Chiến lược Đại Dương Xanh: Cú hích cho doanh nghiệp lạc lối

Giữa cơn bão cạnh tranh “đỏ máu” với những cuộc chiến giảm giá không hồi kết và áp lực ngày càng gia tăng từ chi phí vận hành khiến không ít doanh nghiệp Việt loay hoay mất phương hướng và thất thế trước đối thủ, liệu đã đến lúc họ chuyển hướng từ “đại dương đỏ” đầy rẫy rủi ro sang vùng biển yên ả của “đại dương xanh”?

Áp lực của “Đại Dương Đỏ”

Khi hầu hết phân khúc thị trường đã vào giai đoạn trưởng thành, sự khác biệt về sản phẩm và dịch vụ dần trở nên mờ nhạt, buộc doanh nghiệp phải lao vào cuộc đua giảm giá để giữ chân khách hàng. Trong bối cảnh đó, “đại dương đỏ” không chỉ là hình ảnh ẩn dụ cho thị trường đẫm máu, mà còn phản ánh hàng loạt thách thức thực tế mà các nhà quản trị đang phải đối mặt.

Chi phí nguyên vật liệu và chi phí vận hành tăng cao buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh giá bán, trong khi sức mua có giới hạn khiến khách hàng ngày càng so sánh kỹ càng giữa các đối thủ. Kết quả là, việc giảm giá để giành giật thị phần trở thành “chiếc bẫy” làm xói mòn biên lợi nhuận, ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng tái đầu tư và phát triển dài hạn.

Với hàng loạt kênh truyền thông và thương mại điện tử, người tiêu dùng ngày nay được tiếp cận vô số lựa chọn chỉ với vài cú nhấp chuột. Thông tin về khuyến mãi, ưu đãi tràn ngập khiến họ ngày càng khó phân biệt giá trị thật sự của sản phẩm; doanh nghiệp vì thế phải liên tục “hô biến” các chương trình khuyến mãi mới để thu hút – cũng từ đó tăng gánh nặng chi phí marketing.

Trải nghiệm tiêu dùng không còn chỉ dừng ở chất lượng sản phẩm mà còn bao gồm dịch vụ hậu mãi, tốc độ giao hàng, quy trình chăm sóc khách hàng. Khi một khía cạnh bị bỏ ngỏ, rất có thể doanh nghiệp sẽ mất điểm ngay trước những đối thủ sẵn sàng “chơi lớn” với trải nghiệm đa chiều.

Doanh nghiệp vừa phải chịu áp lực giảm giá từ nhà phân phối truyền thống, vừa đối mặt cạnh tranh trực tiếp với các nền tảng thương mại điện tử. Sự chồng chéo giữa hai kênh dễ dẫn tới “cháy hàng” giả hoặc giảm giá quá sâu trên một kênh để bù vào kênh khác, gây mất cân bằng chiến lược và tổn hại danh tiếng thương hiệu.

Trong khi doanh nghiệp dồn nguồn lực để chạy đua giá, các yếu tố về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) thường bị xếp sau ưu tiên. Điều này không chỉ khiến doanh nghiệp mất cơ hội tiếp cận nhóm khách hàng và nhà đầu tư quan tâm đến phát triển bền vững, mà còn dễ gặp rủi ro pháp lý và uy tín trong trung hạn.

Trước những áp lực chồng chất, việc duy trì cuộc đua trong “đại dương đỏ” càng kéo dài chỉ càng làm suy yếu năng lực cạnh tranh. Đó là lý do các doanh nghiệp cần một cú bứt phá – chuyển hướng sang tìm kiếm “đại dương xanh” mới, nơi họ có thể làm chủ cuộc chơi thay vì chạy theo đối thủ.

Tư duy “Đại Dương Xanh” – Giải pháp thoát khói lửa

Giáo sư W. Chan Kim và Renée Mauborgne (INSEAD) đã chỉ ra một hướng đi hoàn toàn khác qua cuốn Chiến lược Đại Dương Xanh (Blue Ocean Strategy). Thay vì chôn vùi nguồn lực trong cuộc chiến “giá thấp – tính năng cao”, chiến lược này khuyến khích doanh nghiệp tìm kiếm không gian thị trường chưa có người khai phá, nơi cuộc đua gần như không tồn tại.

Tư duy “Đại Dương Xanh” đặt ra mục tiêu hàng đầu là tạo ra những không gian thị trường hoàn toàn mới, nơi doanh nghiệp không phải chạy đua song song với đối thủ mà tự thiết kế luật chơi cho riêng mình.

