Cần có chế tài mạnh mẽ hơn xử lý việc lập quy hoạch chậm

Tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021-2030 rất chậm

Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp 3 Quốc hội khoá XV, sáng 30/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, công tác lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch cơ bản đã hoàn thành. Trong tổng số 111 quy hoạch được lập theo quy định của Luật Quy hoạch có 110/111 quy hoạch đã được phê duyệt nhiệm vụ, trong đó 41/42 quy hoạch cấp quốc gia, 6/6 quy hoạch vùng, 63/63 quy hoạch tỉnh.

Kinh phí lập quy hoạch đã được quan tâm bố trí, theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và đầu tư, kinh phí lập quy hoạch trong kế hoạch đầu tư công là 4.368 tỉ đồng. Số vốn đã giải ngân đến 28/2/2022 của các bộ, ngành là 244 tỉ đồng (bằng 19,67%); các địa phương là 1.147 tỉ đồng (bằng 36,72%).

Đoàn giám sát cũng chỉ ra hàng loạt tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh. 

Cụ thể, Luật Quy hoạch được thông qua từ năm 2017 nhưng quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do Luật Quy hoạch còn bất cập, có quy định chưa phù hợp, chưa rõ ràng.

Nội hàm của "Quy hoạch tổng thể quốc gia" chưa rõ ràng, nhiều nội dung quy định chưa cụ thể nên còn ý kiến khác nhau về nội dung, mức độ thể hiện của quy hoạch tổng thể quốc gia, mức độ thể hiện chi tiết của các dự án đầu tư, mức độ chi tiết của hệ thống bản đồ dẫn đến lúng túng, vướng mắc trong triển khai.

Khái niệm “tích hợp quy hoạch” được quy định tại khoản 10 Điều 3 là khái niệm mới, chưa rõ ràng về nội hàm và chưa được quy định cụ thể trong quy trình lập quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh nên khó triển khai trong thực tiễn

Không quy định thời hạn hoàn thành việc lập, thẩm định, phê duyệt các quy hoạch, nhất là quy hoạch cấp quốc gia có vai trò quan trọng, làm căn cứ để lập các quy hoạch khác nên thiếu cơ sở pháp lý để triển khai, đôn đốc, kiểm tra, giám sát.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021-2030 rất chậm so với yêu cầu của Quốc hội và thực tiễn.

Đến nay còn 104/111 quy hoạch chưa hoàn thành lập, phê duyệt, ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục tiêu của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 – 2030, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2021 – 2025. 

Do tiến độ lập quy hoạch theo Luật Quy hoạch chậm nên phải tiếp tục kéo dài thời hạn và điều chỉnh quy hoạch hiện hành thời kỳ 2011 - 2020, vì vậy đang tồn tại song song, đồng thời áp dụng hai loại quy hoạch.

Việc lập đồng thời nhiều quy hoạch cùng một thời điểm trong khi số lượng, chất lượng tổ chức tư vấn hạn chế, việc đấu thầu lựa chọn tư vấn theo quy định của Luật Đấu thầu gặp nhiều khó khăn.

Một số quy hoạch mới được phê duyệt nhưng đã bộc lộ bất cập như: Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long chưa thể hiện rõ mối quan hệ với TP.HCM và vùng Đông Nam bộ; 4 quy hoạch ngành quốc gia trong lĩnh vực giao thông vận tải chưa thể hiện được tính đồng bộ, kết nối của 5 phương thức vận tải và các dự án quan trọng quốc gia trong 4 quy hoạch này chưa phân kỳ đầu tư theo các giai đoạn 5 năm để gắn kết với các kế hoạch trung hạn, bảo đảm tính khả thi trong triển khai thực hiện.

Cần giao trách nghiệm cụ thể cho các bộ ngành, địa phương

Về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Hải Dũng (đoàn Nam Định) cho rằng, cần có giải pháp để tháo gỡ vướng mắc trong các văn bản quy phạm pháp luật và các biện pháp để đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch.

Về một số vấn đề cụ thể, ông Dũng cho biết báo cáo giám sát đã chỉ ra công tác phối hợp và chia sẻ thông tin liên ngành liên cấp giữa các bộ, ngành và địa phương chậm và còn nhiều hạn chế. 

Việc thực hiện Luật Quy hoạch trong điều kiện khó khăn, chồng khó khăn về nhân lực, năng lực của hầu hết tổ chức tư vấn chưa đáp ứng được yêu cầu quy hoạch tổng hợp, các chuyên gia nước ngoài lại không am hiểu về lịch sử, văn hóa, luật pháp, không am hiểu sâu sắc về tiềm năng, lợi thế vùng, tỉnh. 

