận rủi ro để đổi lấy những đột phá công nghệ.

Khơi thông dòng chảy sáng tạo

Luật khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ dừng lại ở việc "cởi trói" về mặt pháp lý mà còn tạo ra một môi trường hoạt động, kinh doanh thuận lợi.

Nhà nước cam kết ưu tiên đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng nghiên cứu hiện đại, xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia và thúc đẩy sự kết nối giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp.

Mục tiêu là hình thành các trung tâm nghiên cứu trình độ cao, nơi ươm mầm những ý tưởng sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường công nghệ.

Đặc biệt, luật xác định doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo và tạo điều kiện tối đa để khu vực này phát huy vai trò.

Lần đầu tiên, chính sách khuyến khích nghiên cứu mạo hiểm được đưa vào luật một cách bài bản, thông qua cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), chính sách chia sẻ rủi ro, đầu tư mạo hiểm và các cơ chế tài chính đặc thù.

Điều này mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp dám nghĩ dám làm, đầu tư vào những công nghệ mang tính đột phá, có tiềm năng thay đổi ngành nghề và tạo ra lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Bên cạnh đó, cơ chế khoán linh hoạt cũng được áp dụng, cho phép các tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học công nghệ được tự chủ hơn trong việc sử dụng kinh phí, quyết định điều chỉnh giữa các hạng mục chi và thuê chuyên gia trong nước cũng như quốc tế.

Sự thay đổi này trong cách quản lý nhà nước, từ kiểm soát đầu vào sang đánh giá hiệu quả đầu ra, hứa hẹn sẽ tạo ra một môi trường nghiên cứu năng động và hiệu quả hơn.

Hướng tới tương lai

Luật khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là một văn bản pháp lý đơn thuần mà còn là một tuyên ngôn về tầm nhìn của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Bộ luật này thể hiện rõ quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng một hệ sinh thái sáng tạo mở, liên thông và hướng tới thị trường.

Sự ra đời của luật là một bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa các nghị quyết của Đảng về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đồng thời tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho quá trình chuyển đổi số toàn diện của đất nước.

Với việc pháp điển hóa "đổi mới sáng tạo" như một lĩnh vực độc lập, ngang hàng với khoa học và công nghệ, Việt Nam đã cho thấy sự thay đổi trong nhận thức, coi đổi mới sáng tạo là một chuỗi hoạt động liên tục từ ý tưởng đến thương mại hóa.

Luật cũng mở rộng phạm vi điều chỉnh, bao trùm các mô hình tổ chức mới, cơ chế sản xuất sáng tạo và phương thức quản trị đổi mới trong cả khu vực công và tư.

Điều này không chỉ khuyến khích các hoạt động nghiên cứu khoa học truyền thống mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển của các sáng kiến cộng đồng, đổi mới trong dịch vụ công và ứng dụng công nghệ số.

Đặc biệt, việc tháo gỡ các điểm nghẽn liên quan đến cơ chế sở hữu kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước, trao quyền sở hữu hoặc sử dụng cho tổ chức chủ trì, sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động thương mại hóa và tăng tính minh bạch trong quản lý tài sản trí tuệ.