Doanh nghiệp Việt còn mơ hồ về chuyển đổi xanh

Châu Âu và Mỹ hiện đang là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Đây cũng chính là hai thị trường có nhiều quy định liên quan đến phát triển bền vững, ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam.

Cụ thể, đối với thị trường Liên minh châu Âu (EU) có quy định Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và Quy định chống phá rừng (EUDR) đang tác động trực tiếp đến các ngành được coi là thế mạnh của Việt Nam như: nông lâm thuỷ sản, hoá chất, phân bón, thép, xi măng… Ngoài ra, những yêu cầu về kiểm soát chuỗi cung ứng từ trang trại đến bàn ăn, kinh tế tuần hoàn cũng đang được siết chặt.

Còn với thị trường Mỹ, quy định về thương mại xanh đang trở thành xu hướng. Trong đó, chính phủ Mỹ ưu tiên mua sắm các sản phẩm thân thiện với môi trường. Những quy định này buộc các doanh nghiệp Việt phải chuyển đổi xanh nếu không muốn đánh mất thị trường, khách hàng.

Mơ hồ về chuyển đổi xanh

Dù những quy định về việc đảm bảo yếu tố xanh của Mỹ và EU đang ảnh hưởng trực tiếp đến kim ngạch xuất khẩu, song các doanh nghiệp Việt vẫn đang mơ hồ về chuyển đổi xanh, hoặc có nhận thức nhưng chưa đầy đủ và chưa biết bắt đầu từ đâu.

Theo một khảo sát gần đây của Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI), hơn 60% doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam chưa từng nghe hoặc không hiểu rõ về khái niệm này. Ngay cả những doanh nghiệp lớn, dù có nhận thức nhất định, cũng gặp khó khăn trong việc triển khai do thiếu kiến thức, nguồn lực và sự hỗ trợ cụ thể.

Dù cho biết trào lưu chuyển đổi xanh đang phát triển mạnh mẽ nhưng ông Đinh Hồng Kỳ, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM (Huba) cũng thừa nhận vẫn còn nhiều thách thức. Khoảng 90% doanh nghiệp Việt Nam thuộc diện nhỏ và vừa (SME) nhưng phần lớn doanh nghiệp mạnh dạn thực hiện chuyển đổi xanh lại là các tập đoàn lớn.

Các doanh nghiệp SME gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nhân lực đến công nghệ và nhận thức.

Một trong những rào cản lớn nhất đối với các doanh nghiệp SME trong việc chuyển đổi xanh, theo ông Kỳ, là vấn đề tài chính. Theo thống kê, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh.

Mặc dù đã có các cơ chế tài chính hỗ trợ nhưng việc đưa nguồn vốn này đến đúng đối tượng vẫn là một bài toán khó.

Bên cạnh đó, nhân lực cũng là một yếu tố đáng lo ngại. Chỉ có khoảng 12% doanh nghiệp tại TP.HCM sở hữu đội ngũ nhân sự có chuyên môn về ESG (môi trường, xã hội và quản trị), gây cản trở lớn cho quá trình chuyển đổi.

Ông Nguyễn Công Minh Bảo, đồng sáng lập Green Transition Consulting & Training chỉ ra một thực tế là phần lớn doanh nghiệp có ý định thực hành ESG còn đang mơ hồ về khái niệm và phát triển bền vững.

Sự thiếu nhận thức về chuyển đổi xanh đang khiến doanh nghiệp Việt đối mặt với nhiều rủi ro trên thị trường. Các đối tác lớn từ châu Âu, Mỹ và Nhật Bản ngày càng yêu cầu nhà cung cấp tuân thủ các tiêu chuẩn xanh mà nếu các doanh nghiệp Việt không đáp ứng sẽ có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng.

Khách hàng, đặc biệt là khách hàng trẻ ngày càng quan tâm đến các sản phẩm thân thiện với môi trường. Nếu doanh nghiệp không thay đổi có thể mất đi một lượng lớn khách hàng tiềm năng. Ngoài ra, việc chậm trễ trong chuyển đổi xanh còn khiến doanh nghiệp đối mặt với các quy định pháp lý nghiêm ngặt hơn trong tương lai, khi Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế.

Lối thoát

Để doanh nghiệp nhận thức rõ và có chiến lược chuyển đổi xanh thì ngoài lộ trình, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, giới chủ doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu.

Đơn cử như ở Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk), ông Lê Hoàng Minh, Giám đốc điều hành kiêm trưởng dự án Net Zero cho biết, doanh nghiệp đã xác định rõ lộ trình tiến tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Cụ thể, Vinamilk đặt mục tiêu giảm 15% khí thải nhà kính vào năm 2027, giảm 55% vào năm 2035 và hoàn thành mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Hiện tại, Vinamilk đã có ba trang trại và nhà máy đầu tiên đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn PAS 2060:2014 là: Nhà máy sữa Nghệ An, Trang trại bò sữa Nghệ An và Nhà máy nước giải khát Việt Nam.

Vinamilk đang tích cực triển khai các hoạt động kiểm kê khí nhà kính, sử dụng năng lượng xanh, cải tiến quy trình sản xuất, cùng các sáng kiến và công nghệ xanh. Với hệ thống 13 nhà máy đạt chuẩn quốc tế, Vinamilk cũng đang áp dụng phần mềm giám sát năng lượng để phân tích và tối ưu hóa việc tiêu thụ năng lượng, nhằm giảm thiểu tổn thất và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Còn ông Trương Anh Hải, Phó tổng giám đốc phụ trách an toàn, sức khỏe, môi trường và cộng đồng NS BlueScope Việt Nam nhận thấy, không phải dự án chuyển đổi xanh nào cũng đòi hỏi vốn đầu tư lớn.

Nhiều khi, chỉ cần thay đổi một số quy trình nhỏ hoặc áp dụng công nghệ mới, doanh nghiệp đã có thể tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu tác động đến môi trường.

Dưới góc nhìn của một nhà nghiên cứu, bà Trương Thị Ái Nhi, Viện nghiên cứu phát triển kinh tế tuần hoàn (ICED) cho rằng, trong chuyển đổi xanh thì năng lượng, công nghiệp - nông nghiệp và giao thông vận tải là ba thành tố quan trọng cấu thành nên huyết mạch kinh tế xanh tại Việt Nam.

Các thành tố này sẽ chỉ đóng góp vào chuyển đổi xanh khi gắn liền năm xu thế về chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, công nghệ xanh, tài chính xanh và nhân lực xanh.