Do đó, trong điều kiện khó khăn về nhân lực thì nhiều quy đạt mục tiêu đến ngày 31/12/2022 được phê duyệt cũng có thể được coi là thành công.

Chỉ rõ một số tồn tại, hạn chế làm cho thời gian lập quy hoạch kéo dài, đại biểu Dũng đề nghị trong nghị quyết giám sát cần có giải pháp khắc phục việc hướng dẫn mẫu hóa các nội dung như đề cương, nhiệm vụ lập quy hoạch chưa rõ, thời gian thẩm định và phê duyệt tương đối dài. 

Đồng thời, Chính phủ cần tháo gỡ vướng mắc về quy định các đơn vị sự nghiệp trực thuộc bộ, cơ quan ngang bộ không thể tham gia đấu thầu các gói thầu tư vấn lập quy hoạch do bộ, cơ quan ngang bộ làm chủ đầu tư, trong khi đây là những đơn vị có năng lực và kinh nghiệm, có thông tin và cơ sở dữ liệu tốt nhất.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Tạo (đoàn Lâm Đồng) cũng cho rằng, Chính phủ cần đẩy nhanh tốc độ quy hoạch ngành quốc gia.

Đưa ra những giải pháp đảm bảo công tác quy hoạch được thực hiện có hiệu quả, ông Tạo đề nghị Chính phủ kịp thời ban hành các văn bản pháp luật tháo gỡ khó khăn có liên quan đến công tác quy hoạch, quản lý ngành, lĩnh vực sau khi bãi bỏ các quy hoạch. 

Cụ thể, đại biểu đề nghị triển khai rà soát các quy hoạch hết hiệu lực theo quy định tại Khoản 1, Điều 59 của Luật Quy hoạch. Chính phủ cần kịp thời ban hành các văn bản tháo gỡ khó khăn có liên quan đến việc quản lý ngành, lĩnh vực sau khi bãi bỏ hàng hóa dịch vụ, sản phẩm. Sớm phê duyệt quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng để làm cơ sở định hướng xây dựng chuyên ngành trên địa bàn tỉnh.

Cùng với đó, ông Tạo đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành nghiên cứu, phân cấp một số nội dung cho chính quyền địa phương như điều chỉnh cục bộ nội dung trong quy hoạch tỉnh, tạo thuận lợi cho các địa phương trong quá trình triển khai thực hiện. Đại biểu kiến nghị cần cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính, công khai công bố quy hoạch, báo cáo các cơ quan có thẩm quyền để kết hợp quy hoạch.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị cần quy định chặt chẽ về tiến độ từng bước, thời gian hoàn thành, trách nhiệm của người đứng đầu các cấp các ngành, quy định rõ đến từng bước quy hoạch, đảm bảo việc điều chỉnh cục bộ quy hoạch đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và của từng địa phương.

Còn theo đại biểu Lê Thanh Hoàn (đoàn Thanh Hoá), Chính phủ cần bổ sung biện pháp, chế tài xử lý cụ thể với những trường hợp chậm hoặc không công khai thông tin quy hoạch.

Nhằm đẩy nhanh tiến độ lập kế hoạch bảo đảm chất lượng quy hoạch, ông Hoàn đề nghị Bộ Xây dựng và Bộ Tài nguyên và môi trường báo cáo cụ thể hơn với Quốc hội vấn đề công khai thông tin quy hoạch.

Đại biểu Hoàn nêu rõ, việc thực hiện công bố, công khai thông tin quy hoạch, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của người dân chưa thực sự được coi trọng. Ông Hoàn cho rằng, đây cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhiễu loạn thông tin, sốt ảo đất đai, đầu cơ, thao túng thị trường đất đai, gây bất ổn thị trường, khiếu kiện về đất đai dẫn đến mất an ninh trật tự tại một số địa phương. Tuy nhiên, việc xử lý trách nhiệm đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân không thực hiện được công bố công khai, thông tin chưa được thực hiện nghiêm túc,

Ông Hoàn đề nghị với Quốc hội, trong dự thảo nghị quyết giám sát của Quốc hội cần bổ sung quy định về biện pháp, chế tài xử lý cụ thể với những trường hợp chậm hoặc không công khai thông tin quy hoạch, bảo đảm những quy định của pháp luật về quy hoạch được thực thi nghiêm túc trên thực tế.