Hướng đi cho nền nông nghiệp ‘thuận thiên’

Nói về “thuận thiên” đối với nông nghiệp miền Tây, GS. Andy Large, Giám đốc dự án Đại học Newcastle, cho biết, quan điểm này không chỉ chứa đựng yếu tố kinh tế mà còn đậm nét lịch sử, xã hội và văn hóa, là bí quyết lưu truyền cho thế hệ tương lai để cùng bảo vệ và phát triển Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trên thực tế, các giải pháp thuận thiên đang được ứng dụng trong rất nhiều mô hình nông nghiệp ở miền Tây, từ những dự án chiến lược như Đề án phát triển bền vững 1 triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao cho đến các mô hình xuất phát từ bà con nông dân như lúa – tôm, lúa – cá, nuôi thủy sản dưới tán rừng.

TS. Nguyễn Văn Kiền, Trưởng dự án Trường Đại học An Giang, Đại học Quốc gia TP.HCM, nhìn nhận, canh tác nông nghiệp thuận thiên là một giải pháp đột phá, giúp con người thích nghi hài hòa với thiên nhiên, thuận theo lợi ích tự nhiên để bảo vệ con người và hệ sinh thái.

Tuy nhiên, ông Kiền nhìn nhận, trên thực tế, nhiều mô hình thuận thiên chưa đem lại lợi ích thiết thực cho bà con nông dân.

Chẳng hạn như mô hình lúa thơm tôm sạch đã tận dụng được những giá trị thiên nhiên để tạo ra sản phẩm gạo và con tôm chất lượng cao, không sử dụng chế phẩm hóa học nhưng giá tôm thu mua lại bị “cào bằng” với giá tôm nuôi công nghiệp. Điều này xuất phát từ việc quyền định giá đang nằm trong tay lái buôn và doanh nghiệp.

Mặt khác, không phải mô hình thuận thiên nào cũng đem lại giá trị cao. Do đó, ông Kiền đề xuất cần phải xây dựng những mô hình nhỏ để minh chứng hiệu quả, sau đó nhân rộng, kết hợp với liên kết tiêu thụ, phát triển thị trường, từ đó vừa tối đa hóa lợi ích, vừa tạo văn hóa nông nghiệp thuận thiên cho bà con nông dân.

Còn theo GS. Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng danh dự Trường Đại học Nam Cần Thơ, hướng đi bền vững, thuận thiên nhất cho nông nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long là giảm phát thải của cây lúa, sản xuất gạo carbon thấp.

Vị giáo sư cây lúa cho biết, theo tính toán, nếu tối ưu các biện pháp canh tác hữu cơ trên toàn bộ hơn 1,9 triệu héc ta lúa ở miền Tây sẽ giúp vùng giảm đến gần 11 triệu tấn khí thải carbon quy đổi đến năm 2030. Ngoài ra, việc tái sử dụng rơm rạ thay cho đốt bỏ cũng giúp giảm thiểu 50% lượng khí thải phát sinh.

Hiện nay, “dấu chân carbon” đang dần trở thành yêu cầu bắt buộc từ phía thị trường quốc tế. Do đó, giảm phát thải của cây lúa giúp gạo Việt Nam vững chân hơn trên trường quốc tế. Thậm chí, theo đề xuất từ phía doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng thương hiệu quốc gia cho gạo phát thải carbon thấp.

Một lợi ích thiết thực khác là câu chuyện tiềm năng khai thác tín chỉ carbon từ việc giảm phát thải cho cây lúa. Đây cũng là hợp phần quan trọng để gia tăng thu nhập cho bà con nông dân theo Đề án một triệu héc ta chuyên canh lúa bền vững của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Đáng chú ý, các giải pháp giảm phát thải cho cây lúa không hề phức tạp mà có thể dễ dàng ứng dụng ở các nông hộ, đơn cử như phương pháp “một phải năm giảm” (phải sử dụng giống được kiểm định, giảm tỷ lệ sử dụng giống, phân bón, thuốc trừ sâu, nước và thất thoát hậu thu hoạch); bón lót thay cho bón thúc…