Chỉ sửa nội dung cấp bách của 4 luật Quy hoạch, Đầu tư, PPP và Đấu thầu

Tại phiên thảo luận kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV về dự án Luật sửa đổi, bổ sung bốn luật nêu trên, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã khẳng định cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn để xây dựng dự án Luật này nhằm kịp thời tháo gỡ các khó khăn liên quan.

Lưu ý phương châm “không cầu toàn, không nóng vội”, Chủ tịch Trần Thanh Mẫn xác định, Luật Đầu tư, Luật PPP phải bảo đảm thuận lợi cho các nhà đầu tư, trong đó có các nhà đầu tư nước ngoài. Quá trình áp dụng các luật này thời gian qua cho thấy, muốn thu hút được các nhà đầu tư nước ngoài vào thì phải sửa đổi một số điều khoản. Luật Đấu thầu cũng phải sửa đổi để bảo đảm chọn được nhà thầu có năng lực, thi công được các công trình chất lượng, tầm cỡ quốc gia.

Đề cập tới vấn đề đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, Chủ tịch Trần Thanh Mẫn cho biết, sau khi Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu, Bộ Chính chị cũng đồng thuận theo quan điểm đổi mới tư duy này để chỉ sửa đổi, bổ sung những nội dung có tính cấp bách đang thực hiện mà thực sự gây khó khăn, vướng mắc trên thực tế, những nội dung đã rõ, được thực tế kiểm nghiệm, chứng minh.

Tán thành quan điểm của Ủy ban Kinh tế tại Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, người đứng đầu Quốc hội xác định cần làm rõ bốn vấn đề: Danh mục dự án trong nội dung các quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh; thế nào là đặc biệt trong “thủ tục đầu tư đặc biệt”; phân cấp thêm cho UBND cấp tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư với các dự án xây mới bến cảng, khu bến cảng thuộc cảng biển, quy mô vốn dưới 2.300 tỷ đồng; lĩnh vực, quy mô đầu tư theo phương thức PPP, vốn đầu tư tối thiểu để thực hiện theo phương thức này cũng như lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt thì thế nào là đặc biệt.

Trước đó, thẩm tra các dự án luật sửa đổi, Ủy ban Kinh tế Quốc hội đã lưu ý một số nội dung và đưa ra các đề nghị liên quan gửi Chính phủ.

Điển hình, về phân cấp thêm cho UBND cấp tỉnh chấp thuận chủ trương với các dự án xây dựng mới bến cảng, khu bến cảng thuộc cảng biển đặc biệt có quy mô vốn dưới 2.300 tỷ đồng, Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho rằng, quy định này chưa thể hiện khác biệt về điều kiện đầu tư đối với dự án xây mới bến cảng, khu bến cảng có quy mô vốn từ 2.300 tỷ đồng trở lên đối với cảng biển đặc biệt và cảng biển loại I.

Vì vậy, Ủy ban đề nghị nghiên cứu lại nội dung này, đồng thời cần rà soát bảo đảm tương thích với nội dung sửa đổi về quy mô dự án tại Luật Đầu tư công (sửa đổi) đang trình Quốc hội.

Về Luật PPP, liên quan đến loại hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao) đã được cho phép thí điểm tại một số địa phương như Hà Nội, TP. HCM, Nghệ An. Ủy ban Kinh tế cho rằng, các quy định này đang mới được thí điểm, chưa được tổng kết, đánh giá tác động đầy đủ, kỹ lưỡng, chưa đủ thời gian kiểm nghiệm trên thực tế.

Bên cạnh đó, nội dung quy định về loại hợp đồng BT tại dự thảo Luật có khác biệt so với quy định tại Luật Thủ đô và các nghị quyết thí điểm. Đồng thời, quy định tại dự thảo Luật hiện tại vẫn chưa giải quyết được các vấn đề đặt ra khi dừng thực hiện loại hợp đồng BT trong thời gian qua.

