Việc cải cách thể chế chỉ là cắt giảm, đơn giản hoá các thủ tục hành chính mà cần phải hướng đến mục tiêu cắt giảm chi phí đầu tư phát sinh cho doanh nghiệp.
Một trong những khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp phải đối mặt ở giai đoạn hiện nay là có đủ nguồn tiền để trang trải cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Thế nhưng, khi vẫn đang chật vật tìm nguồn vốn, các doanh nghiệp lại phải chịu thêm gánh nặng chi phí phát sinh từ các thủ tục hành chính.
Cũng vì vậy mà theo ông Phan Đức Hiếu, Uỷ viên thường trực Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội nhấn mạnh, cải cách thể chế có ý nghĩa quan trọng, thậm chí quan trọng hơn cả chính sách tài khoá và tiền tệ trong ngắn hạn. Ông cho rằng, mặt trái của luật pháp là không chỉ tạo thủ tục hành chính mà còn tạo ra cả gánh nặng về tài chính và chi phí tuân thủ rất lớn cho doanh nghiệp.
Ông Hiếu lấy ví dụ, theo dự thảo quyết định định mức tái chế đang được bàn thảo, ngoài thủ tục hành chính, những doanh nghiệp không tự tái chế dự kiến sẽ phải nộp một khoản tiền cho quỹ bảo vệ môi trường hay dự kiến tăng mức thuế tiêu thụ đặc biệt có thể tạo áp lực gia tăng các chi phí đầu tư cho doanh nghiệp.
“Cải cách thể chế có ý nghĩa quan trọng, không chỉ bớt thủ tục mà còn cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp”, ông Hiếu nói trong diễn đàn Phát triển kinh doanh tháo gỡ khó khăn tạo không gian phát triển mới cho doanh nghiệp do Tạp chí Diễn đàn doanh nghiệp tổ chức.
Năm loại chi phí mà một quy định pháp luật có thể tạo ra, theo ông Hiếu, gồm: chi phí thủ tục hành chính, phí và lệ phí, chi phí đầu tư tính bằng tiền, chi phí cơ hội và chi phí không chính thức.
Tuy nhiên, ông cho rằng, việc thực hiện cải cách thể chế hiện nay đang đối mặt với bốn thách thức như cắt giảm chi phí tuân thủ từ những quy định hiện hành hay lo lắng chi phí mới sẽ phát sinh từ quy định đang dự thảo và sẽ ban hành trong bối cảnh khó khăn như hiện nay.
Những thách thức khác là phải đối mặt một cách khó kiểm soát các chính sách toàn cầu làm gia tăng chi phí kinh doanh.
Cuối cùng là việc các nước trong khu vực cũng đang nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh để giảm chi phí tuân thủ, tăng lợi thế cạnh tranh. Ông Hiếu nhấn mạnh, cải cách thể chế cần đặt trong phạm vi quy chiếu của bối cảnh quốc tế. Năm nay có thể tốt hơn năm ngoái nhưng cần xem có tốt hơn so với các nước trong khu vực và thế giới hay không. Bối cảnh quốc tế và khu vực thay đổi, yêu cầu đặt ra ngày càng cao là tất yếu.
Ông Hiếu cho biết, Chính phủ vừa ban hành Công điện 644 về việc chấn chỉnh, tăng cường trách nhiệm và nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính kịp thời tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho người dân và doanh nghiệp. Trong đó, ba điểm được nhấn mạnh: không chỉ cải cách thủ tục mà cắt giảm chi phí tuân thủ; rà soát, loại bỏ ngay các thủ tục hành chính là rào cản, cắt giảm 20% chi phí tuân thủ; xử lý triệt để các phản ánh của người dân và doanh nghiệp.
Để thực hiện hiệu quả các chỉ đạo này, ông Hiếu đề xuất ba gợi ý. Một là tập trung kiểm soát các quy định mới làm gia tăng chi phí.
“Nếu thực sự chưa cấp bách, đừng ban hành quy định mới. Đó là biện pháp thiết thực nhất”, ông Hiếu nói.
Nếu bắt buộc phải ban hành quy định thì cần có lộ trình áp dụng phù hợp quy định để doanh nghiệp có thời gian ổn định sức khoẻ và chuẩn bị phương án tuân thủ. Đồng thời, cần hỗ trợ tài chính trực tiếp cho doanh nghiệp trong việc tuân thủ theo đúng địa điểm, nhu cầu, đảm bảo tuân thủ pháp luật.
Hai là nghiên cứu cơ chế nới lỏng có thời hạn đối với một số quy định hiện hành đang cản trở nhu cầu tái cơ cấu hoạt động, sản xuất kinh doanh và bán bớt tài sản của doanh nghiệp để ứng phó với bối cảnh khó khăn hiện nay.
Ba là nghiên cứu cơ chế bền vững để thúc đẩy cải cách thể chế thường xuyên.
Kinh nghiệm thế giới cho thấy, nếu chỉ xuất phát đơn lẻ, mang tính thời điểm từ chính các cơ quan ban hành thể chế thì việc cải cách thể chế sẽ khó hiệu quả. Thay vào đó, nhiều nước trên thế giới như Canada, Hàn Quốc, Anh, Hoa Kỳ… đã thành lập cơ quan giám sát và thúc đẩy cải cách thể chế, được trao thẩm quyền mạnh.
Ông Hiếu cho rằng, với tình hình hiện nay và trong thời gian tới, Việt Nam cần nghiên cứu đề xuất thành lập cơ quan tương ứng như vậy để cải cách thể chế hiệu quả và bền vững.
