Doanh nghiệp cần quản trị rủi ro trong giao dịch liên kết

Giao dịch liên kết rơi vào tầm ngắm của của cơ quan thuế trong những năm gần đây khi tập trung triển khai công tác thanh tra, kiểm tra theo các chuyên đề chống thất thu trong các lĩnh vực có rủi ro cao về thuế. 

Theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP, giao dịch liên kết là giao dịch mua, bán, trao đổi, thuê, cho thuê, mượn, cho mượn, chuyển giao, chuyển nhượng hàng hóa, cung cấp dịch vụ; vay, cho vay, dịch vụ tài chính, đảm bảo tài chính và các công cụ tài chính khác.

Giao dịch liên kết cũng bao gồm mua, bán, trao đổi, thuê, cho thuê, mượn, cho mượn, chuyển giao, chuyển nhượng tài sản hữu hình, tài sản vô hình và thỏa thuận mua, bán, sử dụng chung nguồn lực như tài sản, vốn, lao động, chia sẻ chi phí giữa các bên có quan hệ liên kết. 

Tuy vậy, không phải doanh nghiệp nào cũng biết cách quản trị rủi ro liên quan đến giá giao dịch liên kết.

Về vấn đề này, bà Đinh Mai Hạnh, Phó tổng giám đốc phụ trách toàn quốc về tư vấn giá giao dịch liên kết, công ty Deloitte Việt Nam, đã chia sẻ một số nhận định và đề xuất cho doanh nghiệp để tránh những ảnh hưởng không đáng có. 

Thưa bà, bà đánh giá như thế nào về vai trò của quản trị rủi ro giá giao dịch liên kết với doanh nghiệp trong xu hướng đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra nhằm chống thất thu thuế?

Bà Đinh Mai Hạnh: Nhìn lại tình hình năm ngoái, số thuế truy thu trung bình trong một cuộc thanh tra, kiểm tra thuế thông thường chỉ ở mức 0,63 tỷ đồng.

Trong khi đó, con số truy thu trung bình trong một cuộc thanh tra, kiểm tra giá chuyển nhượng được ghi nhận ở mức 2,21 tỷ đồng, tức cao hơn gấp 3,5 lần.

Không chỉ chịu tác động về khía cạnh tài chính như tăng chi phí không được trừ cho mục đích tính thuế thu nhập doanh nghiệp, giảm chuyển lỗ, thay đổi lộ trình hưởng ưu đãi thuế và tăng nghĩa vụ thuế, doanh nghiệp còn có thể chịu ảnh hưởng phi tài chính liên quan đến danh tiếng của doanh nghiệp và cả tập đoàn.

Bên cạnh đó, việc doanh nghiệp bị ấn định và điều chỉnh thuế giá giao dịch liên kết có thể khiến tập đoàn phải rà soát và cân nhắc điều chỉnh chiến lược kinh doanh cũng như chính sách giá nội bộ trong tương lai.

Vì vậy, doanh nghiệp nên đặc biệt lưu tâm và lập kế hoạch quản trị rủi ro giá giao dịch liên kết chi tiết và phù hợp, từ đó có sự chuẩn bị tốt nhất cho các cuộc thanh tra, kiểm tra.

Theo quan sát của Deloitte Việt Nam, nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp thường bị truy thu thuế nhiều hơn trong các cuộc thanh tra, kiểm tra giá giao dịch liên kết so với các cuộc thông thường đến từ sự khác biệt trong cách hiểu và vận dụng quy định theo các góc nhìn khác nhau.

Quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết tại Việt Nam được xây dựng trên cơ sở tham chiếu đến Hướng dẫn của OECD về xác định giá giao dịch liên kết cho các công ty đa quốc gia và cơ quan quản lý thuế.

Chính vì vậy, khi áp dụng các quy định này vào thực tiễn, doanh nghiệp và cơ quan thuế có thế có những quan điểm và đánh giá khác biệt, từ đó dẫn đến các trường hợp ấn định và/hoặc điều chỉnh giá giao dịch liên kết với giá trị trọng yếu.