Ủy ban Kinh tế khẳng định, chưa đủ cơ sở để luật hóa các quy định về cơ chế, trình tự, thủ tục của loại hợp đồng BT tại dự thảo Luật. Đồng thời, để bảo đảm tính khả thi của quy định về loại hợp đồng BT, Ủy ban đề nghị quy định theo hướng giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết cơ chế, trình tự, thủ tục theo nguyên tắc đổi mới toàn diện cách thức thực hiện và thanh toán cho nhà đầu tư, khắc phục tối đa các bất cập, hạn chế, phát huy lợi thế của loại hợp đồng BT, không để xảy ra thất thoát, lãng phí, tiêu cực.

Về Luật Đấu thầu, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ nghiên cứu, chỉnh lý lại nội dung quy định “Đấu thầu trong nước”, tránh hiểu nhầm và mâu thuẫn về tính chất, phạm vi các loại hình đấu thầu; nội dung “quy định ràng buộc của nhà tài trợ” có thể sử dụng là căn cứ pháp lý hay không...

Bên cạnh đó, theo Ủy ban, về sửa đổi Điều 31 Luật Đấu thầu, đề xuất bổ sung quy định áp dụng danh mục công nghệ cao, sản phẩm công nghệ cao được khuyến khích phát triển do Thủ tướng ban hành đối với phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ có thể gây khó khăn cho một số chủ đầu tư cần thực hiện những dự án yêu cầu kỹ thuật cao, phức tạp, đặc thù (như PVN, EVN).

Trong tờ trình gửi Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng đề cập tới đòi hỏi sửa đổi quy định tại Luật Đấu thầu nhằm tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh quá trình đàm phán, ký kết các dự án sử dụng vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Theo đó, các nhà tài trợ đa phương (chủ yếu là Ngân hàng Thế giới - WB, Ngân hàng phát triển châu Á - ADB) và các tổ chức tài chính quốc tế khác mà Việt Nam là thành viên đều quy định bắt buộc phải cho phép nhà thầu thuộc danh sách quốc gia hợp lệ được dự thầu trong nước, trong khi Luật quy định đấu thầu trong nước chỉ mở cửa với nhà thầu trong nước.

Đáng chú ý, theo quy chế mua sắm của các tổ chức nêu trên, yêu cầu về xuất xứ nhà thầu là không thể thay đổi và không thể đàm phán được đối với từng khoản vay cụ thể.

Một nút thắt khác, là việc không cho phép đấu thầu hạn chế, đấu thầu quốc tế, đấu thầu trong nước có sự tham gia của các nhà thầu nước ngoài đối với các gói thầu, dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi sẽ làm vô hiệu các nguyên tắc cơ bản về ODA ràng buộc/không ràng buộc quy định tại Luật Quản lý nợ công.

“Nếu không xử lý được vấn đề này, các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP. HCM đang sử dụng vốn vay của Nhật Bản, các dự án dự kiến sử dụng vốn vay ODA của Hàn Quốc (giai đoạn 2026-2030 là 2 tỷ USD) phải thực hiện các thủ tục trình duyệt của các cấp thẩm quyền, phát sinh nhiều thủ tục hành chính và thời gian, làm ảnh hưởng tiến độ thực hiện các dự án.

Trường hợp Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến thường mất 4-5 tháng dẫn đến kéo dài quá trình đàm phán, ký kết các điều ước quốc tế, thỏa thuận vay.

Do vậy, Bộ Kế hoạch và đầu tư cho rằng, cần xem xét, sửa đổi quy định về đấu thầu trong nước, đấu thầu quốc tế và đấu thầu hạn chế để hài hòa hóa với quy định của các nhà tài trợ, góp phần tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh quá trình đàm phán, ký kết các dự án sử dụng vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Giai đoạn từ năm 2015 tới nay, tổng số vốn vay Việt Nam đã huy động (trong đó nhà tài trợ yêu cầu áp dụng hình thức đấu thầu hạn chế) là 3,06 tỷ USD và đấu thầu quốc tế là 16,57 tỷ USD. Giai đoạn 2024-2027, tổng danh mục Việt Nam vay vốn WB, ADB trị giá 16,6 tỷ USD cho 45 dự án, trong đó các nhà tài trợ đều yêu cầu nhà thầu thuộc danh sách các quốc gia hợp lệ được dự thầu trong nước.