Leader talk
Quản trị công ty yếu kém và những hệ lụy
Rất hiếm công ty quản trị yếu kém có thể phát triển vững mạnh lâu dài.
Báo TheLEADER vừa tổ chức toạ đàm “Phân định vai trò giữa lãnh đạo, quản trị và quản lý vận hành doanh nghiệp để đạt hiệu quả cao trong kinh doanh”, tôi thấy cần bàn thêm về cách tiếp cận.
"Lãnh đạo" là một thuật ngữ gọi chung cho những ai có tầm ảnh hưởng, có vị trí dẫn dắt một tập thể lớn hay nhỏ, cho dù có nắm giữ một vị trí nào chính thức hay không. Do vậy, tôi nghĩ nó chẳng có gì cần phải bàn. Cái cần bàn là "Quản trị" và "Quản lý".
Quản trị và Quản lý cũng là hai vai trò nhưng nó thường gắn liền với một chức vụ nào đó. Chẳng hạn Chủ tịch HĐQT, thành viên HĐQT, CEO, tổng giám đốc, giám đốc thành viên, trưởng phòng...
Rắc rối đầu tiên có lẽ là do ai đó khi lần đầu tiên dịch hai khái niệm corporate gorvernance và business management từ tiếng Anh sang tiếng Việt đã không tìm ra cách phân định sao cho rõ ràng, dẫn đến hệ lụy ngày nay là cả giới nghiên cứu, học thuật và báo chí phải ngồi lại mà tìm cách phân định ý nghĩa.

Tôi xin chia sẻ một số nhận thức liên quan đến hai thuật ngữ "Corporate Governance" và "Business Management".
Corporate governance là các chính sách, nguyên tắc và công cụ được đặt ra nhằm mục đích quản lý, giám sát hoạt động nhưng không can thiệp quá sâu vào hoạt động của công ty, bằng cách tạo ra một hành lang để hoạt động công ty được theo đó mà vận hành.
Có lẽ mục đích thiết thực nhất của nó là làm sao cho những người chủ sở hữu (nhà đầu tư) cảm thấy yên tâm khi giao tài sản của mình cho người khác quản lý và khai thác (ban quản lý công ty).
Ngoài ra, quản trị công ty (corporate governance) còn được đặt ra vì những lý do sau:
Thứ nhất, nhằm ngăn ngừa các scandal, gian dối sổ sách, phát sinh từ việc quản lý điều hành công ty.
Thứ hai, nhằm ngăn ngừa công ty không bị dính líu vào các vụ kiện và hoạt động phi pháp.
Thứ ba, bảo vệ uy tín công ty trước khách hàng, chính quyền, đối tác, nhà đầu tư, nhà cung cấp... giúp hoạt động công ty được thuận lợi và nhờ đó giá trị công ty trên thị trường được tăng cao.
Business Management là những người được chọn giao việc quản lý (the management team) là một nhóm các nhà quản lý đứng đầu bởi CEO hay tổng giám đốc, nhận nhiệm vụ kèm theo các chỉ tiêu, mục tiêu kinh doanh mà họ cần phải đạt được.
Việc đạt được các mục tiêu kinh doanh ấy, phải được thực hiện mà không vi phạm các quy định của chính sách quản trị công ty (corporate governance) do những người có vai trò Corporate Governance đặt ra (board of directors).
Ban đầu, các quy định về quản trị công ty theo Sarbanes-Oxley Act năm 2002 chỉ quy định áp dụng đối với công ty niêm yết. Về sau, vì thấy các công ty tư nhân, công ty gia đình và cả các tổ chức phi lợi nhuận cũng xảy ra nhiều vấn đề liên quan đến quản trị nên mới có yêu cầu bổ sung một số điều khoản để áp dụng luôn cho công ty tư nhân và tổ chức phi lợi nhuận.
