Doanh nhân đứng lớp

Bài giảng không giáo án

Một đoàn sinh viên Đại học Công nghệ Swinburne gồm cả học sinh trong nước và quốc tế vừa đến thăm Le Bros. Không có buổi giảng nào được chuẩn bị sẵn, họ trò chuyện với nhân viên, nghe kể về những chiến dịch truyền thông Le Bros từng thực hiện, tận mắt tìm hiểu cách một công ty truyền thông vận hành. Từng câu chuyện nhỏ, từng chi tiết hậu trường đều khiến các em hào hứng. Họ học từ đó - một kiểu học đến từ quan sát và va chạm với đời thực.

Không chỉ mở cửa doanh nghiệp đón người trẻ và giảng viên đến tìm hiểu thực tế, biến tổ chức của mình thành nền tảng giáo dục như một cách phụng sự bằng chính trải nghiệm thật được tích lũy qua năm tháng làm nghề, Chủ tịch Le Bros Lê Quốc Vinh còn là người trực tiếp đứng lớp ở nhiều giảng đường với bộ môn truyền thông và thương hiệu.

Ông bắt đầu sự nghiệp làm thầy gần 20 năm trước như một hoạt động cho đi khi nhận lời mời của Viện trưởng Viện Nghiên cứu và đào tạo quảng cáo Việt Nam Đỗ Kim Dũng tham gia giảng dạy một vài buổi ở viện. Năm 2006, ông hỗ trợ Học viện Báo chí thành lập khoa quan hệ công chúng và quảng cáo với vai trò cố vấn, đồng thời tham gia đứng lớp cho cả hệ cử nhân lẫn cao học từ đó đến nay. Trong những năm gần đây, ông vẫn đứng lớp hàng tuần ở cả giảng đường của VinUni.

Ban đầu là sự nhiệt tình, sau dần trở thành đam mê và rồi giảng dạy trở thành nghề mà ông theo đuổi một cách nghiêm túc.

Năm 2014, ông cùng hai chuyên gia truyền thông khác thành lập Elite PR School rồi trực tiếp đào tạo nhiều thế hệ học viên, từ những người mới vào nghề đến các doanh nhân cần hiểu sâu hơn về truyền thông và thương hiệu để phát triển doanh nghiệp của chính họ.

Nhiều buổi giảng, ông không đứng lớp một mình. Ông thường mời các doanh nhân đến chia sẻ để lớp học không chỉ có một tiếng nói mà là tập hợp của nhiều trải nghiệm thực tế khác nhau.

“Người ta kỳ vọng ở doanh nhân đi dạy những điều thực tiễn, những thứ mới và những câu chuyện thật từ chính hành trình họ đã trải qua”, ông Vinh cho biết.

Suốt hơn hai thập kỷ, doanh nhân Đoàn Văn Bình từng bước xây dựng Tập đoàn CEO (CEO Group) từ một công ty nhỏ trở thành tập đoàn hùng mạnh với hệ thống gồm nhiều công ty thành viên, hoạt động lĩnh vực đa ngành và tập trung vào ba trụ cột kinh doanh cốt lõi bao gồm bất động sản, xây dựng, dịch vụ. Dưới sự dẫn dắt của ông, CEO Group đã vươn lên lọt vào danh sách 150 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam vào năm 2020.

Không chỉ thành công trong kinh doanh, ông Bình còn dành nhiều tâm huyết cho giáo dục. Từ năm 2008, CEO Group thành lập Trường Cao đẳng Đại Việt và đến năm 2022, tiếp tục hợp tác với Đại học Ngoại thương để triển khai các chương trình đào tạo, nghiên cứu và học bổng dành cho sinh viên.

Tốt nghiệp cử nhân kinh tế, cử nhân ngoại ngữ và tiến sĩ luật, ông Bình suốt nhiều năm qua vẫn đều đặn đứng lớp trong vai trò giảng viên thỉnh giảng cho hệ cao học và văn bằng hai tại nhiều trường đại học. Ông Bình hiện là thành viên Hội đồng trường của Trường Đại học Hà Nội và Trường Đại học Luật Hà Nội.

Ở Đại học Kinh tế quốc dân, ông giảng về kinh doanh bất động sản và kinh tế tài nguyên. Tại Đại học Luật Hà Nội, ông đảm nhiệm các học phần về luật đất đai, nhà ở và bất động sản. Còn tại Đại học Hà Nội, ông đồng hành cùng khoa du lịch, giảng dạy về quản trị khách sạn và dịch vụ du lịch.

