Những ngành vẫn kiếm tiền tốt trong đại dịch toàn cầu

Cơ hội của ngành hàng tiêu dùng đặc biệt là tiêu dùng nhanh

Trong những năm thị trường bất động sản cực kỳ sôi động, đã có những lúc thu hút gần hết những dòng vốn từ ngân hàng và thị trường tài chính, lãi suất có khi tăng vọt lên 20% thì đó là lúc giới sản xuất hàng tiêu dùng gặp cảnh lao đao. Cá nhân tôi chứng kiến nhiều công ty hàng tiêu dùng đứng trước bờ vực phá sản hay cầm cự, đơn cử như đậu phộng Tân Tân và nhiều công ty khác… 

Ngày nay tình hình đã khác xa, trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế vĩ mô, con người thu mình loại sống bằng những nhu cầu cơ bản. Nói theo tháp nhu cầu Maslow là hạ xuống những nấc thang dưới 3, 2, 1. Tất cả nhu cầu đều diễn biến này, con người vẫn phải sống, phải ăn, phải uống, phải hít thở không khí. Con người nhìn lại bản thân nhiều hơn, bớt những nhu cầu xa hoa, thể hiện (nấc 4, nấc 5 của tháp Maslow).

Những nhu cầu cơ bản, đến mức ai cũng từng quên, là không khí sạch, nước sạch. Ngành nước sẽ lên ngôi, từ nước ăn uống, sinh hoạt đến nước dùng cho nông nghiệp; các mô hình, cụm máy, thiết bị lọc nước gia đình, cụm lọc nước hộ gia đình cho đến các dự án xử lý cấp nước quy mô lớn, sẽ mang lại lợi ích kinh tế và xã hội to lớn. Các nhãn hàng như Karofi, Kangaroo đang lên ngôi và phát triển tốt. Ngay cả Robot từng thành công với dây cáp điện, gần đây đầu tư thêm lĩnh vực máy lọc nước gia đình, đang kinh doanh rất tốt.

Năm 2020 có thể nói là năm của thị trường mì gói, tăng trưởng và cơ hội sẽ chia đều cho các đại gia. Từ Vifon, Acecook, Á Châu, Omachi (Masan) cho đến Cung Đình, Miliket hay 3 miền (Reva)… tất cả đều tốt. Tương tự đó là hàng trăm sản phẩm thực phẩm tiện lợi như cháo ăn liền, bột dinh dưỡng, cà phê hoà tan, nước hoa quả, các loại hạt (như Tân Tân, Huỳnh Gia, Hamyco…). 

Một tin vui là Trung Nguyên International (King Coffee) vừa đoạt giải thưởng “Most Popular Coffee Brand, Vietnam 2019” do tạp chí Global Brands Magazine (Anh quốc) bình chọn tại hội chợ Dubai.

Gạo và thực phẩm không bao giờ đủ cho cả thế giới

Gạo Việt Nam năm 2019 đoạt giải gạo ngon nhất thế giới, đó là ST 24 và ST 25. Cùng với giải thưởng đó của Lộc Trời (tại Nhật Bản), có hàng chục thương hiệu gạo ngon và hữu cơ và gạo/nếp đặc sản… vẫn tiếp tục con đường chinh phục thế giới. 

Trong đại dịch vi rút corona, con người có thể thiếu túi xách Louis Vuitton nhưng không thể thiếu gạo, cả gạo sạch và gạo ngon. Lương thực và chuỗi giá trị nông nghiệp, sẽ không bao giờ mất vị thế của mình, nhất là trong kỳ khủng hoảng như hiện nay, cần phải ăn để cơ thể khoẻ mạnh.

Còn nhớ cách đây 10 năm khi tôi có dịp gặp một người bạn đã quen 30 năm là ông Bùi Thành Nhơn (Chủ tịch Tập đoàn Novaland), câu chuyện là sự chuyển đổi và cân bằng đầu tư giữa chuỗi nông nghiệp (với thương hiệu Anova Group) và tách biệt khối đầu tư mới Novaland (bất động sản) thì Anova vẫn là dòng tiền nền tảng cho sự bứt phá của Novaland. Gần đây nhất khi thị trường bất động sản bị nghẽn, Anova đại diện cho các chuỗi nông nghiệp, vẫn phát triển tạo nền tảng vững vàng trong cán cân dòng tiền.

