Sức mạnh 'mềm' của FPT Software

Cách FPT Software tránh bẫy 'biết tuốt'

Trong những ngày đầu thành lập, FPT Software từng được một chuyên gia tư vấn người Mỹ tên Martin chỉ ra hàng loạt điểm yếu, từ công nghệ còn non, ngoại ngữ chưa vững cho đến tính kỷ luật chưa cao. Danh sách nhược điểm dài đến mức có thể khiến bất kỳ doanh nghiệp trẻ nào nản lòng.

Thay vì cố gắng sửa hết những điểm yếu đó, FPT Software đã thành công bằng cách tập trung vào hai điểm mạnh cốt lõi là "ngoan" và khả năng học công nghệ mới rất nhanh. Trong đó, sự “ngoan” không phải là thái độ phục tùng mà là tinh thần cầu thị, sẵn sàng học hỏi từ khách hàng và thị trường.

Hơn 20 năm sau, khi gặp lại TS. Phan Phương Đạt, Giám đốc đào tạo FPT Software, Martin nói: "Sau 20 năm nhìn lại, tất cả những khuyết điểm của các bạn vẫn còn y nguyên nhưng các bạn đã lớn hơn rất nhiều".

Kể câu chuyện này trong sự kiện "Sâu sắc 2025", ông Đạt nhấn mạnh, động cơ tăng trưởng thực sự không đến từ việc hoàn thiện điểm yếu mà từ việc khai thác triệt để điểm mạnh.

Theo ông Đạt, đôi khi dốt lại là một lợi thế, điểm yếu không đáng để ám ảnh. Dốt là trạng thái tự nhiên khi không biết một điều gì đó. Đây là điều hoàn toàn bình thường và thậm chí có thể trở thành một nguồn sức mạnh.

Chẳng hạn, một Comtor trong ngành IT không chỉ là một người dịch thuật. Nếu dịch đơn thuần, họ đang dốt về bối cảnh. Nhưng khi học để hiểu sâu hơn, họ trở thành cầu nối truyền đạt đúng tâm tư, tình cảm, khéo léo làm vừa lòng cả khách hàng và đội ngũ dự án. Đó là sức mạnh của việc học.

Trong khi đó, ông Đạt cho rằng, ngu là hành động từ chối tiếp nhận kiến thức mới, thường xuất phát từ cái tôi quá lớn hoặc sự tự tin thái quá. Đây là một sự lựa chọn và là rào cản thực sự cho việc học.

Sự nguy hiểm của "ngu" được thể hiện qua câu chuyện về một vị bác sĩ giáo sư đầu ngành. Khi một bệnh nhân có vết thâm trong phổi, vị bác sĩ này đã khẳng định chắc nịch 99,9% là lao phổi và gạt đi mọi bằng chứng trái ngược do quá tin vào chuyên môn của mình. May mắn là gia đình bệnh nhân đã kiên quyết đi kiểm tra sâu hơn và phát hiện đó chỉ là một vết sẹo cũ.

"Có dạy kẻ ngu bao nhiêu đi chăng nữa thì nó vẫn biết tất cả mọi thứ. Chính cái bẫy biết tuốt này là rào cản lớn nhất của sự phát triển”, ông Đạt nói

Theo đó, “dốt đặc còn hơn dốt lỏng, dốt lỏng còn hơn hay chữ đặc", thà thừa nhận mình không biết (dốt đặc) để học từ đầu, còn hơn là biết lơ mơ (dốt lỏng) hoặc tự cho mình là biết tuốt (hay chữ) rồi đóng mọi cánh cửa tiếp thu tri thức.

Dẫn triết lý của FPT được gói gọn trong tựa đề cuốn sách "Đếch biết gì cũng tiến", ông Đạt cho rằng đó chính là tinh thần chấp nhận mình dốt khi đi ra thế giới - không biết gì về thị trường toàn cầu, thua kém đối thủ về mọi mặt. Nhưng FPT đã chọn không “ngu", sẵn sàng học hỏi không tự ái, dù bị khách hàng Nhật Bản chê trách thậm tệ. Chính điều đó đã giúp họ tìm ra con đường để vươn lên.

