Chỉ 5% kết quả nghiên cứu của TP.HCM được thương mại hóa

TP.HCM là địa phương có hệ sinh thái nghiên cứu và đổi mới sáng tạo phát triển sôi động với hơn 70 viện nghiên cứu và trường đại học, hơn 1.500 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Hơn 2.000 kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ được nghiệm thu trong mười năm qua.

Đặc biệt trong giai đoạn 2021 - 2025, thành phố có hơn 500 nhiệm vụ khoa học, công nghệ đã được phê duyệt, triển khai. Trong đó, 10% số nhiệm vụ có sự tham gia của doanh nghiệp, hơn 60% nhiệm vụ là nghiên cứu R&D được ứng dụng trực tiếp tại cơ quan chủ trì.

Năng lực nghiên cứu của thành phố cũng được khẳng định ở tầm quốc tế. Đại học Quốc gia TP.HCM hiện dẫn đầu Việt Nam về số lượng công bố quốc tế với gần 3.200 bài báo trên hệ thống Scopus trong năm 2024 và nằm trong Top 1% thế giới về nghiên cứu khoa học và công nghệ. Hoạt động chuyển giao công nghệ của đơn vị này cũng mang lại doanh thu trung bình từ 250 - 300 tỷ đồng mỗi năm.

Đóng góp của khoa học, công nghệ vào tăng trưởng GRDP của thành phố ngày càng tăng, với tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo trong các ngành trọng điểm tăng từ 39,9% năm 2021 lên 44,8% năm 2023.

Tuy nhiên, theo Phó chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Lộc Hà, tỷ lệ thương mại hóa các kết quả nghiên cứu vẫn còn khiêm tốn, chỉ đạt khoảng 5%.

Một trong những rào cản lớn nhất là khó khăn trong việc định giá, quy trình xử lý các kết quả, tài sản nhiệm vụ khoa học, công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước theo quy định tại Nghị định số 70/2018 của Chính phủ.

Theo ông Hà, giai đoạn trước đây, việc yêu cầu định giá tài sản vô hình trước khi giao quyền sử dụng tiềm ẩn nhiều rủi ro; thị trường định giá còn yếu, thiếu tiêu chuẩn và cơ chế bảo vệ cán bộ quyết định giá.

Hiện nay, các chính sách đang chú trọng đến quản lý hiệu quả sau khi nghiệm thu. Do đó, cơ quan quản lý, cơ quan chủ trì cần phải có đủ cơ sở, quy trình, tiêu chí để đánh giá hiệu quả.

Bên cạnh đó, chưa có chính sách toàn diện hỗ trợ thương mại hóa. Chính sách hỗ trợ hoàn thiện công nghệ, thử nghiệm, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, xúc tiến thị trường, tái đầu tư, nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ vẫn còn thiếu.

Một thách thức khác là hạn chế trong hỗ trợ cho tổ chức không phải là tổ chức chủ trì. Nghị quyết 193 và Luật khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo vẫn chưa tháo gỡ triệt để việc giao kết quả một cách chủ động cho tổ chức không phải tổ chức chủ trì.

4 giải pháp căn cơ

Ông Hà cho biết, đứng trước yêu cầu thúc đẩy nhanh chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ, TP.HCM đã chủ động thực hiện Đề án thí điểm chính sách tạo động lực thương mại hóa, đưa nhanh kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ được tạo ra từ ngân sách nhà nước vào sản xuất, kinh doanh.

Để đạt được kỳ vọng cho mục tiêu phấn đấu về tỉ lệ đơn đăng ký sáng chế, văn bằng bảo hộ được thương mại hóa đạt tối thiểu 8% theo Nghị quyết số 57, ông Hà cho biết, TP.HCM tiếp tục thực hiện bốn giải pháp cụ thể.

Thứ nhất, TP.HCM triển khai thí điểm toàn diện Đề án theo đặc thù. Thứ hai, hỗ trợ xây dựng Trung tâm hỗ trợ thương mại hóa cấp vùng tại TP.HCM. Thứ ba, xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro, lợi nhuận linh hoạt giữa các bên. Thứ tư, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả thương mại hóa; phát triển hệ thống dữ liệu và nền tảng số cho thương mại hóa.

“TP.HCM xác định thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ là nhiệm vụ trọng tâm để đưa khoa học - công nghệ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp”, ông Hà nhấn mạnh trong Diễn đàn R&D Việt Nam 2025.