Trong các buổi giảng, ông không bám sát khuôn mẫu lý thuyết mà lồng ghép vào bài học các tình huống thực tiễn từ kinh nghiệm làm kinh doanh và những hành trình trải nghiệm trong cuộc đời của ông. Khi các giảng viên khác đảm nhiệm phần lý thuyết, ông tập trung bổ sung khía cạnh thực tế để sinh viên tiếp cận vấn đề một cách toàn diện.

“Thực ra, tôi rất thích đi giảng. Nếu không làm doanh nghiệp thì tôi cũng muốn trở thành giảng viên”, ông Bình chia sẻ.

Không cần phải đưa ra sự lựa chọn và đánh đổi, con đường giảng dạy và làm doanh nghiệp của PGS. Nguyễn Đức Minh diễn ra gần như song song và mang tính tương hỗ. Hiện nay, ông là Phó Hiệu trưởng Trường Điện - điện tử (Đại học Bách khoa Hà Nội) cũng đồng thời là đồng sáng lập của hai startup trong lĩnh vực công nghệ.

Kể từ những ngày học thạc sĩ rồi làm luận văn tiến sĩ ở Đức, đề tài nghiên cứu của ông đã gắn chặt với các vấn đề của doanh nghiệp, đã được đưa vào trong sản phẩm của Infineon Technologies AG - nhà sản xuất chip bán dẫn lớn nhất nước Đức. Khi về nước và tham gia giảng dạy tại Viện Điện tử viễn thông (nay là trường Điện - điện tử) năm 2009, ông cũng đặt mục tiêu gắn chặt hoạt động nghiên cứu trong trường đại học với hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Thay vì chọn giải quyết bài toán kỹ thuật ở các doanh nghiệp lớn, nơi mọi thứ đã vào guồng cùng nguồn lực dồi dào cho nghiên cứu và phát triển, ông Minh chọn bắt đầu từ con số 0 cùng một nhóm cựu sinh viên vì khao khát được tạo ra một sản phẩm thực sự chạm đến vấn đề của xã hội, giải quyết một nỗi đau cụ thể của người dùng. Startup đầu tiên ra đời năm 2015, ứng dụng công nghệ Internet vạn vật (IoT) trong các lĩnh vực như viễn thông, bảo mật và tín hiệu. Đầu năm 2025, startup thứ hai được thành lập, tập trung vào trí tuệ nhân tạo, với sứ mệnh phát triển một người bạn đồng hành công nghệ cho cả gia đình, giúp việc sử dụng công nghệ trở nên an toàn, hiệu quả và hữu ích.

Một văn phòng bé xíu, vài chiếc bàn kê tạm và nhiều đêm thức trắng. Nhiều hôm hơn 2 giờ sáng lái xe về nhà, ông phải bật nhạc và ngân nga hát theo để giữ mình tỉnh táo. Đó là bức tranh ông cùng nhóm cộng sự bắt đầu hành trình khởi nghiệp từ con số 0. Những ngày đầu chủ yếu giải quyết bài toán kỹ thuật vốn đã quá quen thuộc nên chưa có nhiều áp lực. Nhưng khi sản phẩm bắt đầu bước ra khỏi phòng lab, đối diện với người dùng và thị trường thật, mọi thứ lập tức trở nên phức tạp hơn rất nhiều.

Sản phẩm mẫu vốn rất chỉn chu nhưng khi đến tay khách hàng thì phát sinh lỗi. Có người chê thẳng, có người đòi thêm tính năng. Có tháng, xoay xở không nổi tiền lương. Đội ngũ căng thẳng, thức trắng liên tục để gỡ lỗi, rồi nhiều khi cãi nhau vì chậm tiến độ, vì áp lực, vì mỏi mệt.

Với một người đã quen với giảng đường, với sự mạch lạc của lý thuyết và các tình huống mô phỏng, cú va này đặt ông vào một cuộc chiến căng thẳng về mặt tinh thần. Ông thừa nhận, có tổn thương lòng tự tôn. Một Phó giáo sư giờ phải ngồi cùng đội ngũ giải bài toán thị trường, vật lộn với tiến độ sản phẩm, đối mặt với những phản hồi gay gắt từ khách hàng khi sản phẩm chưa đáp ứng kỳ vọng.