Các công ty tư nhân, doanh nghiệp gia đình và tổ chức phi lợi nhuận thường chịu áp lực phải áp dụng quản trị công ty theo Sarbanes-Oxley Act từ những người cho vay tiền, tổ chức bảo hiểm, chính quyền, các quỹ đầu tư rủi ro, các nhà cung cấp, khách hàng và những người hợp tác làm ăn.
Thực hành quản trị công ty tốt là rất quan trọng vì nó liên quan đến uy tín của công ty, tổ chức. Doanh nghiệp nào bị mang tiếng có nền quản trị công ty kém thì thường gặp khó khăn khi vay tiền từ các tổ chức tín dụng và không hấp dẫn đối với các quỹ đầu tư rủi ro.
Còn các tổ chức phi chính phủ mà bị mang tiếng về quản trị công ty thì sẽ nhận được ít đóng góp từ các nhà tài trợ hơn so với các tổ chức có tiếng tốt.
Có lẽ trong khuôn khổ một bài báo thì không thể nói hết về nội hàm cơ bản và những thực hành tốt về quản trị công ty, cũng như quản lý công ty, nên tôi xin dành phần diện tích cho phép còn lại để nói về những vấn đề gần gũi, liên quan đến cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam hơn.
Do quá trình phát triển kinh tế Việt Nam còn mới so với thế giới nên việc tổ chức quản trị và quản lý công ty ở Việt Nam còn nhiều bất cập. Hệ quả của tình trạng này là khá nghiêm trọng.
Những năm qua đã xảy ra nhiều trường hợp mà các thành viên ban lãnh đạo (cả HĐQT và ban tổng giám đốc) bị ra tòa vì các hành vi vi phạm pháp luật, xuất phát từ việc vi phạm những chuẩn mực của quản trị công ty.
Với những doanh nghiệp chưa bị phát hiện, chưa bị scandal về quản trị thì cũng khó hoạt động hiệu quả. Bởi vì quản trị kém sẽ dẫn đến quản lý kém, mà quản lý kém thì không thể hoạt động có hiệu quả về lâu dài.
Tuy nhiên, theo tôi, hệ quả đau lòng nhất có lẽ là các trường hợp doanh nghiệp gia đình bị tan vỡ, anh em, họ hàng bị xích mích vì thiếu vắng các chính sách và công cụ quản trị công ty minh bạch và hữu hiệu.
Rất hiếm có công ty nào có quản trị công ty yếu kém mà có thể phát triển vững mạnh lâu dài, chính là vì những lý do trên.
Lãnh đạo là phải đưa ra được quyết định khi cần
Điều này nghe chừng hiển nhiên mà đôi khi chúng ta, những người lãnh đạo lại không làm, nhất là khi đứng trước những quyết định khó khăn.
Bằng cách né tránh, trì hoãn, tìm cách đẩy trách nhiệm ấy cho người khác, người lãnh đạo đã ít nhiều, gián tiếp hay trực tiếp, gây ra thiệt hại cho công ty, tổ chức của mình.
Bởi công việc của người lãnh đạo là không gì ngoài việc đứng mũi chịu sào và đưa ra quyết định khi cần, để giúp tổ chức của mình nắm bắt cơ hội, vượt qua khó khăn và tiến về phía trước.
Rất tiếc là trong thực tế vẫn có nhiều người được giao giữ những trọng trách nhưng chỉ làm những việc tiểu tiết, né tránh những vấn đề mang tính sinh tử, mang tính chiến lược của tổ chức, chỉ vì không dám đưa ra quyết định và không dám chịu trách nhiệm cá nhân về những quyết định của mình.
Tại sao tôi nhấn mạnh vấn đề này?
Hôm chủ nhật rồi tôi có chia sẻ với mọi người về đề tài "Thiết lập quản lý doanh nghiệp", và trong nội dung này tôi có nói rằng: Trong quá trình quản lý hoạt động doanh nghiệp, người lãnh đạo phải xác định các điểm đòn bẩy, cũng như điểm nghẽn cổ chai, để chủ động chú trọng và đưa ra các quyết định khi cần.