Ngành dầu ăn trong những năm qua sôi động hơn với dòng sản phẩm từ chuỗi nông nghiệp Việt Nam, đó là dầu ăn từ cá basa và dầu ăn từ gạo và cám gạo với sản lượng tiềm năng hơn cả triệu tấn/năm; cùng với đó là tinh chất dinh dưỡng (nutritional supplements) từ các chuỗi phụ phẩm nông nghiệp và thuỷ sản.

Phát biểu trong hội gặp gỡ các chủ doanh nghiệp tập đoàn kinh tế tư nhân với Thủ tướng chính phủ cách đây hơn một tuần, ông Trần Bá Dương (Chủ tịch THACO) nhấn mạnh vào chiến lược nông nghiệp (THADI) là trọng tâm phát triển của tập đoàn. TH Milk vừa công bố đầu tư 1 triệu hecta nông trường chăn nuôi bò (và bò sữa) tại Australia. Vinamilk vừa ký hợp đồng trên 20 triệu USD sản phẩm sữa cho thị trường Trung Đông tại hội chợ Dubai Gulfood vừa qua. Cuộc đua sản phẩm sữa vào thị trường Trung Quốc đang diễn ra sôi động.

Doanh nghiệp hàng tiêu dùng Việt Nam vươn ra thế giới

Rất nhiều động thái chiến lược cả công khai và âm thầm của doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực hàng tiêu dùng và chuỗi giá trị nông nghiệp thuỷ sản, lương thực chế biến, thực phẩm chế biến… đang nhanh chóng vượt trên "rào cản tâm lý" vốn dĩ co cụm và yếu thế, nay đã tự tin hơn rất nhiều. 

Điển hình như nữ doanh nhân Lê Hoàng Diệp Thảo ngay trong bối cảnh khó khăn trong nội bộ gia đình (Trung Nguyen Group) vẫn mạnh mẽ phát triển thương hiệu mới King Coffee và ra mắt tự tin ngay tại thị trường Mỹ. 

Cách đây 15 năm, ít ai biết đậu phộng Tân Tân nhưng hiện thương hiệu này đã và đang làm mưa làm gió tại thị trường rộng lớn như Nga với sản lượng xuất khẩu 30 container mỗi tháng. Hay Vinamit có mặt tại nhiều cửa hàng sân bay lớn Trung Quốc.

Ngay tại một nơi xa xôi như Mông Cổ, có những lần dừng chân tại những cửa hàng thị trấn xa xôi vó ngựa mịt mù, may mắn cho tôi đã tìm thấy kem đánh răng P/S cùng bột giặt VISO (do Unilever Việt Nam xuất sang Mông Cổ), cùng với mì gói nhãn hiệu Rollton-Роллтон (nhãn hiệu của người Việt ở Đông Âu).

Ngay tại New York, một thương hiệu cà phê Việt cũng vừa mới trình làng và nhanh chóng được sự yêu mến của khách hàng. Với tư duy cởi mở đa-văn-hoá một người New York bình thường, ai cũng muốn thử vị robusta mạnh mẽ nguyên chất, hương vị phối trộn, so với gu truyền thống arabica dù có ‘thơm lừng tinh tế", cũng phải biết rằng nó hơi ‘chua và nhạt’ đúng như lời khẳng định của ông trùm Đặng Lê Nguyên Vũ khi tung G7 đấu với Nescafé và hương vị của Starbucks cách đây hơn 15 năm.

Thị trường Trung Quốc đang hồi phục 80%

Tin vui trong vài ngày gần đây khi các cửa khẩu biên mậu Trung Quốc đang phục hồi ở mức 80%. Chính quyền các địa phương Lạng Sơn, Lào Cai cùng với Bộ Công thương đã có hàng loạt cải tiến thúc đẩy năng lực thông quan, giảm thiểu thủ tục và tự động hoá nhiều quy trình liên quan và nhất là các nỗ lực thương lượng với phía đối tác để giải toả ách tắc. Ví dụ như Thanh Long trong tháng 2 từng có lúc tồn đọng hàng trăm nghìn tấn, đã sớm dỡ bỏ rào cản thương mại và nhanh chóng giải cứu trong vài tuần. 