Nhưng cũng chính lúc đó, ông nhận ra rằng làm ra một sản phẩm thật sự có ích không thể chỉ nhờ giỏi chuyên môn mà còn đòi hỏi kiến thức, sức bền và sự tỉnh táo trước thực tế. Những bài giảng của ông trên giảng đường nhờ đó thực tiễn, thú vị và cuốn hút hơn nhiều. Những gì ông mang lên lớp vừa là kiến thức chuyên sâu, vừa là trải nghiệm đã qua lửa thử.

“Có những vấn đề mà nếu chỉ làm sản phẩm mẫu thì sẽ không bao giờ gặp phải. Nhưng khi sản xuất đến vài nghìn, vài chục nghìn thậm chí vài trăm nghìn sản phẩm thì sẽ gặp những vấn đề tốn rất nhiều tiền hoặc rất nhiều công sức của cả đội ngũ để giải quyết”, ông Minh cho biết.

Trong bài giảng về thiết kế phần cứng thuộc môn nhập môn kỹ thuật, ông kể cho sinh viên nghe tình huống đội kỹ thuật từng đảo nhầm hai dây dẫn trên mạch, khiến cả lô sản phẩm bị lỗi. Nếu huỷ bỏ, tổn thất lên tới 15.000 USD, tương đương giá một chiếc xe phổ thông thời điểm đó. Giữa lúc loay hoay tìm cách xử lý, đội phần mềm sụn đã nghĩ ra cách viết lại phần điều khiển để bù lỗi phần cứng, giúp sản phẩm vẫn vận hành ổn định mà không cần thiết kế lại mạch. Giải pháp tuy mất thêm công sức nhưng đã cứu toàn bộ lô hàng.

Dưới vai trò Phó Hiệu trưởng phụ trách quan hệ doanh nghiệp và tuyển sinh của Trường Điện - Điện tử, ông Minh cho rằng việc trực tiếp làm việc trong môi trường doanh nghiệp giúp ông hiểu rõ hơn nhu cầu thực tế của thị trường. Nhờ đó, khi quay lại làm việc với đội ngũ kỹ thuật trong trường, ông cũng hiểu sinh viên cần được trang bị những gì. Đó là cầu nối để ông mang những trải nghiệm từ doanh nghiệp trở về, góp phần phục vụ tốt hơn cho các bên liên quan: sinh viên, doanh nghiệp và cả đội ngũ giảng viên.

Để đứng lớp, lý thuyết thôi chưa đủ. Người dạy, nhất là doanh nhân đứng lớp, phải thật sự đã từng lãnh đạo và quản trị các doanh nghiệp lớn đủ nhiều để tích lũy hiểu biết, từ đó mới tiến đến hệ thống hóa thành lý luận như lời Bác Hồ đã nói: “Thực hành sinh ra hiểu biết, hiểu biết tiến đến lý luận, lý luận soi sáng thực hành”.

Nhớ lại những ngày đầu đi dạy, vị Chủ tịch Le Bros cho biết ông không có ý thức về chuyện làm giáo trình nên chủ yếu nói theo cảm hứng. Nhưng làm nhiều, mọi thứ được ông hệ thống hóa và nâng cấp dần lên sau mỗi bài giảng, khóa học.

“Đầu tiên, chúng tôi cập nhật những xu hướng mới, những tình huống thực tiễn mới rồi tập hợp lại để ra lý thuyết riêng, thậm chí hình thành nên trường phái riêng, thoát ra khỏi những lý thuyết kinh điển vẫn đang được sử dụng trong giảng dạy ở các trường”, ông Vinh cho biết.

Từ những quan sát thực tế và nhu cầu đào tạo chuyên sâu trong ngành truyền thông, ông cùng các cộng sự tại Elite PR School phát triển một loạt chương trình bài bản. Họ thiết kế những bộ công cụ đào tạo chuyên sâu, trong đó có hệ thống MECGRIS với bảy mô-đun chính bao quát toàn bộ lĩnh vực của ngành PR: quan hệ báo chí (Media relations), tổ chức sự kiện (Event organization), xử lý khủng hoảng (Crisis resolution), quan hệ chính quyền (Govt. relations), quản trị danh tiếng (Reputation management), quan hệ với nhà đầu tư (Investors relations) và trách nhiệm xã hội lồng ghép quảng bá thương hiệu (Social responsibilities). Mỗi mô-đun không chỉ là một nội dung giảng dạy mà còn được xây dựng thành phương pháp và công thức đào tạo riêng biệt.

