Công trình xanh và bài toán chi phí

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch GP Invest, đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam, cho biết, đang thuê tư vấn cho dự án khu đô thị rộng 37ha ở Lạng Sơn, với mục tiêu trở thành khu đô thị đầu tiên khu vực Đông Nam Á đạt chứng nhận khu đô thị xanh.

Tuy nhiên, chưa tính đến chi phí đầu tư, riêng chi phí tư vấn đã rất cao, thậm chí chênh nhau hàng chục tỷ đồng chỉ với việc nâng mục tiêu chứng chỉ LEED từ hạng bạc lên hạng vàng do yêu cầu khắt khe về việc sử dụng vật liệu.

“Nhà thầu xây dựng còn bỡ ngỡ về vật liệu áp dụng trong công trình xanh, chỉ biết là sẽ giúp giảm khí thải nhưng không biết giảm cụ thể ra sao, nếu áp dụng sẽ đội chi phí lên bao nhiêu”, ông Hiệp bày tỏ băn khoăn với Bộ Xây dựng.

Nỗi lo của ông Hiệp không phải là thiếu cơ sở. Theo Hiệp hội Công trình xanh (VGBC), để xây dựng công trình xanh, chi phí phụ trội có thể phát sinh từ 1,2% đến hơn 10% so với đầu tư xây dựng thông thường, tùy thuộc vào cấp chứng nhận.

Bởi lẽ, một công trình xanh không phải đơn giản chỉ là công trình thông thường được thêm thắt yếu tố xanh, theo VGBC. Thay vào đó, công trình xanh cần có nhận thức đúng đắn và phối hợp chặt chẽ từ tất cả các bên liên quan ngay từ khi bắt đầu dự án.  

“Vướng mắc lớn giữa nhận thức và thực tế đầu tư xây dựng công trình xanh là chi phí ban đầu khá cao”, ông Nguyễn Hồng Hải, Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ xây dựng, thừa nhận.

Ngoài ra, theo ông Hải, đội ngũ chuyên gia, cán bộ tư vấn về công trình xanh vẫn còn hạn chế. Như vậy, chi phí tư vấn cũng là nỗi lo của doanh nghiệp, chưa nói đến việc liệu có thuê được tư vấn có đủ khả năng để đảm bảo thành công của dự án.

Trong khi đó, chính sách về công trình xanh được Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Luyện Văn Phương nhận xét là vẫn mang tính khuyến khích và chưa có ưu đãi cụ thể. Điều này cũng gây ra sự e ngại đối với các chủ đầu tư, khi những lợi ích đạt được từ công trình xanh như tiếp cận khách hàng, xây dựng uy tín… đều tồn tại ở tương lai, chưa có gì chắc chắn vào thời điểm bắt đầu đầu tư.

Công trình xanh rẻ hay đắt

Ghi nhận những khó khăn về triển khai công trình xanh, tuy nhiên, theo bà Đỗ Ngọc Diệp, Chuyên gia tư vấn tại IFC, số lượng công trình xanh tại Việt Nam đang tăng lên đáng kể.

“Từ năm 2008 chúng ta có công trình xanh đầu tiên, sau đó đến nay, mỗi năm có thêm khoảng 4 triệu m2 sàn công trình đăng ký chứng chỉ xanh, ở mọi lĩnh vực, từ trường học, bệnh viện, nhà ở, thậm chí là nhà ở xã hội”, bà Diệp cho biết.

Điều này cho thấy, công trình xanh không phải điều gì quá mức khó khăn và xa tầm với. Bà Diệp cho lời khuyên, chủ đầu tư khi mới tiếp cận với công trình xanh cần phải tìm kiếm, lựa chọn đơn vị tư vấn uy tín, có kinh nghiệm để nhận được mức giá tốt.

Tuy nhiên, cần phải thừa nhận rằng chi phí chắc chắn sẽ bị đội lên nếu muốn triển khai công trình xanh một cách bài bản và hướng đến các chứng chỉ cao cấp. Lúc này, vay tín dụng xanh có thể là giải pháp đáng lưu tâm.

Chuyên gia của IFC cho rằng, để tiếp cận vốn tín dụng xanh cho công trình xanh, chủ đầu tư cần đảm bảo đầy đủ hai thông tin. Thứ nhất, chi phí đầu tư xây dựng là bao nhiêu, có hợp lý hay không. Thứ hai, với chi phí đầu tư như vậy, tác động tới môi trường và cộng đồng là bao nhiêu, chẳng hạn như giảm được bao nhiêu lượng phát thải khí nhà kính.

Thực tế, nếu đảm bảo hai tiêu chí trên, nhà đầu tư sẽ thuận lợi trong việc tiếp cận vốn bởi ngân hàng cũng đang có nhu cầu giải ngân tín dụng xanh như một cách thực hiện trách nhiệm phát triển bền vững hay làm minh chứng đưa vào báo cáo ESG.

Ngoài ra, tùy thuộc vào nhu cầu và điều kiện, chủ đầu tư có thể lựa chọn tiêu chí công trình xanh phù hợp. Chẳng hạn, bộ tiêu chí Lotus của VGBC được Việt hóa hoàn toàn và phù hợp với điều kiện của Việt Nam, trong khi bộ tiêu chí Green Mark có thể có những điều kiện khắt khe hơn.

Cần sự hỗ trợ từ Nhà nước

Từ góc độ doanh nghiệp có hơn 16 năm phát triển công trình xanh, bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư xây dựng Phúc Khang, đánh giá, nhà đầu tư rất cần một cơ chế, chính sách hỗ trợ mang tính đồng bộ từ Nhà nước.

Trong đó, điều tiên quyết là xây dựng và ban hành bộ tiêu chí thống nhất về hệ thống chứng nhận công trình xanh để làm rõ tiêu chí, qua đó ghi nhận những công trình thực chất, tránh những công trình gắn mác xanh nhưng không đem lại tác động thực tiễn.

Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai và đơn giản hóa thủ tục hành chính cũng là những giải pháp cần thiết để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư.

Lãnh đạo Phúc An đề nghị thêm với Bộ Xây dựng là có thể thúc đẩy việc cải tạo xanh cho hơn 40.000 công trình đang cải tạo trên cả nước, với các tiêu chi cơ bản như phủ cây xanh, sử dụng giải pháp tiết kiệm điện, nước.

Đồng quan điểm, Phó giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội bổ sung, Nhà nước cần đặt ra mục tiêu rõ ràng, chẳng hạn mỗi năm cần bao nhiêu phần trăm công trình mới xây dựng là công trình xanh, năm sau cao hơn năm trước. Có chỉ tiêu, các cơ quan liên quan mới có đủ căn cứ để triển khai các giải pháp sâu sát hơn với doanh nghiệp.

Ghi nhận ý kiến đóng góp, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết Bộ Xây dựng sẽ nghiên cứu, sớm ban hành bộ tiêu chí về công trình xanh để đảm bảo công khai và minh bạch.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng phối hợp với các bên liên quan để xây dựng lộ trình đào tạo nhân lực chuyên môn về tư vấn, kiểm định, cấp chứng chỉ cho các công trình xanh, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp, chủ đầu tư mong muốn đóng góp thiết thực cho môi trường và xã hội.