Mùa trái vải 2019 và nhất là 2020 này đã hoàn thành hệ thống truy xuất đến từng nhà vườn và từng lô hàng. Đó là nỗ lực của Bộ Công thương với sự tham gia của các nhà cung cấp phần mền và nền tảng Việt Nam. Điều này có thể là nền tảng các giao dịch thương mại xuất khẩu nông sản liên thông, hình thành sàn giao dịch phiên bản mới, giúp cân bằng hơn trong chuỗi giá trị giữa nông dân và nhà buôn, nhà xuất khẩu.

Khủng hoảng Covid-19 năm nay cũng đã góp phần sàng lọc, loại thải những mô hình kinh doanh kém cỏi và chủ quan hay thụ động. Sau mùa dịch những "con ngựa khoẻ" có dịp sống sót và đàn ngựa vẫn phải tăng tốc về phía trước. Không có đất dụng võ cho những kẻ ăn may, cơ hội chỉ dành cho ai biết chuẩn bị, nói như lời Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, là lúc để tạo "sức nén của lò xo" và sẽ bung ra khi cơ hội sẽ đến.

Bản thân chúng tôi cũng phải từng vác ba-lô đi vòng quanh Trung Quốc rộng lớn trên những hành trình vạn lý. Thấy rằng sự gắn liền biên giới giao thương với Trung Quốc 1,4 tỷ dân cũng là một cơ hội thị trường rộng lớn, miễn rằng luôn phải tỉnh táo từng bước đi.

Là lúc để rà soát khâu yếu trong bộ máy quản trị

Xin đề cập hai tập đoàn của TP. HCM là Satra và BRG/Hapro của Hà Nội. Cả hai đều đã tích lũy kinh nghiệm thương trường, nhưng hiện vẫn còn đang lúc túng trong cấu trúc chiến lược và tái cơ cấu. Satra có nhiều lợi thế và kinh nghiệm hơn so với Hapro qua sự tiếp quản của BRG nhưng thiếu kinh nghiệm hệ thống. Nghĩa là BRG cần nhanh chóng tích luỹ tư duy và mô hình phân phối, gia tăng sự kết nối các chuỗi giá trị… nhưng lại có lợi thế của sức mạnh cổ phần hoá, điều mà Satra chưa thể có được. 

Nhưng nhìn chung cả hai đều đang chiếm hữu những cơ hội phát triển to lớn, đó là mô hình chuỗi hướng đúng kênh bán hàng và nắm bắt liên kết chuỗi giá trị với cấu trúc thương hiệu hợp lý hơn. Như Satra chẳng hạn, còn rất nhiều tiềm năng nhưng nguồn nhân lực quản trị và tư duy hệ thống có vẻ chưa được tương xứng. Còn với BRG/Hapro/Intimex thì cần giải mã các mối liên kết ngang để gia tăng hiệu quả quản trị.

Chúng tôi chỉ có hai định nghĩa về tập đoàn kinh tế. Một là, một tập hợp các công ty có cùng sở hữu chủ (holding). Hai là, một tập hợp chia sẻ thương hiệu và các giá trị (brand ownership).

Với nguồn nhân lực dồi dào từ các tập đoàn hàng tiêu dùng đa quốc gia, cùng với tài nguyên phong phú và nhiều bí quyết sản phẩm, Việt Nam cần tự tin hơn trong chiến lược đòn bẩy kinh tế từ hàng tiêu dùng, thực phẩm và chuỗi giá trị nông nghiệp có thể vươn ra thế giới.

(*) Bài viết thể hiện quan điểm của chuyên gia kinh tế thương hiệu Võ Văn Quang, chuyên gia cam kết hỗ trợ các chuỗi giá trị sản phẩm và thương hiệu hoàn chỉnh cho doanh nghiệp