Tư duy này cho phép mỗi cá nhân thừa nhận "tôi không biết", từ đó nuôi dưỡng sự tò mò và thái độ sẵn sàng học hỏi để phát triển thật sự.

Vậy làm sao để phát triển bản thân một cách hiệu quả?

Trong khi nhiều người đồng tình với lý thuyết chiếc thùng gỗ khi cho rằng giá trị của mỗi người (lượng nước trong thùng) bị giới hạn bởi thanh gỗ ngắn nhất (kỹ năng yếu nhất) và khuyên con người nên tập trung nỗ lực để nâng cao các điểm yếu, ông Đạt không đồng ý với cách tiếp cận này.

"Để tăng giá trị của bản thân, đừng cố kéo thêm những thanh gỗ dài, chỉ tốn công vô ích. Hãy tập trung vào việc nâng chiều dài của thanh gỗ ngắn nhất", ông khẳng định.

Theo đó, mỗi cá nhân nên ngừng so sánh tổng thể và đổ lỗi cho số phận mà hãy tập trung vào việc xác định và cải thiện điểm yếu của chính mình.

Để xây dựng môi trường không sợ giấu dốt, câu trả lời nằm ở người lãnh đạo. Lãnh đạo phải là tấm gương, là người tiên phong dám thừa nhận "tôi không biết" và sẵn sàng lắng nghe. Vì người lãnh đạo chính là linh hồn của tổ chức. Khi lãnh đạo cởi mở với những thiếu sót của bản thân, họ sẽ tạo ra một không gian an toàn để nhân viên dám sai, dám thử và dám học hỏi không ngừng!

Chỉ khi dám đối mặt với những "thanh gỗ ngắn nhất" trong chiếc thùng năng lực của mình, con người mới thực sự bắt đầu quá trình học hỏi.

Thay vì học tập suốt đời, hãy thử nghịch ngợm suốt đời

Theo Giám đốc Đào tạo FPT Software, việc học không phải là lấp đầy một cái đầu rỗng mà là thắp lên ngọn lửa "nghịch ngợm", dám thách thức những điều cũ kỹ và kiến tạo những giá trị mới.

Ông đề xuất tư duy chuyển từ học sang nghịch. Học thường là một quá trình top-down (từ trên xuống), theo chỉ dẫn của thầy cô hay cấp trên. Trong khi đó, nghịch là một quá trình bottom-up (từ dưới lên), mày mò, tự khám phá, xuất phát từ động lực và sự bức xúc cá nhân.

Chương trình "iKhiến" của FPT là một ví dụ cho việc tôn vinh tinh thần "nghịch". Mục tiêu của chương trình không phải là kêu gọi đề xuất ý tưởng mà là đi tìm và tôn vinh những giải pháp thiết thực mà nhân viên đã tự mình làm ra vì bức xúc với vấn đề trong công việc.

Câu chuyện truyền cảm hứng nhất là về một nhân viên FPT Telecom. Gần Tết, công việc còn tồn đọng rất nhiều vì chiếc máy cắt cáp vừa đắt vừa khó dùng. Anh đã tự mình mày mò, thiết kế và ra xưởng hàn để làm một chiếc dao cắt cáp mới hiệu quả hơn. Sáng kiến này không chỉ giúp cả đội về nhà ăn Tết đúng hẹn mà sau đó còn được tôn vinh và lan tỏa.

Theo ông Đạt, việc đóng khung sự phát triển trong cụm từ “học tập suốt đời" đôi khi nghe như một lời ‘đe dọa’, một nhiệm vụ nặng nề. Nhưng khi chuyển nó thành "nghịch ngợm suốt đời", quá trình này bỗng trở nên vui vẻ, sáng tạo và tràn đầy năng lượng hơn.

Đó là việc khuyến khích bản thân và những người xung quanh dám thử, dám làm những điều không có trong yêu cầu.