Vấn đề muôn thuở
Báo cáo đặc biệt 301 là một trong những báo cáo thường niên của Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR). Đây là báo cáo đánh giá những đối tác thương mại của Hoa Kỳ không bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ một cách đầy đủ và hiệu quả, hoặc những đối tác không cho phép các nhà đổi mới và sáng tạo của Hoa Kỳ được tiếp cận thị trường.
Trong báo cáo này, những đối tác thương mại mà Hoa Kỳ đang có nhiều lo ngại nhất liên quan đến quyền SHTT sẽ được đưa vào Danh sách theo dõi ưu tiên hoặc Danh sách theo dõi. Trong Báo cáo đặc biệt 301 năm 2022, USTR đã đưa 27 quốc gia vào danh sách này, trong đó có Việt Nam.
Hiện tại, Argentina, Chile, China, India, Indonesia, Russia và Venezuela đang nằm trong Danh sách theo dõi ưu tiên. Trong khi đó, Algeria, Barbados, Bolivia, Brazil, Canada, Colombia, Cộng hòa Dominica, Ecuador, Ai Cập, Guatemala, Mexico, Pakistan, Paraguay, Peru, Nước Thái Lan, Cộng hoà Trinidad & Tobago, Thổ Nhĩ Kỳ, Turkmenistan, Uzbekistan và Việt Nam đang nằm trong Danh sách theo dõi.
Mặc dù đã thực hiện nhiều hoạt động để cải thiện khả năng bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ như: sửa đổi một số điều luật về sở hữu trí tuệ nhằm tăng cường khả năng tuân thủ những cam kết của các Hiệp định thương mại quốc tế, hay gia nhập Hiệp ước WIPO về Trình diễn và Ghi âm và Hiệp ước WIPO về bản quyền (hay còn được gọi chung là “các Hiệp ước Internet”), hoạt động bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ của Việt Nam chắc chắn vẫn còn là một thách thức lớn. Chính vì vậy, báo cáo đặc biệt 301 năm nay vẫn tiếp tục gọi tên Việt Nam trong danh sách theo dõi. Đây là năm thứ 28 liên tiếp Việt Nam nằm trong danh sách theo dõi của báo cáo này.
Nâng cao khung hình phạt đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm
Mặc dù các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam đã thực hiện khởi tố hình sự đối với những nhà điều hành của trang phimmoi.net, ở Việt Nam, những hành vi vi phạm bản quyền trực tuyến (trong đó có cả việc sử dụng những thiết bị vi phạm bản quyền và các ứng dụng để truy cập vào nội dung nghe nhìn trái phép) vẫn là một vấn đề lớn.
Theo Báo cáo đặt biệt 301, trong hoạt động bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam còn tồn tại nhiều bất cập. Trong số đó, sự phối hợp lỏng lẻo giữa các bộ và cơ quan chịu trách nhiệm, những hạn chế trong năng lực thi hành, cùng với việc pháp luật chưa ưu tiên thực thi quyền sở hữu trí tuệ là những nguyên nhân chính.
Mặc dù đã ban hành một nghị định để giải quyết vấn đề bán hàng giả trên các nền tảng trực tuyến, hoạt động bán hàng lậu, hàng giả trực tuyến ở Việt Nam vẫn là một vấn đề nghiêm trọng. Ngoài ra, tại các chợ vật lý ở Việt Nam, hàng giả hàng nhái vẫn còn tràn lan.
Thêm vào đó, ở Việt Nam, khi thực hiện các hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ, những cá nhân, tổ chức vi phạm chỉ phải chịu phạt hành chính. Những hình phạt này là chưa đủ răn đe, khiến cho các hoạt động vi phạm bản quyền và làm giả hàng hóa vẫn được thực hiện tương đối phổ biến và công khai.
Hiện tại, Hoa Kỳ đang tham gia góp ý với Việt Nam trong việc sửa đổi một số vấn đề trong Bộ luật Hình sự năm 2015 liên quan đến việc thực hiện những biện pháp hình sự đối với những cá nhân, tổ chức vi phạm luật sở hữu trí tuệ.
Thêm vào đó, theo Báo cáo đặc biệt 301, về việc chống lại hoạt động thương mại không công bằng và tiết lộ trái phép về sở hữu trí tuệ, hệ thống luật Việt Nam cần làm rõ hơn về những thử nghiệm chưa công bố và những dữ liệu khác trong những yêu cầu cần có để có thể tiếp thị dược phẩm.
Hoa Kỳ đang quan sát Việt Nam một cách rất kỹ lưỡng trong việc thực hiện những cam kết, những điều khoản về sở hữu trí tuệ đối với các bên thứ ba trong các hiệp định thương mại.
Hoa Kỳ kêu gọi Việt Nam tham gia và giải quyết những vấn đề này, đồng thời tạo cho các bên quan tâm liên quan những cơ hội phù hợp để đóng góp ý kiến khi Việt Nam tiến hành những hoạt động cải cách này. Hoa Kỳ và Việt Nam cũng hợp tác song phương liên tục thông qua việc thực hiện Hiệp định hỗ trợ lẫn nhau trong lĩnh vực Hải quan, có hiệu lực vào tháng 5 năm 2020.
Báo cáo cho biết Hoa Kỳ sẽ tiếp tục nhấn mạnh các vấn đề về sở hữu trí tuệ với Việt Nam thông qua khuôn khổ của Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ và những hoạt động song phương khác.
