Ngành dầu khí vượt 3 rào cản trên đường dẫn lối đô thị xanh

Quá trình chuyển dịch năng lượng tại các đô thị lớn trở thành yêu cầu cấp bách khi Hà Nội, TP. HCM, Hải Phòng và Đà Nẵng đang đối mặt với tình trạng quá tải hạ tầng giao thông, áp lực dân số và ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Giao thông và công nghiệp sử dụng nhiên liệu hóa thạch là một trong những nguồn phát thải lớn nhất, đóng góp đáng kể vào mức bụi mịn PM2.5 và khí CO₂.

Theo TS. Nguyễn Hùng Dũng, Phó chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam, các đô thị muốn trở thành trung tâm sáng tạo, tài chính, thương mại và đầu tư quốc tế cần xây dựng hệ sinh thái năng lượng xanh, thông minh và phát thải thấp. Đây là xu thế mà nhiều quốc gia phát triển đang thực hiện với LNG, CNG, LPG, hydro xanh và các mô hình giao thông đô thị ít phát thải.

Ngành dầu khí Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải tái cấu trúc nguồn nhiên liệu, đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và sản phẩm năng lượng sạch, trong khi vẫn đảm bảo an ninh năng lượng và hiệu quả kinh tế. Ông Dũng nhấn mạnh ba rào cản chính mà ngành phải vượt qua.

Thứ nhất là hạ tầng kỹ thuật và công nghệ, đòi hỏi đầu tư lớn vào kho cảng, hệ thống phân phối, công nghệ xử lý, lưu trữ, vận chuyển và tiêu chuẩn an toàn, đồng thời tích hợp đồng bộ với quy hoạch năng lượng quốc gia.

Thứ hai là chi phí đầu tư cao và thời gian thu hồi vốn dài, đặc biệt đối với hydrogen xanh, nhiên liệu sinh học thế hệ mới và công nghệ thu giữ - lưu trữ carbon, trong khi công nghệ vẫn chưa phổ biến, giá thành cạnh tranh chưa đủ hấp dẫn và cơ chế chính sách chưa hoàn chỉnh.

Thứ ba là nguồn nhân lực chất lượng cao và năng lực nghiên cứu phát triển còn hạn chế, trong khi việc chuyển dịch năng lượng đòi hỏi đào tạo, chuyển giao công nghệ và hợp tác quốc tế mạnh mẽ với các tập đoàn năng lượng lớn.

Chia sẻ trong diễn đàn “Năng lượng xanh - thành phố sạch”, ông Dũng nêu rõ, hạ tầng phân phối nhiên liệu sạch tại các đô thị còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong triển khai rộng rãi các phương tiện và hệ thống năng lượng thay thế. Ngành còn phải đối mặt với sự chưa đồng bộ về chính sách, tiêu chuẩn kỹ thuật và khung pháp lý cho nhiên liệu sạch, tạo rủi ro trong việc thương mại hóa sản phẩm mới.

Bên cạnh đó, cân bằng giữa hiệu quả kinh tế, trách nhiệm môi trường và an ninh năng lượng quốc gia vẫn là thách thức lớn.

Trong bối cảnh đó, kinh nghiệm quản lý chuỗi cung ứng năng lượng đồng bộ của Petrovietnam trở thành lợi thế quan trọng. Chuỗi giá trị được vận hành từ thăm dò, khai thác, chế biến, cung ứng đến phân phối và tiêu thụ, với các liên kết giá trị ổn định như “dầu thô - vận chuyển - chế biến - phân phối” và “khí - điện - đạm”.

Theo ông Dũng, quan hệ hợp tác quốc tế với TotalEnergies, Petronas, JOGMEC, ADNOC… giúp ngành tiếp cận công nghệ tiên tiến và tiêu chuẩn quốc tế để phát triển sản phẩm năng lượng sạch tại Việt Nam.

Ngành dầu khí đang tập trung phát triển chuỗi cung ứng khí thiên nhiên hóa lỏng LNG, phục vụ các nhà máy điện, khu công nghiệp, giao thông đô thị và logistics xanh, đồng thời chủ động tham gia chuỗi nhập khẩu, tồn trữ và phân phối LNG, đóng vai trò trung tâm trong chuỗi khí - điện LNG quốc gia.

Việc xây dựng trạm nạp khí CNG và LNG cho xe buýt, xe tải tại các thành phố lớn được đánh giá là giải pháp khả thi, giảm ngay 20 - 25% phát thải CO₂ so với dầu diesel.