Từ thực tiễn điều hành Le Bros, ông Vinh cùng đội ngũ tiếp tục phát triển những hệ thống lý luận mang tính ứng dụng cao. Họ định hình mô hình truyền thông 4S với bốn yếu tố cốt lõi: phân khúc đối tượng (Segmentation), nội dung có chiều sâu (Substantial content), kể chuyện có cảm xúc (Storytelling) và hành động nhất quán (Story doing). Mô hình này được đặt trên nền tảng nguyên lý 4C gồm truyền thông tương tác (Communication), nội dung vững chắc (Crystal content), sự minh bạch (Clear) và khả năng kết nối (Connection). Tất cả lại vận hành đồng thời trong hệ thống truyền thông 3M gồm: trả phí (paid media), sở hữu (owned media) và lan truyền (earned media).

Những nguyên lý đó không chỉ được đúc kết từ trải nghiệm thực tế, mà còn được ông khái quát hóa thành các mô hình giảng dạy dễ nhớ, có khả năng ứng dụng linh hoạt và ngày càng trở nên phổ biến trong cộng đồng nghề.

“Người doanh nhân rõ ràng ngày càng đóng vai trò rất quan trọng, là một nửa của mô hình giáo dục hiện đại”, ông Vinh khẳng định.

Doanh nhân học làm thầy

Ngay cả khi không đứng lớp ở các trường học, doanh nhân nào cũng đang tham gia giảng dạy theo cách của mình, từ việc đào tạo đội ngũ đến truyền nghề cho lớp sau. Nhưng để có thể truyền cảm hứng bằng những bài giảng thực sự chất lượng, người dạy cần hội đủ ba yếu tố trong “tam giác giảng dạy” của một người thầy.

Đầu tiên là trình độ. Người dạy phải có hiểu biết vượt trội so với người học. Ngay cả một công nhân vệ sinh hướng dẫn người mới, nếu muốn được lắng nghe và học theo, cũng cần đạt đến mức tinh thông trong nghề. Tiếp theo là kinh nghiệm thực tế. Và cuối cùng là khả năng sư phạm, tức năng lực truyền đạt rõ ràng, mạch lạc, có trọng tâm. Trong ba yếu tố ấy, nhiều doanh nhân thường vấp ở yếu tố cuối cùng.

Giữa mức độ hấp dẫn khi nói và lượng nội dung được truyền đạt, thường là tỷ lệ nghịch. Nhiều người nói hay, truyền cảm hứng nhưng chưa chắc người nghe có thể tiếp nhận đầy đủ.

Nhiều khi, những vấn đề rất phức tạp cần phải được truyền tải theo cách thật giản dị để người nghe đôi khi có thể chỉ là công nhân vẫn có thể thực sự hiểu được. Tùy vào đối tượng mà điểm cân bằng trên “đường cong truyền đạt” giữa cảm hứng và nội dung được linh hoạt lựa chọn, giúp người học tiếp nhận bài giảng một cách tốt nhất.

Ngay cả một slide trình chiếu cũng cần tuân thủ nguyên tắc “5 chữ x 4 dòng” để tránh khiến người nghe quá tải. Người dạy phải biết khi nào chuyển trang, khi nào dừng lại, lúc nào chèn video hay hình ảnh minh hoạ. Mỗi chi tiết nhỏ đều đòi hỏi sự luyện tập và tích lũy kinh nghiệm.

Cũng vì vậy mà việc học hỏi và thực hành nghiêm túc được các doanh nhân chú trọng để làm giàu tam giác giảng dạy của chính mình.

Doanh nhân đi dạy có đặc thù là đối tượng học rất đa dạng, mỗi đối tượng lại có nhu cầu học khác nhau và khả năng nắm bắt khác nhau. Với ông Vinh, đó là một thử thách không nhỏ. Sợ nhất là khi vào một lớp mà trình độ học viên chênh lệch, có người biết một chút, có người chẳng biết gì. Nên khi nhận giảng ở bất cứ đâu, ông cũng tìm hiểu kỹ xem đối tượng là ai, với doanh nghiệp thì phải tìm hiểu xem vấn đề của họ là gì, cách họ từng giải quyết vấn đề ra sao…thì bài giảng mới gần gũi và sát thực tế.

