Cạnh tranh bằng ưu đãi hay nội lực?

Với một loạt các hiệp định thương mại tự do đã ký kết, Việt Nam hiện đang sở hữu nền kinh tế mở với cam kết hội nhập sâu rộng cùng nhiều con số tích cực. Năm 2019 – 2020, tăng trưởng kinh tế Việt Nam được dự báo ở mức 6,6 – 6,8%, ổn định vĩ mô ngày càng được củng cố, thu nhập bình quân đầu người tăng.

Tuy nhiên, còn nhiều thách thức liên quan đến pháp lý, con người và công tác quản trị, làm gia tăng khả năng dễ bị tổn thương của nền kinh tế. Cùng với đó, hàng loạt rủi ro bên ngoài được dự báo sẽ tác động đến đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu mà Việt Nam không nằm ngoài vòng xoáy.

Mặc dù vậy, chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực nhấn mạnh, vấn đề gì cũng có hai mặt, có rủi ro nhưng nếu hành động đúng đắn thì thách thức cũng sẽ chính là cơ hội.

“Các doanh nghiệp cần chủ động đổi mới, nâng cao năng lực cạnh tranh bởi cho dù cơ hội đầu tư nước ngoài tăng, vấn đề vẫn nằm ở khả năng hấp thụ, khả năng đáp ứng đủ”, ông Lực nhận định tại Hội nghị ổn định kinh tế và cạnh tranh doanh nghiệp ngày 15/5.

Ông khẳng định: “Phải có chiến lược mới để thu hút FDI chọn lọc hơn, sử dụng công nghệ và chất xám nhiều hơn thay vì chủ yếu cạnh tranh bằng ưu đãi như thời gian vừa qua”. Trong đó, hai yếu tố tạo nên đột phá cho doanh nghiệp chính là con người và công nghệ.

Với sự phát triển của kinh tế số, nguồn nhân lực cần được hết sức chú trọng, đặc biệt là lực lượng lao động có tay nghề và trình độ chuyên môn cao, có kiến thức về kinh doanh số và ngoại ngữ. Đồng thời, cần tăng cường đầu tư và ứng dụng công nghệ nhằm tận dụng triệt để cơ hội chuyển đổi số đem lại.

Thế nhưng theo bảng xếp hạng Năng lực cạnh tranh toàn cầu 4.0 năm 2018, Việt Nam chưa được đánh giá cao trong hai trụ cột liên quan đến việc ứng dụng công nghệ thông tin và kỹ năng của lao động. Cụ thể, hai trụ cột này lần lượt nằm trong top 69% và 68% nền kinh tế có xếp hạng cao nhất.

Ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy Ban Kinh tế Quốc Hội Việt Nam cho biết Việt Nam hiện có trên 60 triệu người sử dụng facebook. Tuy nhiên ông Kiên lưu ý, con số này không phản ánh trình độ công nghiệp hóa của đất nước.

“Việc sử dụng internet và facebook nhằm mục đích gì mới là điều quan trọng. Ở Đức, có tới 70% dung lượng truyền Internet được dành cho các nhà máy và viện nghiên cứu. Hầu hết các khách sạn từ 4 sao trở nên đều thu phí internet 10 USD/ngày chứ không như ở Việt Nam”, ông Kiên nhìn nhận.

Thêm vào đó, TS. Hà Huy Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban giám sát tài chính quốc gia chỉ ra, có tới 61% doanh nghiệp Việt Nam chưa sẵn sàng tham gia quá trình chuyển đổi số, chỉ 21% đang bắt đầu ở mức sơ khởi.

Trong khi đó, bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại Điện tử và kinh tế số lại có cái nhìn lạc quan hơn về vấn đề này. Bà cho rằng những xu hướng sử dụng tưởng như vô bổ nếu nhìn theo góc độ thương mại điện tử thì sẽ là một trong những xu hướng mới tạo ra năng suất lớn.

Bà Anh khẳng định, mức độ sẵn sàng cho ứng dụng công nghệ mới của khối doanh nghiệp sản xuất còn tương đối thấp nhưng khối thương mại dịch vụ lại cao hơn. Các doanh nghiệp thương mại nói chung và doanh nghiệp điện tử nói riêng rất năng động và có kế hoạch trong việc ứng dụng công nghệ số.

“Những nền tảng thương mại điện tử trong đó bao gồm mạng xã hội như Facebook, Zalo, Tiki,… là nơi phát sinh ra được hơn 50% doanh số thương mại điện tử”.

Ngoài ra, trong 3 giai đoạn phát triển của nền kinh tế, Việt Nam hiện được đánh giá là quốc gia có nền kinh tế đang chuyển dịch từ giai đoạn 1 sang giai đoạn 2. Có nghĩa là, chuyển dịch từ cạnh tranh dựa vào nhân tố sang cạnh tranh dựa vào hiệu quả.

Trong giai đoạn này, công nghệ là yếu tố hàng đầu bởi hai lí do. Trước tiên, công nghệ là một trong 12 trụ cột nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh. Bên cạnh đó, công nghệ đóng vai trò quyết định trình độ tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh, cũng như trình độ đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.

Đây là một trong những điểm mấu chốt về tác động chính sách để có thể tạo ra sức lan tỏa trong cả chu trình sản xuất và chuỗi giá trị.

Hiện nay, thế mạnh của doanh nghiệp Việt Nam là chúng ta đang ứng dụng công nghệ số trong việc tổ chức chuỗi cung ứng và phân phối sản phẩm khá tốt.

Chính vì thế, lãnh đạo Cục Thương mại Điện tử và kinh tế số bày tỏ sự lạc quan về khả năng ứng dụng công nghệ trong các doanh nghiệp Việt Nam và trước tiên là trong khối thương mại từ đó tạo nên lực đẩy cho các doanh nghiệp.

Theo Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và công nghiệp Liên bang Úc (CSIRO), chuyển đổi số sẽ đem lại tăng trưởng 1,1% GDP mỗi năm cho Việt Nam đến năm 2045. 

Nói cách khác, ứng dụng công nghệ số một cách toàn diện trong tất cả các chu trình hoạt động sản xuất kinh doanh là mấu chốt cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong tương lai. Thậm chí, quá trình này còn có khả năng tạo ra những mô hình kinh doanh mới.