Đánh giá về tình hình hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước, PGS.TS Nguyễn Văn Nam, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh nhìn nhận, việc cải cách trong khối doanh nghiệp Nhà nước còn chậm trễ, đặc biệt là công tác cổ phần hoá đang được thực hiện một cách ì ạch.
Ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính Doanh nghiệp từng cho biết, năm 2018 mới chỉ cổ phần hoá được 23 doanh nghiệp, tạo áp lực cổ phần hóa sang năm 2019.
Nhiều đơn vị có số lượng doanh nghiệp phải cổ phần hóa lớn nhưng chưa thực hiện theo đúng kế hoạch và chưa báo cáo về việc điều chỉnh tiến độ. Tương tự, tình hình thoái vốn trong năm 2018 cũng chỉ thực hiện được một phần ba kế hoạch.
Nhiều trường hợp hoàn thành kế hoạch cổ phần hoá song mục mục đích thật sự là tái cơ cấu, phân bố lại nguồn lực không đạt được do với tỷ lệ nắm giữ 8% vốn sau cổ phần hóa, các nhà đầu tư tư nhân thực tế không có quyền chi phối doanh nghiệp.
Điều này dẫn đến thực trạng tổ chức bộ máy, hoạt động quản trị, hiệu quả sản xuất kinh doanh tại một số doanh nghiệp sau cổ phần hóa không có nhiều thay đổi. Việc chuyển nguồn lực doanh nghiệp nhà nước sang cho khu vực tư nhân chưa thiết thực và mang lại lợi ích tăng trưởng to lớn cho nền kinh tế.
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Nam, doanh nghiệp Nhà nước vẫn đang lúng túng trong cải tạo, đổi mới và thay đổi cách thức kinh doanh.
“Vẫn còn luyến tiếc cơ chế cũ, vấn muốn bám vào cơ chế xin cho mà không chịu nhảy sang kinh doanh, hạch toán. Đó là kém cỏi gây lãng phí rất lớn cả về vốn và nhân lực”, ông Nam đánh giá.
Trong khi đó, khối tư nhân lại đang phát triển mạnh trong thời gian qua. Xuất hiện một số doanh nghiệp tư nhân nổi lên có thể đảm nhiệm các công việc lớn mà trước đó chưa ai dám làm như xây dựng sân bay, cầu cảng…
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng đang cạnh tranh quyết liệt với số lượng doanh nghiệp thành lập mới tăng cao. Tuy nhiên số doanh nghiệp bị loại ra khỏi cuộc chơi này cũng không hề ít.
Ông Nam nhấn mạnh, đó là điều đáng để ý vì nếu muốn phát triển và vươn lên chiếm lĩnh thị trường, doanh nghiệp phải phấn đấu để có thể cạnh tranh. Đó là cơ hội nhưng cũng là thách thức.
Theo Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, hệ thống doanh nghiệp ở Việt Nam có những bước tiến và phát triển mới nhưng chưa phát huy hết được khả năng và tiềm năng mà vấn đề xuất phát từ cả khối doanh nghiệp Nhà nước và khối tư nhân.
Trong đó, chính sách và luật lệ chưa đầy đủ và đồng bộ, đặc biệt trong việc xử lý doanh nghiệp nhà nước.
“Dứt khoát phải cổ phần hoá, phải cải tổ doanh nghiệp Nhà nước vì lực lượng này giữ một tiềm năng rất lớn nhưng làm ăn không hiệu quả. Đồng thời, chính sách phải thông thoáng, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển”.
Ông Nam nhìn nhận, cả hai khối này đều gặp những lúng túng riêng của mình nên tạo cơ hội cho doanh nghiệp FDI. Doanh nghiệp Nhà nước chưa vươn lên được trong kinh doanh, doanh nghiệp tư nhân lại gặp những hạn chế về chính sách, luật lệ.
“Đó cũng chính là lúc doanh nghiệp FDI thong dong bước vào và phát triển rất nhanh. Dù là một việc đáng mừng vì nguồn vốn đầu tư vào Việt Nam tăng cao song về lâu dài, không thể sống nhờ họ mãi được. Việt Nam phải phát triển doanh nghiệp của mình, mà trước hết là cần thay đổi chính sách”, ông Nam nói.
Bước vào nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp phải làm ăn đàng hoàng, kiếm tiền dựa vào năng lực của mình trên cơ sở tuân thủ đúng pháp luật. Theo ông Nam, một số doanh nghiệp tư nhân nổi lên nhưng vi phạm luật này, luật kia nên cũng sớm bị xử lý, như vậy là rất lãng phí.