Đây không phải là nói lý thuyết suông, mà là một vấn đề rất thực tế, rất quan trọng. Đặc biệt đối với các anh chị là chủ doanh nghiệp, hoặc giữ vị trí quản lý cao cấp trong doanh nghiệp.
Để mọi người dễ hình dung vấn đề, tôi xin chia sẻ một vài trường hợp mà bản thân đã trải nghiệm thực tế, trong quá trình làm việc của mình cũng đã nhiều lần phải đưa ra những quyết định cực kỳ khó khăn.
Một lần, khi nhận nhiệm vụ làm CEO một doanh nghiệp, tôi đã phải quyết định cắt hợp đồng phân phối độc quyền của một người nhà, có quan hệ gia đình với chủ doanh nghiệp.
Tất nhiên để làm việc này tôi đã phải tìm cách thuyết phục và đưa ra cách làm mà chủ doanh nghiệp có thể chấp nhận được. Đây là một quyết định cực kỳ khó khăn, nhiều CEO làm thuê sẽ né tránh. Bởi nếu không khéo, tôi là người sẽ bị cắt hợp đồng trước, chứ không phải nhà phân phối kia.
May mắn là quyết định ấy dù bị áp lực, bị phản ứng mạnh từ một vài thành viên trong gia đình nhưng cuối cùng cũng đã được thực hiện. Với quyết định ấy, tôi đã gỡ được một nút nghẽn cổ chai, để có thể chuyển thành một đòn bẩy động lực tăng trưởng cho doanh nghiệp.
Thị trường đó bây giờ là một thị trường quan trọng, chiếm tỉ trọng cao trong doanh thu của doanh nghiệp. Nếu vẫn giữ mô hình phân phối "người nhà" đó, tôi tin sẽ không bao giờ được như bây giờ.
Lần khác, khi nhận làm tư vấn cho một doanh nghiệp, sau một vài tháng tìm hiểu và đánh giá tình hình, tôi đã phải đề xuất tạm thời lấy lại quyền điều hành của một người nhà. Lý do là người này chưa đủ kiến thức và kinh nghiệm, lại không chịu lắng nghe. Nếu tiếp tục sẽ dễ đưa ra thêm những quyết định sai lầm, có thể gây ra thêm thiệt hại cho doanh nghiệp.
Chủ doanh nghiệp thấy tôi đề xuất có lý nên đã đồng ý và đưa ra quyết định, một quyết định khó, rất khó. Còn cái giá tôi phải trả là chấp nhận chịu thiệt, dừng hợp đồng tư vấn.
Tôi chưa bao giờ hối tiếc về những tư vấn gây thiệt hại cho mình kiểu như thế, bởi đó là một phần công việc của những người làm tư vấn. Tôi cho rằng, đã là người nắm giữ một vai trò lãnh đạo, thì bạn phải đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm trước mọi người về quyết định của mình.
Những quyết định khó khăn, cực kỳ khó khăn thì thường là những quyết định dẫn đến những sự đột phá.
Một người lãnh đạo mà không dám đưa ra những quyết định khó thì không thể tạo ra một sự đột phá nào cho tổ chức mình.
QUẢN TRỊ khác QUẢN LÝ như thế nào?
Thực hiện quản trị công ty tốn kém chi phí như thế nào?
Quản trị công ty hiệu quả thực sự đòi hỏi công ty phải phát sinh chi phí.
Phân biệt các thuật ngữ danh xưng trong quản trị doanh nghiệp
Ở Việt Nam mô hình quản trị tập đoàn đang từng bước định hình cho nên danh xưng cũng còn lúng túng.
Quản trị chứ không nên cai trị doanh nghiệp
Doanh nghiệp phải hoạch định chiến lược thấu đáo và có sự liên kết, phải dựa trên nền tảng quản trị chứ không phải cai trị. Người chủ càng phải nhỏ đi, trở thành nhà đầu tư thì mới hình thành được một hệ thống quản trị vững chắc.