Khái niệm “đổi mới giá trị” (value innovation) ở đây không chỉ đơn thuần là cắt giảm chi phí hay gia tăng tính năng, mà là sự kết hợp khéo léo giữa hai yếu tố đó để kiến tạo một trải nghiệm khách hàng mang tính đột phá.

Thông qua Lưới Chiến lược (Strategy Canvas), nhà quản trị có thể vẽ lại toàn cảnh cạnh tranh, từ đó xác định chính xác những thuộc tính cần loại bỏ hay giảm bớt, đồng thời phác thảo những yếu tố hoàn toàn mới chưa từng xuất hiện trên thị trường hiện hữu.

Tiếp đó, Ma trận ERRC (Eliminate–Reduce–Raise–Create) được sử dụng như một bộ khuôn chuẩn, giúp doanh nghiệp hệ thống hóa từng bước tái cấu trúc mô hình: loại bỏ những chi phí dư thừa, giảm mức đầu tư vào các tính năng ít giá trị, tăng cường những yếu tố khách hàng đánh giá cao và tạo dựng các lợi thế cạnh tranh mới.

Đối với thị trường Việt Nam, triển khai chiến lược này bắt đầu từ việc thấu hiểu sâu sắc nhu cầu cốt lõi và “điểm đau” của khách hàng trong từng ngành nghề đặc thù.

Chẳng hạn, trong lĩnh vực F&B, thay vì đua nhau mở rộng chuỗi quán theo mô hình truyền thống, một số thương hiệu nội địa đã ứng dụng nguyên tắc Đại Dương Xanh để phát triển các trải nghiệm ẩm thực kết hợp văn hóa địa phương, tạo ra những điểm đến độc đáo không thể sao chép.

Với doanh nghiệp công nghệ, phân tích chuỗi giá trị nội bộ giúp xác định đâu là khâu tốn kém không mang lại nhiều giá trị gia tăng, từ đó tái đầu tư vào nghiên cứu tính năng phù hợp với thói quen sử dụng của người Việt.

Bằng cách khởi động từ các dự án mẫu quy mô nhỏ, thu thập phản hồi nhanh và linh hoạt điều chỉnh, doanh nghiệp có thể kiểm chứng hiệu quả đổi mới trước khi nhân rộng, vừa tiết kiệm nguồn lực vừa giảm thiểu rủi ro, từ đó từng bước mở ra “đại dương xanh” riêng, thoát khỏi cuộc đua khốc liệt của “đại dương đỏ”.

Bài học quốc tế với tư duy “Đại Dương Xanh”

Cirque du Soleil là minh chứng tiêu biểu cho sức mạnh của tư duy Đại Dương Xanh khi họ thổi bùng làn gió mới vào ngành xiếc truyền thống. Thay vì cạnh tranh trực tiếp với các gánh xiếc khác trên yếu tố giá vé hay độ hoành tráng của tiết mục, Cirque du Soleil loại bỏ hoàn toàn những yếu tố tiêu tốn chi phí cao như thú biểu diễn và ngôi sao cá nhân, đồng thời kết hợp kịch nghệ, âm nhạc và vũ đạo đương đại để tạo nên trải nghiệm nghệ thuật tổng thể. Kết quả là, mức giá vé của họ có thể cao gấp đôi so với các chương trình xiếc khác, nhưng khán giả vẫn “cháy vé” nhờ giá trị trải nghiệm độc đáo mà không thể tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác.

Tương tự, thương hiệu rượu vang Yellow Tail của Úc đã cách mạng hóa thị trường rượu vang Mỹ vốn đầy rẫy những thuật ngữ chuyên môn khiến người tiêu dùng không chuyên gặp khó khăn. Thay vì đua theo danh tiếng vùng rượu hay sự tinh tế về mùi vị, Yellow Tail đơn giản hóa toàn bộ thông điệp: nhấn mạnh sự nhẹ nhàng, dễ uống và thiết kế bao bì bắt mắt, khiến sản phẩm trở nên gần gũi với nhóm khách hàng đại chúng. Chỉ sau vài năm ra mắt, Yellow Tail đã vượt qua nhiều tên tuổi lâu đời để chiếm lĩnh một vị trí vững chắc trên kệ hàng, chứng minh rằng đổi mới giá trị bằng cách tái định vị khách hàng mục tiêu có thể mang lại thành công vang dội.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, mô hình “Đại Dương Xanh” không chỉ là lý thuyết mà đã được chứng minh mang lại thành công bền vững cho nhiều thương hiệu toàn cầu. Đối với doanh nghiệp Việt, việc làm mới mục tiêu thị trường và tái cấu trúc yếu tố giá trị có thể là cú hích để thoát khỏi lối mòn cạnh tranh truyền thống và mở ra cơ hội tăng trưởng đột phá.

Đọc thêm cuốn sách tại đây.