Thanh tra phát hiện nhiều sai phạm
Dày công chuẩn bị từ những năm 2016 - 2017, với sự ủng hộ của địa phương, Tập đoàn Xuân Thiện đã nhanh chóng hoàn thiện phân nửa chặng đường phát triển siêu dự án điện mặt trời công suất 2.000MW tại huyện Ea Súp vào năm 2020.
Theo đó, giai đoạn 1 của dự án điện mặt trời Xuân Thiện – Ea Súp gồm năm nhà máy 1,2,3,4,5 trị giá 20.000 tỷ đồng, đóng điện kịp hưởng giá FIT từ tháng 11/2020.
Dự kiến, dự án sẽ hoàn thành phần còn lại vào đầu năm 2022, cung ứng khoảng 5 tỷ kWh/năm cho hệ thống điện quốc gia.
Tuy nhiên, kế hoạch tỷ đô của Xuân Thiện đang vấp phải không ít khó khăn, đặc biệt là một số sai phạm trong quá trình phê duyệt, triển khai dự án đã được Thanh tra Chính phủ nêu ra ít tháng trước.
Cụ thể, UBND tỉnh Đắk Lắk chấp thuận chủ trương đầu tư dự án khi vị trí khu đất thực hiện chưa phù hợp quy hoạch sử dụng đất tại địa phương. Chủ đầu tư chưa có báo cáo đánh giá tác động môi trường hạng mục đường dây 500kV theo quy định.
Đáng chú ý, việc chuyển mục đích sử dụng đất, cho thuê đất thực hiện dự án cũng được xác định là chưa tuân thủ Luật Đất đai. Nguyên nhânn là tỉnh duyệt kế hoạch sử dụng đất thực hiện dự án khi chưa điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất của huyện Ea Súp.
Dự án cũng vi phạm từ việc khởi công, nghiệm thu lẫn vận hành thương mại. Theo đó, chủ đầu tư khởi công cụm 5 dự án trước khi được tỉnh cho thuê đất, trước khi duyệt thiết kế kỹ thuật – tổng dự toán công trình. Dự án vận hành thương mại trước khi được cơ quan thẩm quyền kiểm tra nghiệm thu và ra thông báo kết quả kiểm tra.
Đặc biệt, cùng loạt vi phạm nêu trên, cụm 5 nhà máy điện mặt trời này của Tập đoàn Xuân Thiện còn nằm trong danh sách 14 dự án điện mặt trời được hưởng giá FIT trong 20 năm không đúng Nghị quyết 115 của Chính phủ.
Căn nguyên của việc này là nhờ Quyết định 13/2020 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời được Bộ Công thương ban hành không đúng chỉ đạo của Thủ tướng.
Về vấn đề này, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Bộ Công thương chủ trì, phối hợp các bộ, ngành liên quan đề xuất giải pháp xử lý về kinh tế đối với 14 dự án nêu trên từ trong năm 2023. Hiện các thông tin xoay quanh công tác xử lý, khắc phục vi phạm vẫn chưa được công bố chính thức.
Mịt mờ giai đoạn 2 dự án
Từ đầu năm tới nay, UBND tỉnh Đắk Lắk lần lượt ra hai quyết định điều chỉnh phần diện tích đất đã giao chủ đầu tư thuê để triển khai dự án.
Tháng 1 vừa qua, tỉnh thu hồi 13ha đất đã giao chủ đầu tư thực hiện dự án, qua đó giảm diện tích đất thuê từ 137ha xuống còn 123ha tại huyện Ea Súp. Quyết định này được đưa ra, nhằm thực hiện kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ ban hành hồi tháng 12/2023.
Mới nhất, tỉnh vừa duyệt phương án sử dụng đất đối với hơn 3.313ha tại hai xã thuộc huyện Ea Súp. Theo đó, khoảng 3.120ha với hơn 90% là đất nông nghiệp dành để kêu gọi đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, gần 53ha xây công trình công cộng, còn lại giao huyện quản lý.
Cần nhắc lại, phần đất 3.313ha này nằm trong 4.180ha đất có nguồn gốc thu hồi từ Đoàn kinh tế quốc phòng 737 thuộc Quân khu 5 giao cho UBND huyện Ea Súp quản lý từ tháng 10/2019.
Đáng chú ý, đây cũng là vị trí lựa chọn phát triển cụm 5 nhà máy điện mặt trời Xuân Thiện – Ea Súp được nhen nhóm từ 8 năm trước. Khi ấy, gần 4.200ha đất trên địa bàn hai xã Ia Lốp và Ia Rvê (huyện Ea Súp) thuộc dự án Khu kinh tế quốc phòng Ea Súp do Đoàn kinh tế quốc phòng 737, Bộ Tư lệnh Quân khu 5 quản lý.
Năm 2017, Bộ Tư lệnh Quân khu 5 thống nhất chủ trương chuyển giao cho UBND tỉnh gần 4.700ha đất để triển khai dự án nhà máy điện mặt trời theo đề nghị của UBND tỉnh. Việc thống nhất này được diễn ra với góp mặt của ba bên, trong đó có Công ty TNHH Xuân Thiện Ninh Bình.
Sau sự kiện này chừng một tháng, UBND tỉnh đã đề nghị Bộ Công thương thẩm định và bổ sung dự án điện mặt trời Xuân Thiện – Ea Súp vào quy hoạch phát triển điện lực quốc gia.
Hồ sơ trình lên Bộ Công thương thể hiện, dự án có tổng công suất 2.000MW, diện tích đất sử dụng khoảng 4.190ha, tổng vốn 51.000 tỷ đồng do Công ty TNHH Xuân Thiện Đắk Lắk thực hiện. Tiến độ từ năm 2020 - 2027, trong đó giai đoạn 2020 - 2022 phát triển 600MW.
Như vậy, có thể thấy việc hoàn thành toàn bộ cụm dự án điện mặt trời lớn nhất Đông Nam Á của Tập đoàn Xuân Thiện đang đối diện nhiều câu hỏi như: việc xử lý kinh tế phần công suất được hưởng giá FIT sai quy định, khắc phục các vi phạm về đất đai, khởi công công trình và số phận khu đất dành phát triển dự án được minh định ra sao.
