Thế giới đang ở kỷ nguyên khô hạn toàn cầu và Việt Nam là một trong 6 nước bị tổn thương nhất, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho biết tại phiên chất vấn của Quốc hội ngày 4/6.
Israel là một nước sa mạc nhưng có một nền nông nghiệp vượt trội. Họ giáo dục người dân từ khi còn là trẻ nhỏ rằng phải biết tiết kiệm nước trong tiêu dùng, sinh hoạt và kể cả trong nông nghiệp.
Trong khi đó, Việt Nam luôn nhắc đến tài nguyên nước, nhưng chưa bao giờ thực sự coi nước là tài nguyên.
"Ai cũng nghĩ nước là vô hạn nhưng bây giờ đứng trước thách thức về biến đổi khí hậu toàn cầu, mới thấy nước là tài nguyên hữu hạn. Đã là hữu hạn thì phải khai thác với một nền nông nghiệp khan hiếm nước", theo Bộ trưởng Hoan.
Trước thực trạng này, Bộ trưởng Hoan cho rằng, đã đến lúc cần thay đổi cách tiếp cận nguồn nước khi đối mặt với biển đổi khí hậu.
Theo đó, vấn đề nước phải tiếp cận ở ba chủ thể: số lượng nước, chất lượng nước và cách thức sử dụng nguồn nước. Đặc biệt, cách thức sử dụng nguồn nước sẽ tác động tới số lượng nước và chất lượng nước.
Ông cho rằng cần có tuyên ngôn với người dân Đồng bằng sông Cửu Long - nơi đang chịu hậu quả nặng nề của hạn hán, xâm nhập mặn, sụt lún.
Tuyên ngôn rằng "Việt Nam không phải quốc gia dư thừa nước và ngày càng khan hiếm". Từ đó, cần có cách tiếp cận ngắn hạn, vừa dài hạn, vừa có chiến lược tổng thể để chuyển đổi trạng thái nông nghiệp, người dân phải thay đổi cách sử dụng nước như nguồn không mất chi phí.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Minh Hoan tại phiên chất vấn của Quốc hội ngày 4/6. Ảnh: Trang tin Quốc hội"Khi nước đã hữu hạn, chúng ta tưới tràn và xả, trong khi các nước họ tưới nhỏ giọt. Trạng thái nền nông nghiệp tiết kiệm nước sẽ giúp hiệu chỉnh từng đơn vị nước cho cây trồng, vật nuôi, thủy sản", ông Hoan cho biết.
Nếu dùng hết nước mặt (tự nhiên) để rồi phải khai thác nước ngầm, Việt Nam sẽ lại vướng vào một vòng luẩn quẩn, "để lại nhiều hệ lụy, không có đường thoát".
Báo cáo Bộ Tài nguyên và môi trường chỉ rõ: hiệu quả khai thác, sử dụng nước trong các ngành còn thấp và lãng phí, đặc biệt là sử dụng nước cho nông nghiệp và tại các đô thị.
Mặc dù GDP đầu người tăng nhanh, đạt trên 2.500 USD năm 2018 (tăng 2,5 lần so với năm 2002) nhưng hệ quả sử dụng nước còn thấp, chỉ tạo ra 2,37 USD/m3 nước, chỉ bằng 12% so với mức trung bình toàn cầu (19,42 USD).
Được biết, hiệu quả sử dụng nước được đo bằng tỷ lệ giá trị USD tạo ra với khối lượng nước được sử dụng, dựa trên hoạt động kinh tế, nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ.
Bộ trưởng Hoan cho biết, tháng 9 tới, Bộ sẽ trình đề án tổng thể liên quan tới hạn hán, xâm nhập mặn, sụt lún, sạt lở, bờ sông, bờ biển.
Nguồn nước là vấn đề lớn, cần nguồn lực lớn và đầu tư dài hơi. Nghị quyết 120 của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long cũng xác định phải chuyển đổi không gian sống, sản xuất hợp lý hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Bộ trưởng nhấn mạnh, tiết kiệm nước còn liên quan đến phát thải khí nhà kính, trong đó đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh, tiết kiệm nước hơn sẽ làm giảm phát thải. Ông cũng mong muốn Quốc hội ủng hộ đề án Chính phủ đã phê duyệt.
Về các giải pháp trước mắt hạn chế xâm nhập mặn, trữ ngọt, Bộ trưởng Hoan nêu rõ, Bộ sẽ đề nghị Chính phủ ưu tiên đầu tư cho Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là các công trình có độ phủ rộng, nhiều người dân hưởng lợi.
Về hồ chứa, Bộ trưởng khẳng định, các địa phương cần phải xem xét thận trọng, bởi không phải dễ để sử dụng diện tích lớn làm hồ trữ nước của một địa phương để phục vụ cho địa phương khác, nhất là địa hình bằng phẳng, không có độ dốc.
Ông cho rằng, các địa phương nên tham khảo kinh nghiệm của tỉnh Trà Vinh trong tiếp cận nguồn nước, các giải pháp tiết kiệm nước, ngăn chặn xâm nhập mặn.
Được biết, mặc dù Trà Vinh nằm giáp biển nên chịu ảnh hưởng khá sớm của mùa khô, xâm nhập mặn thông qua ba cửa sông chính gồm sông Cổ Chiên, sông Hậu và sông Long Toàn.
Theo tỉnh Trà Vinh, mặc dù độ mặn đo được ở mức cao, nhưng mùa khô năm nay hầu hết diện tích cây trồng, vật nuôi tại tỉnh vẫn được bảo vệ an toàn. Điều này nhờ hệ thống thủy lợi đảm bảo. Cống đầu mối trong tỉnh đều đóng triệt để ngăn mặn.
Trà Vinh năm ngoái đã đưa ra nhiều giải pháp phòng, chống hạn mặn giai đoạn 2023 – 2025. Trong đó, chú trọng việc ngăn mặn, trữ ngọt phục vụ nhu cầu sản xuất, sinh hoạt của người dân, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do hạn hán, mặn xâm nhập gây ra.
Cụ thể, tỉnh rà soát, duy tu, sửa chữa các công trình thủy lợi bị hư hỏng, xuống cấp; thực hiện việc nạo vét khu vực cửa cống lấy nước, hệ thống kênh mương, đắp đập ngăn mặn, tận dụng tối đa nguồn nước. Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình thủy lợi, kịp thời ngăn mặn, trữ ngọt phục vụ sản xuất và dân sinh vào mùa khô hàng năm.