Ông Dũng nhấn mạnh cần phối hợp với địa phương để lồng ghép hạ tầng LNG, CNG vào quy hoạch năng lượng đô thị, tăng cường sản xuất và phân phối nhiên liệu sinh học thế hệ mới E10, B20, kết hợp công nghệ thu hồi và lưu trữ carbon, nhằm hướng tới mục tiêu đến 2030 nhiên liệu sạch chiếm ít nhất 30% tổng sản lượng cung cấp cho đô thị.

Lợi thế nổi bật của ngành nằm ở hệ thống hạ tầng năng lượng đồng bộ và hiện đại, với mạng lưới kho cảng, bể chứa, đường ống dẫn dầu khí, nhà máy lọc hóa dầu và hơn 13.000 cửa hàng xăng dầu.

Riêng PVOIL có điều kiện thuận lợi để mở rộng sản xuất, phân phối xăng sinh học E5, E10 và tiến tới E20 nhờ hệ thống bán lẻ phủ khắp và kinh nghiệm kinh doanh nhiên liệu quy mô lớn. Các kho cảng LNG như Thị Vải và Sơn Mỹ với công suất hơn 10 triệu tấn/năm đủ khả năng đáp ứng nhu cầu phát điện, công nghiệp và giao thông đô thị, góp phần giảm phát thải tại các thành phố lớn.

PV Power đang phát triển các dự án điện khí LNG tại Nhơn Trạch, Hải Phòng và Quảng Ninh, hình thành trục điện khí sạch tại các vùng kinh tế trọng điểm để thay thế dần nguồn điện than.

Bên cạnh LNG và xăng sinh học, sản phẩm dung dịch xử lý khí thải động cơ diesel DEF - Phú Mỹ Xanh giúp giảm tới 90% lượng NOx khi sử dụng công nghệ SCR, mở rộng danh mục sản phẩm xanh và cung cấp giải pháp thiết thực cho giao thông đô thị.

Ông Dũng cho biết ngành dầu khí còn có ưu thế về năng lực vận hành chuỗi giá trị khép kín, từ thăm dò, khai thác, lọc hóa dầu, khí - điện, phân bón - hóa chất đến dịch vụ kỹ thuật, logistics và vận tải, tạo sức cạnh tranh hiếm có trong khu vực. Các đơn vị như PV GAS, PVOIL và BSR có kinh nghiệm trong bảo quản, vận chuyển và phân phối nhiên liệu quy mô lớn, giảm rủi ro môi trường khi triển khai nhiên liệu mới như LNG hay hydrogen.

Ngành dầu khí đang mở rộng sang hệ sinh thái năng lượng xanh với nhiều hướng đi tiềm năng. Điện gió ngoài khơi, hydrogen, amoniac xanh và công nghệ thu giữ - lưu trữ carbon đang được triển khai, tận dụng các mỏ khí suy giảm để hình thành chuỗi giá trị tích hợp LNG, hydrogen, điện gió ngoài khơi, kỹ thuật dầu khí và carbon.

Ông Dũng nhấn mạnh các mô hình thí điểm tại Hà Nội và TP. HCM gồm trạm năng lượng xanh cung cấp LNG, xăng sinh học, điện sạc và hydrogen cho giao thông công cộng.

Tại Hải Phòng và Đà Nẵng triển khai chuỗi logistics xanh sử dụng LNG và CNG cho vận tải cảng biển và công nghiệp. Tại Cần Thơ, mô hình biofuel từ phụ phẩm nông nghiệp kết hợp xử lý chất thải đô thị giảm ô nhiễm và tạo sinh kế xanh cho người dân. Những mô hình này là nền tảng để nhân rộng mạng lưới đô thị xanh, giao thông xanh đồng bộ.

Để hiện thực hóa định hướng này, lãnh đạo Hội Dầu khí đề xuất phát triển mạnh hệ sinh thái nhiên liệu chuyển tiếp như LNG và CNG, khuyến khích đầu tư vào R&D và ứng dụng công nghệ năng lượng mới, hình thành mạng lưới phân phối nhiên liệu sạch cho đô thị, thúc đẩy hợp tác quốc tế và nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích nhiên liệu xanh.

Ông cho rằng, Chính phủ và các địa phương cần hoàn thiện cơ chế khuyến khích đầu tư, ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ, cơ chế tín dụng xanh, ưu đãi thuế và chứng chỉ carbon, đồng thời bố trí quỹ đất tích hợp hạ tầng năng lượng sạch vào quy hoạch phát triển đô thị thông minh, ưu tiên phát triển giao thông công cộng sử dụng nhiên liệu sạch và cảng xanh.