Hơn 10 năm về trước, cái tên Nokia chiếm lĩnh thị trường điện thoại di động toàn cầu. Đến năm 2007, khi Apple ra mắt chiếc iPhone đầu tiên, ông trùm Nokia vẫn chỉ coi “táo khuyết” là một đối thủ nhỏ bé ở thị trường ngách.
Chỉ sau vài năm, với sự trỗi dậy của dòng điện thoại thông minh, Nokia dần đánh mất thị trường vào tay những “tay chơi mới”. Thương hiệu điện thoại hàng đầu thế giới một thời giờ gần như hoàn toàn biến mất trong tâm trí người tiêu dùng.
Câu chuyện tương tự đang xảy đến với ngành công nghiệp xe hơi. Năm 2005, khi gia nhập và trở thành chủ tịch Tesla, Elon Musk đưa ra tầm nhìn về dòng xe ô tô chạy điện và bị dư luận đương thời xem là ý tưởng điên rồ.
Tuy nhiên, ý tưởng điên rồ ấy đang trở thành sự thật. Làn sóng xe điện đang trở nên mạnh mẽ và dự kiến sẽ bùng nổ hơn nhiều lần với những cam kết giảm phát thải đầy tham vọng tại COP26. Tesla cũng trở thành nhà sản xuất xe hơi đầu tiên đạt mức vốn hóa hơn 1 nghìn tỷ USD.
Theo ghi nhận của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), năm 2021 chứng kiến mức doanh số xe điện tăng vọt ở các thị trường lớn là Mỹ, Trung Quốc và châu Âu. Dự kiến, doanh số xe điện sẽ tăng mạnh vào năm 2022, được IEA gọi là “cuộc diễu hành của xe điện”.
Theo dự đoán của tổ chức BNEF, doanh số bán xe điện sẽ đạt mốc 30 triệu xe vào năm 2028 và chiếm gần 50% thị phần xe hơi vào năm 2030.
Những người khổng lồ phản ứng thế nào?
Nhiều cái tên mới đang tích cực khai thác lĩnh vực xe điện, từ xây dựng hệ thống cung ứng, lắp ráp, nghiên cứu công nghệ mới tích hợp trên xe cho tới sản xuất nguyên cả chiếc xe. Hàng tỷ USD được rót vào những dự án mới liên quan đến chuỗi cung ứng xe điện.
Trong khi đó, những ông trùm ngành xe hơi lại đang có những phản ứng rất khác nhau. Có doanh nghiệp hào hứng, tích cực nhưng cũng có nhiều doanh nghiệp tỏ ra e dè, từ tốn, thậm chí phản đối sự chuyển đổi đang diễn ra với tốc độ ngày càng cao này.
Toyota là cái tên tiêu biểu trong việc chậm chuyển đổi sang xe điện. Đại diện hãng xe Nhật Bản này cho biết chưa có tiềm tin vào việc xe điện sẽ là giải pháp cho tương lai giảm phát thải nhà kính.
Cùng với một số hãng xe Nhật Bản khác, Toyota nêu ra quan điểm e ngại những thương tổn có thể gây ra cho lực lượng lao động. Ông Akio Toyoda, Giám đốc điều hành Toyota cho biết, có khoảng 5,5 triệu lao động sẽ mất việc nếu ngành công nghiệp xe hơi Nhật chuyển hoàn toàn sang điện khí hóa.
Tập đoàn Stellantis cũng đặt vấn đề về những rủi ro xã hội và môi trường khi chuyển đổi sang sản xuất xe điện. Ông Carlos Tavares, Giám đốc điều hành Stellantis nhận xét, xe điện là một giải pháp giảm phát thải tiêu tốn nhiều chi phí, bởi dù không thải khói bụi khi vận hành nhưng quá trình sản xuất pin xe điện lại chưa thực sự bền vững.
Một cái thương hiệu toàn cầu khác chưa tỏ ra mặn mà với xe điện là BMW. Đại diện hãng xe Đức cho biết sẽ đợi thời điểm thích hợp hơn để tăng tốc trong cuộc đua xe điện, là khi dòng xe này có thị phần lớn hơn.
Tuy nhiên, cả 3 hãng xe kể trên đều đã có những bước đi nhất định với xe điện. Hãng Toyota lên kế hoạch đầu tư 3,4 tỷ USD vào Mỹ đến năm 2030 để xây dựng cơ sở sản xuất xe điện, bao gồm một nhà máy pin trị giá 1,3 tỷ USD.
Toyota lý giải, dù vẫn còn nhiều e ngại nhưng việc chậm chân chắc chắn sẽ khiến Toyota đánh mất đi vị thế trong ngành.
Đối với hãng Stellantis, dù cho rằng chính sách khuyến khích xe điện mang nặng “tính chính trị”, không thể phủ nhận việc kế hoạch đầu tư 34 tỷ USD vào xe điện giúp tập đoàn này đạt được nhiều lợi ích, đặc biệt phải kể đến giá cổ phiếu tăng đến 60% trong năm đầu tiên.
BMW đã tung ra thị trường một số mẫu xe điện và ký hợp đồng trị giá hơn 300 triệu USD với một nhà sản xuất pin lithium đến từ nước Mỹ. Vẫn giữ nguyên động thái “chờ đợi nhu cầu thị trường” nhưng có lẽ BMW sẽ phải đầu tư mạnh tay hơn cho xe điện với tốc độ tăng trưởng doanh số xe điện ngày càng nhanh như hiện nay.
Nhìn từ động thái của những ông trùm thống lĩnh thị trường xe hơi, có thể thấy việc chuyển đổi hoàn toàn sang sản xuất xe điện của hãng xe Việt Nam VinFast không phải là điều gì quá đáng để ngạc nhiên, đặc biệt khi thị trường xe ô tô chạy xăng vốn đã được định hình từ rất lâu, gần như không có khoảng trống để “chen chân”.
