Nguồn tiền cho phát triển khoa học công nghệ, chuyển đổi số

Chính phủ đang tập trung giải quyết bài toán nguồn vốn để thực hiện các mục tiêu về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số bằng cách huy động ngân sách nhà nước và đẩy mạnh hợp tác công tư, phù hợp với loạt nghị quyết vừa ban hành.

Tại phiên họp lần thứ nhất của Ban chỉ đạo về Phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và đề án 06 ngày 18/3, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định ngân sách đã dành 2% chi đầu tư cho lĩnh vực này, tương đương 51.000 tỷ đồng.

Ngoài ra, 1% chi thường xuyên cũng đang được thu xếp, trước mắt sử dụng từ quỹ dự phòng.

"Đề nghị các bộ, ngành, địa phương đã có nguồn chi cho khoa học công nghệ, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số có đề xuất với Bộ Khoa học công nghệ, Bộ Tài chính để bổ sung ngay", theo Bộ trưởng Thắng.

Với kế hoạch tài chính cho năm 2026, Bộ sẽ triển khai theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương.

Bên cạnh việc bố trí nguồn vốn, các vướng mắc về thể chế và quy trình thủ tục chi từ bố trí kinh phí, dự toán, phân bổ giải ngân, thanh quyết toán... đã cơ bản được tháo gỡ theo Nghị quyết 193.

Nghị định hướng dẫn dự kiến sẽ được ban hành trong tháng này sẽ giúp đẩy nhanh tiến trình triển khai.

Chính phủ cũng đang điều chỉnh khung pháp lý để tối ưu hóa cơ chế chi cho nghiên cứu khoa học công nghệ.

Dự kiến, trong kỳ họp Quốc hội tới, Bộ Tài chính và Bộ Khoa học công nghệ sẽ trình một dự án luật sửa nhiều luật liên quan, đồng thời đề xuất sửa đổi Luật Ngân sách Nhà nước. Điều này được kỳ vọng sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý, giúp các đơn vị nghiên cứu tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn.

Một trong những hướng đi quan trọng là thúc đẩy mô hình hợp tác công tư (PPP) trong nghiên cứu khoa học gồm "đầu tư công - quản trị tư" và "đầu tư tư - sử dụng công".

Các phương thức đầu tư như BO (nhà nước đầu tư, giao tư nhân quản lý vận hành), BOO (nhà nước đầu tư, tư nhân vận hành và chuyển giao cho tư nhân), BOT hay BT đang được cân nhắc để tối đa hóa sự tham gia của khu vực tư nhân.

Các chính sách ưu đãi như chỉ định thầu cho những nhà đầu tư sở hữu công nghệ chiến lược, cơ chế chia sẻ doanh thu, cam kết mua lại sản phẩm khoa học công nghệ cũng đang được nghiên cứu.

Mục tiêu là tạo động lực cho khu vực tư nhân đầu tư mạnh mẽ vào phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Trước đó, theo Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành cuối năm ngoái, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu vào top ba Đông Nam Á về năng lực cạnh tranh số, chính phủ điện tử, trí tuệ nhân tạo và công nghiệp công nghệ số. Đồng thời, ít nhất năm doanh nghiệp công nghệ số sẽ đạt tầm cỡ khu vực.

Kinh tế số dự kiến chiếm 30% GDP, với 80% dân số sử dụng dịch vụ công trực tuyến và giao dịch không tiền mặt. Đến năm 2045, Việt Nam hướng tới trở thành trung tâm công nghệ số và nằm trong top 30 quốc gia dẫn đầu về đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Để đạt các mục tiêu này, cần nguồn lực rất lớn cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Vì vậy, nghị quyết yêu cầu chi ngân sách cho R&D đạt 2% GDP, trong đó hơn 60% từ khu vực tư nhân, đồng thời phân bổ tối thiểu 3% tổng chi ngân sách hằng năm, tăng dần theo nhu cầu thực tế.