Nhiều doanh nghiệp phải bán mình vì không có người kế nhiệm

Sự bùng nổ của hoạt động sáp nhập trong những năm gần đây đã chứng kiến nhiều thương vụ được hoàn tất với các mục tiêu rõ ràng và giá giao dịch tăng cao đã thúc đẩy bên mua chuyển hướng tập trung vào các doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp tư nhân. 

Một trong những thách thức khiến nhiều chủ doanh nghiệp tư nhân đang thực hiện việc bán doanh nghiệp của mình hoặc ít nhất đang cân nhắc về điều này, theo đánh giá của Deloitte, là do không có người kế nhiệm tiềm năng. 

Trong vài thập kỷ trước, nhiều công ty gia đình vẫn quen với việc chọn thành viên trong gia đình làm người kế nhiệm bằng cách dành nhiều năm để đào tạo và truyền thụ kinh nghiệm cho đến khi đủ vững vàng trên cương vị mới.

Tuy nhiên, bà Tara Hill, lãnh đạo mảng thương vụ & vốn cổ phần tư nhân quốc gia Deloitte tại Sydney, Úc cho rằng, thế hệ trẻ ngày nay có nhiều cơ hội học tập tuyệt vời hơn so với trước đây do được học tập tại những ngôi trường danh giá. 

Người trẻ tự khởi nghiệp và không hứng thú với việc tiếp quản cơ nghiệp của gia đình khiến cho thế hệ đang sở hữu và quản lý doanh nghiệp nhận thấy họ không có phương án chuyển giao cho thế hệ sau.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp này lại vấp phải những khó khăn về tổ chức trong quá trình hoàn tất thương vụ. Đồng thời, các bên mua đang ngày càng quan tâm hơn đến mảng sáp nhập, một số còn chuyển hướng sang việc rà soát, thẩm định số để dự đoán ảnh hưởng của công nghệ đến lợi nhuận thu về. 

Theo bà Tara Hill, với một khoản vốn khổng lồ trong doanh nghiệp, các công ty tư nhân bắt đầu tìm kiếm người mua chiến lược hoặc các nhà đầu tư tài chính để giúp mang lại thanh khoản. Tuy nhiên, nhiều công ty chưa sẵn sàng cho các yêu cầu đặt ra trong một thương vụ mua đứt hoặc đầu tư vốn cổ phần vào doanh nghiệp của họ. 

Một đội ngũ tài chính có đầy đủ nhân sự có thể mất nhiều tuần để chuẩn bị hồ sơ tài liệu phục vụ cho một thương vụ. Tuy nhiên nhiều công ty tư nhân với bộ máy tinh gọn sẽ rất dễ bị bên mua yêu cầu hạ giá bán hoặc bỏ qua thương vụ vì công tác xử lý chậm chạp. 

Ông Jamie Lewin, Giám đốc dịch vụ tài chính doanh nghiệp Deloitte tại Dallas, Texas nhận định, thời gian chính là kẻ thù của bất kỳ công ty nào đang chào bán doanh nghiệp khi phải liên tục đạt được doanh số tích cực hàng tháng. Một trong những yếu tố quan trọng khi lựa chọn nhà đầu tư hoặc bên mua lại doanh nghiệp là khả năng kết thúc thương vụ nhanh chóng bằng việc đẩy nhanh quá trình rà soát. 

"Doanh nghiệp tư nhân được mua cần phải tập trung vào ngắn hạn nhưng nếu bên mua không để ý đến những mục tiêu dài hạn thì họ sẽ phải trả một cái giá đắt", ông Jamie Lewin lưu ý. 

Một nhược điểm lớn của các công ty tư nhân muốn mua lại là không nhìn nhận thương vụ mua bán và sáp nhập như một phần trong quá trình bao gồm các bước rà soát thẩm định chi tiết, triển khai và sáp nhập. 

Các lãnh đạo điều hành thương vụ mua lại có thể không có đủ kinh nghiệm để xử lý các vấn đề phát sinh sau sáp nhập. Chẳng hạn, tiết kiệm được một khoản chi phí nhờ sáp nhập như đã đề ra trước đó, thực hiện các khoản đầu tư đúng đắn để hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng chung sau khi sáp nhập cũng như tích hợp các chuỗi cung ứng cũ để ảnh hưởng ít nhất tới khách hàng, đối tác và nhân viên. 

Jamie Lewin nhận định: “Chúng ta nói đến sự mất cân đối lớn giữa cung và cầu - điều hiện vẫn mang lại lợi thế cho doanh nghiệp tư nhân. Trở thành công ty đại chúng là một phương án hay để có nguồn vốn giúp doanh nghiệp phát triển, nhưng sẽ không phải là cách tốt để các doanh nhân thu về tiền mặt”.

Đối với bên mua, chi phí nợ vẫn còn ở mức thấp kỉ lục gần như ở hầu hết các thị trường toàn cầu cho dù gần đây lãi suất đã nhích lên. Cùng với các khoản đầu tư chiến lược của các công ty đầu tư vốn cổ phần, nguồn vốn giá rẻ đang mang lại rất nhiều lợi ích cho các công ty muốn mua lại, cả trong các giao dịch mua bán để mở rộng kinh doanh hoặc mua lại các đối thủ cạnh tranh.

Hill nhận định, dù là bên mua hay bên bán thì các công ty tư nhân cần cân nhắc xem ai sẽ là người quản lý quá trình mua bán đó. 

“Một trong những câu hỏi đầu tiên tôi thường hỏi các công ty tư nhân đang thực hiện thương vụ là ‘doanh nghiệp đã có đội ngũ phụ trách chưa?' Các công ty đã hoạt động trong nhiều thập kỷ thường được điều hành bởi các nhà quản lý có thể không sở hữu nhưng kỹ năng phù hợp trong môi trường M&A hiện nay", Hill nói. 

Theo đó, một số doanh nghiệp cần thay đổi ban điều hành cấp cao để bổ sung những nhân sự có kinh nghiệm thực hiện các giao dịch mua bán. Các công ty đại chúng lớn thường khắt khe hơn rất nhiều trong việc lựa chọn người đảm nhận vai trò đó. 

Trong một số trường hợp, một giao dịch có thể chỉ là thứ mà người sở hữu doanh nghiệp cần có để tạo ra thay đổi mà đáng ra nên được thực hiện từ rất lâu rồi.