Hiểu thế nào về quản trị, quản lý và lãnh đạo?
Quản trị, quản lý và lãnh đạo là ba khái niệm khá phổ biến hiện nay nhưng do nội hàm của từng khái niệm chưa được giải thích rộng rãi nên chúng thường được dùng lẫn lộn với nhau ở nhiều nơi, ngay cả trong các văn bản chính thức cũng như tại các diễn đàn, hội nghị, hội thảo.
Năng suất lao động Việt Nam ì ạch: Lý giải từ GS. Trần Văn Thọ
Năng suất lao động kém đang là rào cản lớn cho khát vọng bứt phá của Việt Nam, mà nguyên nhân đến từ cả quá trình công nghiệp hóa lẫn khu vực tư nhân.
Ba sáng kiến giúp doanh nghiệp từ 'ao làng' vươn ra 'biển lớn'
Doanh nghiệp Việt đã đi xa bằng xuất khẩu nhưng để thật sự vươn tầm quốc tế, mũi nhọn chiến lược cần chuyển từ tăng kim ngạch sang tạo giá trị và vị thế.
Chính phủ bứt tốc, tư nhân ngỡ ngàng
CEO FPT Nguyễn Văn Khoa cảnh báo: nhiều doanh nghiệp đang đi chậm hơn Chính phủ và đứng ngoài cuộc cải cách số, ngay khi Chính phủ đẩy nhanh Nghị quyết 57 để tái định hình kiến trúc số quốc gia.
Công viên chỉ để dạo mát hay đã đến lúc là nơi kiếm tiền?
Đã đến lúc các công viên đô thị thôi chỉ là nơi dạo mát, mà trở thành “thỏi nam châm” du lịch và nguồn thu kinh tế?
'Sự thật trần trụi' sau ánh hào quang của công nghiệp chế tạo Việt Nam
Trong khi công nghiệp chế tạo là hạt nhân thực sự của một nền công nghiệp quốc gia, đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên mới, thì trên thực tế vẫn chỉ đang gia công.
“Siêu cảng” logistics của T&T Group mở bệ phóng số hóa cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam
Nền tảng Kết nối Logistics sẽ mang đến cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa giải pháp tích hợp về logistics, tài chính và công nghệ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh tại thị trường trong nước và quốc tế.
10 xu hướng thổi lửa cho M&A bất động sản
Bất động sản công nghiệp vẫn giữ vững vị thế, thị trường khách sạn phục hồi mạnh mẽ, chi phí xây dựng tăng, là ba trong số 10 xu hướng định hình thị trường M&A bất động sản Việt Nam.
CEO Thiên Long: ‘Khi ra quốc tế, doanh thu là bài toán đến sau’
Thiên Long đang chuyển mình thành một doanh nghiệp quốc tế dựa trên nền tảng vững chắc từ thị trường Việt Nam với khát vọng lan tỏa tri thức Việt ra toàn cầu.
Doanh nghiệp Việt tìm đường bứt phá từ nội lực
Diễn đàn Kinh tế tư nhân 2025 nhấn mạnh ba trụ cột giúp doanh nghiệp Việt bứt phá: lãnh đạo, thể chế và nhân lực – công nghệ.
Ericsson cam kết cùng Việt Nam chuyển đổi số
Ericsson mong muốn cùng Việt Nam tiến lên nền kinh tế số với định hướng công nghệ 5G sẽ trở thành hạ tầng quốc gia trọng yếu.
'Át chủ bài' nông nghiệp của Hòa Phát có gì?
Kế hoạch niêm yết mảng nông nghiệp của Hòa Phát được kỳ vọng mở ra giai đoạn tái định vị hệ sinh thái sau gần một thập kỷ không phát hành mới của tập đoàn.
Doanh nghiệp Việt 'khát' nhân lực phát triển bền vững
Đằng sau những cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt Nam là một thực trạng đáng lo ngại về nguồn nhân lực, quản lý dữ liệu và xung đột lợi ích.