Phát triển hợp tác xã để khắc phục tình trạng manh mún trong nông nghiệp

Nhật Hạ - 19:51, 15/02/2022

TheLEADER‘Mạnh ai nấy làm’ vẫn đang là tình trạng phổ biến trong nông nghiệp Việt Nam. Nhằm khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, tự phát, Thủ tướng nhấn mạnh cần tiếp tục thành lập và phát triển các hợp tác xã trong lĩnh vực này.

Đến cuối năm 2021, cả nước có trên 27.000 hợp tác xã (HTX), gấp 2,5 lần so với năm 2001 và tăng khoảng 41% so với năm 2013; khu vực này thu hút gần 6 triệu thành viên và tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động.

Doanh thu, lợi nhuận của HTX tăng dần qua các năm. Năm 2020, doanh thu bình quân đạt 4,3 tỷ đồng, lợi nhuận bình quân đạt 314 triệu đồng, tương ứng tăng 61% và 88% so với năm 2013 .

Thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX tăng lên 52,8 triệu đồng/người/năm vào năm 2019, bằng 47,3% mức thu nhập của lao động trong khu vực doanh nghiệp, theo số liệu của Bộ Kế hoạch và đầu tư.

Những hạn chế của khu vực kinh tế tập thể, HTX

Tại hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW về kinh tế tập thể và tổng kết 10 năm thi hành Luật Hợp tác xã (HTX) năm 2012 được tổ chức ngày 15/2, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá khu vực kinh tế tập thể, mà nòng cốt là HTX đã bước đầu có chuyển biến tích cực về chất và lượng, cơ bản khắc phục tình trạng yếu kém kéo dài.

Đã xuất hiện thêm nhiều loại hình, mô hình kinh tế tập thể, HTX hoạt động hiệu quả. Trong đó hiệu quả nhất hiện nay là hệ thống Quỹ Tín dụng nhân dân, với 1.181 quỹ hoạt động trên 57/63 tỉnh, thành phố, hơn 1,8 triệu thành viên.

Tuy nhiên, khu vực này vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế, chưa thực sự trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Tốc độ tăng trưởng khu vực kinh tế tập thể còn thấp và tỉ trọng đóng góp vào GDP giảm liên tục, không đạt được mục tiêu đề ra. Đặc biệt, khung khổ pháp luật, chính sách còn nhiều rào cản, mâu thuẫn, chồng chéo.

Phần lớn tổ chức kinh tế tập thể, HTX có quy mô nhỏ, phát triển không đồng đều giữa các vùng, miền, giữa khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp; vẫn còn tâm lý e ngại tham gia HTX và kinh tế hợp tác.

Công tác quản lý nhà nước về kinh tế tập thể, HTX còn nhiều bất cập; thiếu chặt chẽ, chưa hiệu quả, đặc biệt là ở các cấp địa phương, còn nhiều đầu mối các cơ quan có chức năng về quản lý kinh tế hợp tác. Chính sách và nguồn lực hỗ trợ cho phát triển kinh tế tập thể, HTX còn hạn chế, phân tán, chủ yếu là lồng ghép.

Phát triển hợp tác xã để khắc phục tình trạng manh mún trong nông nghiệp
Thủ tướng Phạm Minh Chính trong cuộc họp ngày 15/2. Ảnh: Nhật Bắc.

Theo Thủ tướng, những hạn chế, yếu kém nêu trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. Công tác tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu, nhận thức của nhiều cơ quan quản lý và người dân về bản chất, vị trí, vai trò của khu vực kinh tế tập thể, HTX chưa đầy đủ, thiếu thống nhất, bị chi phối, ảnh hưởng bởi định kiến về mô hình HTX kiểu cũ.

Việc lãnh đạo của cơ quan chính quyền còn hình thức, chưa thực sự quan tâm, thậm chí còn hoài nghi về sự thành công của kinh tế tập thể, HTX. Công tác quản lý nhà nước ở một số nơi còn buông lỏng hoặc can thiệp quá sâu, không đúng. Chính sách ưu đãi, hỗ trợ nhiều nhưng dàn trải, phân tán, thiếu nguồn lực, chưa tại xung lực phát triển mạnh mẽ.

Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực thi pháp luật chưa thường xuyên. Việc đánh giá về hiệu quả và đóng góp của kinh tế tập thể trong nền kinh tế còn chưa đầy đủ; còn thiếu sót trong tính toán về đóng góp của các tổ chức kinh tế hợp tác đã dẫn đến việc hạ thấp vai trò, vị trí của thành phần kinh tế tập thể trong nền kinh tế.

Việc tổng kết lý luận, pháp luật về HTX chưa kịp thời. Đội ngũ cán bộ của nhiều HTX còn yếu, chưa được bồi dưỡng, cập nhật kiến thức quản lý kinh tế thị trường.

Trong bối cảnh hiện nay, Thủ tướng đánh giá cơ hội, dư địa, không gian, tiềm năng sản xuất, phát triển của kinh tế tập thể, HTX còn rất lớn, đặc biệt là HTX nông nghiệp.

Đội ngũ lao động đông đảo, có kinh nghiệm, cùng với hạ tầng cơ sở đã được đầu tư, đặc biệt là ở khu vực nông thôn sẽ là nền tảng thúc đẩy áp dụng công nghệ, phương thức sản xuất tiên tiến, hiện đại.

Thị trường trong nước có quy mô lớn với gần 100 triệu dân, thị trường quốc tế tiếp tục mở rộng với 17 FTA đã được ký kết và đàm phán. Đồng thời, có nhiều cơ chế, chính sách phù hợp thu hút đầu tư, khuyến khích đổi mới tư duy, ứng dụng khoa học công nghệ.

Giải pháp thúc đẩy kinh tế tập thể

Do đó, thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu tập trung triển khai 8 nhóm nhiệm vụ. 

Một là, tiếp tục nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp diễn biến mới và thực tiễn Việt Nam. 

Hai là, tiếp tục tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng kinh tế thị trường định hướng XHCN. 

Ba là, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là công nghệ cao, công nghệ số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức.

Bốn là, huy động mọi nguồn lực cho phát triển, nhất là đẩy mạnh hợp tác công - tư. 

Năm là, xây dựng mô hình quản trị kinh tế tập thể, HTX tiên tiến, kết hợp với mô hình truyền thống phù hợp với tình hình Việt Nam, có kế thừa, ổn định, đổi mới và phát triển.

Sáu là, tạo cạnh tranh lành mạnh gắn với mở rộng thị trường và phát triển thương hiệu, sản phẩm. 

Bảy là, tăng cường liên doanh, liên kết, xây dựng thương hiệu sản phẩm theo chuỗi và theo thế mạnh từng khu vực, vùng miền, quy hoạch vùng nguyên liệu hợp lý theo điều kiện từng nơi, từng sản phẩm, quy mô, thị trường… 

Tám là, nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ và các chủ thể tham gia kinh tế tập thể, HTX.

Phát triển hợp tác xã để khắc phục tình trạng manh mún trong nông nghiệp 1
Phát triển hợp tác xã tạo ra sức mạnh đa chiều trong nông nghiệp

Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh thêm, trong lúc khó khăn, nông nghiệp vẫn là trụ đỡ của nền kinh tế. Do đó, phát triển HTX trong nông nghiệp là rất quan trọng.

Do đó cần tiếp tục thành lập và phát triển các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp để khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, chia cắt, tự phát, hướng đi là theo con đường chính ngạch, vào thị trường khó tính.

Về định hướng sửa đổi Luật HTX, Thủ tướng nêu rõ mục tiêu xóa bỏ các rào cản, điểm nghẽn; tạo môi trường thể chế, chính sách thuận lợi; thúc đẩy phát triển mạnh mẽ để khu vực này tương xứng với vị trí, vai trò nền tảng trong xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. 

Thủ tướng lưu ý, cần nghiên cứu, hoàn thiện các quy định xác định rõ về bản chất HTX; quy định về loại hình tổ chức kinh tế hợp tác và tổ chức đại diện với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, như tổ hợp tác, liên đoàn HTX. 

Bên cạnh đó không can thiệp vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, phát huy quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của từng HTX. Nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý, điều hành HTX nhằm tạo động lực cho khu vực HTX phát triển, trong đó chú ý tới các vấn đề về kế toán, kiểm toán; chuyển đổi số thích ứng với Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, thích ứng biến đổi khí hậu. Quản lý khu vực này theo hướng tăng cường hậu kiểm.