Ba bài học đơn giản để có doanh nghiệp ngàn tuổi từ Nhật Bản

Truyền thuyết kể rằng sơn thần Hakusan - Daigongen ghé thăm nhà sư Taicho để báo cho ông ấy biết về một nguồn suối nước nóng gần ngôi làng. Suối nước nóng này sẽ giúp người dân chữa các vết thương và bệnh tật. Nhà sư đã tìm thấy nguồn suối (sau đó được đặt tên là Awazu) và đã bảo một đệ tử, con của một tiều phu trong làng tên là Garyo Saskiri, xây dựng một nhà nghỉ trọ kiểu Nhật (tiếng Nhật gọi là ryokan) tại đây. 

Họ tin rằng, nhà trọ cùng suối nước nóng sẽ giúp mọi người chữa lành cả tinh thần lẫn thân thể của mình. Gia đình của người đệ tử này, tại Komatsu (tỉnh Ishikawa) đã gọi tên nhà nghỉ là Hoshi Ryokan, đã vận hành nhà nghỉ này từ năm 718, đến nay đã hơn 1.300 năm. Doanh nghiệp này đã hơn 1.300 năm tuổi!

Hoshi Ryokan có 100 phòng và phục vụ được khoảng 450 người, được coi là một trong các doanh nghiệp tồn tại lâu bền nhất thế giới. Tộc trưởng của gia đình Hoshi, Zengoro, là thế hệ thứ 46, đang chuẩn bị chuyển giao cho đời thứ 48 (cháu trai của mình) sau khi con trai của ông, đời thứ 47 bị chết. 

Phục vụ du khách theo phong cách truyền thống Nhật Bản, khách hàng của Hoshi phần lớn là các cặp đôi, đánh giá cao dịch vụ và trải nghiệm kỳ thú tại đây. Từ đó tới ngày nay, ngọn núi Hakusan được coi là một trong ba ngọn núi thiêng của nước Nhật, suối nước nóng Awazu, cũng như nhà nghỉ Hoshi Ryokan đã là một phần của nước Nhật, văn hóa Nhật.

Vào năm 2012, trong một khóa học về doanh nghiệp gia đình do GIBC tổ chức và trường Đại học Quốc gia Singapore triển khai, tôi biết đến những doanh nghiệp gia đình lâu bền nhất thế giới với trên 200 - 300 năm tuổi. Tôi đặc biệt chú ý đến nước Nhật bởi trong danh sách hơn 5.500 doanh nghiệp bền vững nhất thế giới (có tuổi đời trên 200 năm), họ chiếm tới hơn 3.100 doanh nghiệp (hơn 50% danh sách). 

Tôi tự hỏi "Tại sao họ làm được điều này?", "Họ làm thế nào?", "Bí quyết của họ là gì?", "Chúng ta có thể học và triển khai được những kiến thức của họ nếu tìm được bí quyết hay không?".

Chúng ta đã chứng kiến hoặc tự mình trải nghiệm rất nhiều doanh nghiệp gia đình mở ra thất bại, sụp đổ. Thậm chí gia đình sau khi cùng làm ăn chung thất bại còn có thể tạo ra những rạn nứt, ly tán, đổ vỡ. 

Chúng ta cần làm gì để doanh nghiệp của mình (dù là gia đình hay không phải gia đình) phát triển bền vững hàng trăm năm? Phải làm gì để doanh nghiệp ngày càng mạnh mẽ và gắn kết nhau hơn, trong gia đình và với các thành viên ngoài gia đình. 

Đặc biệt là trong giai đoạn khởi đầu xây dựng nền móng cho những năm phát triển sau này, những điều quan trọng - then chốt - cốt tử nhất mà mọi người trên toàn thế giới đều bỏ qua khi xây dựng là gì? Tại sao có doanh nghiệp/gia đình chỉ 1 năm là ly tán, mà lại có những doanh nghiệp/gia đình bền vững hàng trăm năm, thậm chí ngàn năm?

Qua nhiều năm nghiên cứu tôi thấy, những doanh nghiệp nổi trội đều có rất nhiều bí kíp vô cùng đơn giản giúp họ trường tồn và né tránh khỏi sự sụp đổ. Trong khuôn khổ bài viết này, tôi xin chia sẻ ba vấn đề then chốt nhất, cốt lõi nhất, quan trọng nhất mà dường như không mấy doanh nghiệp làm nổi. 

Ba bí kíp đó chính là: Có mục đích ý nghĩa cao đẹp đem lại sứ mệnh cuộc sống; Có niềm tin mạnh mẽ được truyền lại qua nhiều thế hệ; Có cách làm liên tục được trau chuốt triệt để đến từng chi tiết nhỏ qua năm tháng.

Có mục đích ý nghĩa cao đẹp đem lại sứ mệnh cuộc sống

Với những doanh nghiệp bền vững trường tồn, những người điều hành đều tin rằng, họ đang sống phục vụ, phụng sự con người, đem lại những điều tốt đẹp nhất cho mọi người. Đầu tiên là những khách hàng của họ, sau đó là những người tham gia vào cùng phục vụ khách hàng. Doanh nghiệp được xây dựng theo hướng cân bằng: phát triển để cùng sống, cùng có lợi, cùng hạnh phúc. Việc họ bán cái gì không quan trọng bằng giá trị mà sản phẩm dịch vụ của họ mang lại cho mọi người.