Với ông Vinh, để tìm được điểm cân bằng, trước hết bài giảng của doanh nhân phải rất thực tiễn, có chiều sâu về mặt chuyên môn bởi đó là một trong những điều gây hứng thú cho học viên.

Tiếp đến là cách thức truyền tải phù hợp. Doanh nhân hầu như không theo khuôn mẫu của một người giảng viên đại học. Mỗi người sẽ có một phong cách giảng dạy khác nhau, đồng nhất với phong cách sống và làm việc hàng ngày mà không ai bắt chước được.

Trong số ba nhà sáng lập Elite PR School thì ông Nguyễn Tất Thứ là một người giảng dạy rất hoạt náo, nhiệt huyết, cuốn hút, dí dỏm. Ông Nguyễn Đình Thành là một chuyên gia về văn hóa nên có khả năng đưa các câu chuyện văn hóa vào bài giảng. Trong khi đó, ông Vinh dù không tạo lửa như cộng sự của mình nhưng lại thu hút được sự chú ý toàn tâm của học viên nhờ những bài học thực tế của chính bản thân mà ông lồng ghép vào bài giảng.

Thế mới thấy, đứng lớp không hề đơn giản. Chủ tịch CEO Group chia sẻ, có buổi ông giảng liên tục bốn tiếng liền, đến khi kết thúc thì mệt rã rời. Khi ấy ông mới thấm thía sự vất vả của nghề giáo, một công việc đòi hỏi nhiều hơn những gì người ta thường hình dung.

Các giảng viên lên lớp từ sáng đến tối, không chỉ giảng mà còn phải chuẩn bị nội dung kỹ lưỡng, thiết kế slide, di chuyển, lo ăn ở. Nhiều khi khoản hỗ trợ chỉ vài trăm nghìn đồng cũng không đủ trang trải. Và để dạy hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là sự tận tâm.

“Thế nên, dạy học không chỉ là nghề, mà còn phải có đam mê và nhiệt huyết thật sự. Và đôi khi nó gắn với một sứ mệnh của doanh nhân trong việc phụng sự xã hội”, ông Bình chia sẻ.

Nhờ tình yêu và tâm huyết trong việc đào tạo nên những thế hệ tài năng tương lai cho đất nước, nhiều doanh nhân cũng đang chắp cánh, đặt bệ phóng cho người học để rồi không chỉ là giảng viên, họ trở thành những người thầy đúng nghĩa, giống như những thầy cô mà ta từng kính yêu thuở thiếu thời.

Khi ngày càng nhiều doanh nhân lựa chọn gắn bó với giáo dục, đó không còn là hoạt động bên lề mà là một phần trong hành trình phụng sự dài lâu. Họ đặt niềm tin vào giáo dục như nền móng để xây nên một thế hệ mới. Thế hệ ấy không chỉ giỏi làm kinh tế mà còn biết sống có trách nhiệm, dấn thân và khai mở như tinh thần giáo dục khai phóng mà lãnh đạo trường Điện - điện tử đang hướng đến. Họ gieo vào người học khát vọng vươn lên, tinh thần cống hiến và lý tưởng sống tử tế bởi một đất nước chỉ có thể lớn mạnh khi có những con người mang khát vọng lớn và sẵn sàng gánh vác sứ mệnh chung.

Bài viết đăng trên Đặc san TheLEADER với chủ đề PHỤNG SỰ xuất bản tháng 8-2025. Đặc san dày 196 trang, gồm bốn phần: Chính sách phụng sự, Lãnh đạo phụng sự, Doanh nghiệp phụng sự và Báo chí phụng sự.

Để đặt mua Đặc san, xin liên hệ: Tạp chí điện tử Nhà Quản Trị - TheLEADER

Tòa soạn thường trực: Tầng 2, tòa nhà số 5 ngõ 535 Kim Mã, phường Giảng Võ, Hà Nội
Điện thoại: (024) 6687 6808 - Hotline: 08887 08817

Văn phòng đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh
Địa chỉ: Lầu 2, tòa nhà VNO, số 29 Huỳnh Văn Bánh, phường Phú Nhuận, TP.HCM
Điện thoại: 08867 08817