Trong bất kỳ kịch bản nào, trong thời kỳ hậu Covid-19 ở Việt Nam, sự phục hồi hoàn toàn của nhiều ngành như hàng không, du lịch hay thời trang xuất khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn và kéo dài cho tới khi thế giới hoàn toàn kiểm soát được bệnh dịch, Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) đánh giá trong báo cáo mới đây.
Trong ngắn hạn, chi tiêu của khu vực công có thể bù đắp được những khó khăn trên nhưng trong dài hạn là không thể. Do vậy, triển vọng kinh tế Việt Nam những năm sau phụ thuộc nhiều vào việc phát triển thành công vắc xin hoặc thuốc đặc trị trên thế giới.
Phát biểu tại tọa đàm trực tuyến công bố báo cáo, PGS.TS Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng của VEPR, đánh giá con số tăng trưởng GDP không phản ánh được hết những khó khăn thật của nền kinh tế do không phản ánh được đầy đủ khu vực phi chính thức vốn bị ảnh hưởng nặng nề hơn hẳn so với những đợt suy thoái trước đây.
VEPR đã đưa ra ba kịch bản cho triển vọng kinh tế Việt Nam 2020 dựa trên thời điểm khống chế dịch Covid-19 với giả định dịch bệnh không bùng phát mạnh ở Việt Nam như Vũ Hán.
Trong kịch bản 1, tác động xấu nhất của Covid-19 rơi vào quý II, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối quý II năm nay. Bắt đầu từ quý III, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng những năm gần đây. VEPR dự báo tăng trưởng GDP cả năm ở mức 4,2%.
Trong kịch bản 2, tác động xấu nhất của Covid-19 rơi vào quý II và quý III, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối quý III. Bắt đầu từ quý IV cho tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây, đưa GDP 2020 tăng trưởng 1,5% cả năm.
Trong kịch bản 3, tác động xấu của Covid-19 kéo dài tới tận quý IV, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối quý cuối năm nay. Nền kinh tế chỉ có thể trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây một khi thế giới khống chế được bệnh dịch. Tăng trưởng GDP chỉ ở mức -1%.
VEPR cho rằng Việt Nam cần xây dựng các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với các cấp độ về bệnh dịch, chia thành các cấp độ chính sách “hỗ trợ” và “cứu trợ”. Ảnh: ILO.Theo Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) trong báo cáo triển vọng phát triển châu Á (ADO 2020), tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam dự kiến chậm lại vào năm 2020, xuống mức 4,8%.
Ngân hàng thế giới (World Bank) trong ấn phẩm cập nhật mới đây cho rằng, Việt Nam tăng trưởng mức 4,9% trong năm nay, giảm 1,6 điểm phần trăm so với dự báo trước đó.
Theo kịch bản tình huống thấp hơn với giả sử dịch Covid-19 kéo dài, nền kinh tế trong nước và thế giới phục hồi chậm, tăng trưởng GDP sẽ chỉ còn mức 1,5%, thấp nhất trong hàng chục năm qua.
Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ chậm lại ở mức 3,3% năm nay so với mức 7,0% của năm ngoái do đại dịch Covid-19, là tốc độ tăng trưởng hàng năm thấp nhất kể từ giữa những năm 1980.
Kiến nghị chính sách
Theo VEPR, Việt Nam cần xây dựng các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với các cấp độ về bệnh dịch, chia thành các cấp độ chính sách “hỗ trợ” và “cứu trợ”. Trong mọi hoàn cảnh phải tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp còn có khả năng hoạt động có phương án thích ứng vừa sản xuất vừa phòng chống dịch bệnh; tránh ngăn sông cấm chợ cực đoan ở một số địa phương.
Việt Nam cũng nên ưu tiên thực hiện các chính sách an sinh xã hội như chi trả bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ người bị tạm thời ngưng việc; trợ cấp cho người nghèo, cá nhân và hộ kinh doanh bị mất kế sinh nhai.
Đối với nhóm doanh nghiệp bị ngưng hoạt động, cần khoanh/ ngưng các chi phí tài chính. “Chính sách giãn hay thậm chí là miễn các loại thuế không có tác dụng với nhóm doanh nghiệp này”, báo cáo lưu ý.
Đối với nhóm các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nhưng còn hoạt động, cần có tiêu chí phân loại mức độ chịu ảnh hưởng và hướng hỗ trợ. Đối với nhóm các doanh nghiệp ít hoặc không bị ảnh hưởng, hoặc có hướng chuyển đổi hiệu quả, cần hết sức tạo điều kiện về môi trường thể chế và chính sách ngành bởi đây là nhóm gánh đỡ cho cả nền kinh tế.
Bên cạnh đó, Việt Nam cần thúc đẩy đầu tư công đi kèm tiết kiệm chi thường xuyên.
Trong dài hạn, cần có những chính sách dài hơi hơn như giữ nền tảng vĩ mô ổn định để chuẩn bị cho sự phục hồi sau bệnh dịch; từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kiểu Covid-19; đa dạng hóa thị trường xuất/nhập khẩu, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào Liên minh châu Âu, Mỹ, Nhật hay Trung Quốc.