Hoshi Ryokan không phải bán phòng trọ. Hàng trăm ngàn doanh nghiệp trên nước Nhật có thể làm được điều này, thậm chí có thể có nhiều nơi tốt hơn nhiều. Cái họ đem lại cho du khách là truyền thống ngàn năm tuổi, là trải nghiệm độc đáo (không thể có ở nơi khác) kết hợp toàn bộ giác quan: Vẻ đẹp cho mắt, món ăn ngon cho miệng, nước nóng cho da thịt, sự tĩnh lặng cho tâm hồn, cho tới tinh thần văn hóa phụng sự trau chuốt ngàn năm của Nhật.

Những doanh nghiệp như Hoshi Ryokan không kinh doanh chỉ vì tiền, họ tin rằng tiền sẽ đến chỉ khi phục vụ khách hàng ở mức độ vượt trội làm họ rung động tới tận đáy con tim.

Có niềm tin mạnh mẽ được truyền lại qua nhiều thế hệ

Khi tìm hiểu những điều làm nên văn hóa, dân tộc Nhật ngày nay, bạn sẽ thấy nổi trội là tinh thần Võ sỹ đạo (Bushido - 武士道) với quyết tâm luyện đủ văn võ song toàn và luôn chiêm nghiệm lại đạo đức của mình dựa trên tinh thần: thực thi đúng (chính nghĩa); dám vươn tới làm những điều khó khăn (can đảm); chăm sóc, quan tâm người khác, biết tha thứ cho họ (nhân từ); trân trọng người khác để người khác còn muốn gặp lại mình (lễ); nói sự thật, không giả dối (thành thực); giữ uy tín, lời hứa, cam kết mà mình đã đưa ra (danh dự). 

Thậm chí, trong văn hóa võ sỹ đạo cổ xưa, việc không hoàn thành được cam kết, lời hứa, vi phạm đạo đức được coi là sự sỉ nhục không chỉ là của cá nhân mà tới cả gia đình, dòng họ. Những võ sỹ rửa nhục bằng máu và cái chết của chính mình để rửa sạch. Họ không sợ chết, họ tin rằng ai cũng sẽ chết cả, vì thế việc sống một cách cao đẹp và đúng đắn mới là cách sống đúng.

“Samurai” dịch đúng là chữ "Thị - Người Phục Vụ". Có lẽ vì thế, mọi sản phẩm và dịch vụ của người Nhật đều hướng đến việc đem lại những điều tuyệt vời nhất cho con người - bắt nguồn sức mạnh của việc truyền lại tinh thần phục vụ cho các thế hệ kế tiếp trong doanh nghiệp. Niềm tin mạnh mẽ được thể hiện bằng những nguyên tắc, bài học được rèn luyện từ khi còn rất bé, truyền lại qua bao nhiêu đời và được lan tỏa tới từng vị trí trong tổ chức.

Hoshi Ryokan tin rằng họ đang bảo tồn những giá trị cao đẹp nhất, của thiên nhiên, của dân tộc Nhật, của con người đối xử với con người. Từ những niềm tin mạnh mẽ đó, họ phát triển cụ thể thành thiết kế phòng, trang trí nội thất, món ăn, dịch vụ, đến từng lời nói, câu hỏi, nụ cười. Có thể họ chưa hoàn hảo ở điểm nào đó nhưng có lẽ chính vì vậy, họ mới bền vững ngàn năm.

Có cách làm trau chuốt triệt để đến từng chi tiết nhỏ

Hiếm có dân tộc nào trên thế giới có được tinh thần cải tiến mạnh mẽ như Nhật Bản. Dường như mọi thứ họ chạm vào, họ đều tìm mọi cách làm cho nó đẹp lên, tốt hơn, hoàn hảo hơn. Dù điều họ làm có thể học từ nơi khác hay tự sáng tạo ra, họ không ngừng đẩy lên mức cao hơn, khó hơn, trau chuốt hơn. Họ không làm điều đó theo "dự án", "kế hoạch" mà làm mọi việc với tinh thần như vậy mỗi ngày, mỗi giờ. Họ tin rằng vẫn luôn có cách tốt hơn và họ tìm kiếm điều đó trong công việc hàng ngày, bất kể là công việc gì, nhỏ hay lớn. 

Từ bé, qua những bài học, bài luyện tưởng chừng như không liên quan gì đến tương lai đi làm việc trong thế kỷ 21 hiện đại như thư pháp, đánh cờ, võ thuật, múa, hát... họ rèn luyện trau chuốt tinh thần, ý chí, kỷ luật, cách phối hợp, cách giữ gìn văn hóa, nghi lễ. 

Để rồi đến lúc bước vào công việc nuôi sống chính mình, họ học tập, rèn luyện, cải tiến với một khát vọng khác hẳn những doanh nghiệp từ dân tộc khác. Có lẽ, vì thế từng món hàng, trải nghiệm dịch vụ hay văn hóa từ Nhật đều dễ mang lại ấn tượng vô cùng khác biệt - chỉ duy nhất ở họ mới có.

Rõ ràng nước Nhật, dân tộc Nhật, doanh nghiệp Nhật không phải là đất nước, dân tộc, doanh nghiệp hoàn hảo nhất. Họ có những thách thức, khó khăn khi phải đối mặt với những doanh nghiệp, văn hóa, cải tiến sáng tạo từ các nơi khác. Các doanh nghiệp hàng trăm năm vẫn có thể đóng cửa. Nhưng những điểm cốt lõi đã giúp họ vượt qua hàng trăm năm, thậm chí ngàn năm như trường hợp của Hoshi Ryokan rất đáng chiêm nghiệm học hỏi. 

Bạn có thể xây dựng doanh nghiệp gia đình của mình lớn mạnh và bền vững giống như họ nếu bạn biết cách chú ý đến những điểm người khác không chú ý đến. Chỉ là những bài học tưởng chừng ai cũng biết rồi, nhưng rất hiếm ai thực hiện.