Trong suốt chiều dài lịch sử, biển cả và đại dương luôn đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển của xã hội loài người. Từ những khoáng vật, thủy hải sản phong phú, cho tới nguồn năng lượng tái tạo bất tận. 80% hoạt động vận tải thương mại cũng được diễn ra trên biển.
Tính riêng tại Việt Nam, tổng quy mô kinh tế biển và vùng ven biển chiếm gần 50% GDP cả nước, với các lĩnh vực như du lịch, đóng tàu, thủy hải sản…
Theo Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), đại dương là đồng minh quan trọng nhất của nhân loại trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. 2 – 3 tỷ tấn là lượng khí thải các bon được hấp thụ bởi đại dương mỗi năm, chiếm ¼ lượng khí thải các bon của con người. Ít nhất 50% lượng ô xi cũng được tạo ra bởi các sinh vật phù du sống dưới đại dương.
Tuy nhiên đại dương cũng đang bị tàn phá nghiêm trọng bởi các hoạt động kinh tế của con người. Theo nghiên cứu của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (WWF), 70% lượng rác nhựa được thải ra đại dương, cùng với một lượng lớn kim loại nặng, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và nhiều chất thải chưa qua xử lý khác.
Hoạt động khai thác khoáng sản, khai thác thủy hải sản cũng diễn ra một cách vô tội vạ, gây mất cân bằng nghiêm trọng cho hệ sinh thái ven biển và trong lòng đại dương. Hệ quả của sự ô nhiễm là khoảng 90% quần thể cá lớn bị cạn kiệt, 50% rặng san hô bị hủy hoại.
Từ mối liên hệ mật thiết giữa đại dương với con người, Ngày Đại dương thế giới (8/6) năm 2021 được Liên hợp quốc lấy chủ đề “sự sống và sinh kế”, nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của đại dương với các hoạt động của con người.
Hưởng ứng chủ đề của Ngày Đại dương thế giới, Tuần lễ Biển và hải đảo Việt Nam năm 2021 cũng lấy chủ đề “bảo vệ đại dương và phát triển bền vững sinh kế biển Việt Nam”.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường Trần Hồng Hà nhận xét, chủ đề của Ngày Đại dương thế giới năm 2021 có điểm tương đồng với Ngày Môi trường thế giới (5/6) và Ngày quốc tế Đa dạng sinh học (22/5), dựa trên tinh thần “chúng ta là một phần của giải pháp – vì thiên nhiên”.
Bộ trưởng nhấn mạnh quan điểm, phát triển bền vững biển và hải đảo của Việt Nam trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo tồn đa dạng sinh học, đảm bảo hài hòa hệ sinh thái kinh tế với hệ sinh thái tự nhiên, phát huy tiềm năng và lợi thế của biển.
Đồng thời, phát triển kinh tế biển, bảo vệ môi trường đại dương cũng gắn liền với công cuộc bảo vệ chủ quyền biển, đảo Việt Nam, là một phần quan trọng và không thể thiếu cấu thành chủ quyền quốc gia.
Thực hiện quan điểm đó, nhiều nhóm giải pháp đã được triển khai một cách quyết liệt. Từ năm 2019, Việt Nam tiên phong xây dựng, ban hành và thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030, với mục tiêu đến năm 2030 giảm thiểu 75% lượng rác thải nhựa thải ra đại dương, đồng thời loại bỏ hoàn toàn đồ nhựa dùng một lần trong hoạt động cung ứng dịch vụ du lịch ven biển.
Nghị quyết số 36-NQ/TW được ban hành năm 2018 đưa ra chủ trương tập trung phát triển bền vững những ngành kinh tế biển với 3 khâu đột phá là thể chế; khoa học công nghệ và nhân lực; kết cấu hạ tầng.
Trong đó, các ngành kinh tế biển bao gồm hàng hải; khai thác dầu khí, khoảng sản; du lịch và dịch vụ biển; công nghiệp ven biển; nuôi trồng và khai thác thủy hải sản; năng lượng tái tạo và các ngành kinh tế biển mới.