Bên cạnh các vấn đề trong việc hiểu và áp dụng quy định, các doanh nghiệp còn gặp những khó khăn nào khác trong quá trình thanh tra, kiểm tra?

Bà Đinh Mai Hạnh: Thông qua các trao đổi trong hội thảo của Deloitte Việt Nam cũng như kinh nghiệm tư vấn chuyên sâu, chúng tôi đã đúc kết có ba nhóm nội dung truy vấn chính về giá giao dịch liên kết thường gặp khi thanh tra, kiểm tra.

Trước hết là vấn đề truy vấn về nghĩa vụ tuân thủ.

Cụ thể, cơ quan thuế có thể truy vấn về thời điểm lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết, tính đầy đủ và chính xác của thông tin được trình bày trong hồ sơ.

Cơ quan thuế cũng sẽ truy vấn việc doanh nghiệp tự xác định trường hợp miễn trừ nghĩa vụ lập hồ sơ đã đúng chưa.

Bên cạnh đó là truy vấn về phân tích so sánh.

Các nội dung về lựa chọn phương pháp xác định giá giao dịch liên kết, quy trình lựa chọn doanh nghiệp tương đồng và các điều chỉnh giả định các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận, hoặc điều chỉnh khác biệt trọng yếu khi phân tích so sánh thường là những vấn đề được xem xét và yêu cầu giải trình, làm rõ trong thanh tra, kiểm tra.

Ngoài ra, các cơ quan thuế cũng sẽ truy vấn đối với từng giao dịch liên kết.

Các giao dịch liên kết có giá trị trọng yếu và bản chất đặc thù như giao dịch mua tài sản cố định, mua bán nguyên vật liệu, thanh toán phí bản quyền, thanh toán phí dịch vụ nội bộ tập đoàn hoặc giao dịch tài chính là các giao dịch cơ quan thuế có thể truy vấn chuyên sâu.

Ví dụ, đối với giao dịch trả phí dịch vụ nội bộ tập đoàn, doanh nghiệp có thực sự nhận hỗ trợ từ bên liên kết không, lợi ích kinh tế của các dịch vụ này là gì, năng lực cung cấp dịch vụ bên liên kết như thế nào và phí dịch vụ có tuân thủ theo nguyên tắc giá giao dịch độc lập không.

Trước những vấn đề như vậy, bà có khuyến nghị gì dành cho doanh nghiệp, đặc biệt trong thời điểm “nước rút” như hiện nay?

Bà Đinh Mai Hạnh: Để có sự chuẩn bị toàn diện, doanh nghiệp cần lập kế hoạch quản lý rủi ro giá giao dịch liên kết trước, trong và sau thanh tra, kiểm tra.

Trong giai đoạn chuẩn bị thanh tra, kiểm tra, doanh nghiệp cần đảm bảo thực hiện đúng và đủ nghĩa vụ tuân thủ, đảm bảo tiến độ và chất lượng của bộ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết cũng như chứng từ bổ trợ của từng giao dịch.

Doanh nghiệp cũng cân nhắc chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro như tự theo dõi, kiểm tra, thực hiện điều chỉnh các giao dịch liên kết chưa theo nguyên tắc giá giao dịch độc lập.

Cùng với đó, doanh nghiệp cần xem xét kết quả thanh tra, kiểm tra trong quá khứ, thường xuyên cập nhật xu hướng thanh tra, kiểm tra để có sự điều chỉnh và chuẩn bị kịp thời.

Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, doanh nghiệp cần chuẩn bị, rà soát kỹ lưỡng và cung cấp đủ tài liệu, hồ sơ cho cơ quan thuế đúng thời hạn yêu cầu.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược giải trình chi tiết, cân nhắc các phương án giải trình trên mọi khía cạnh và thực tiễn hoạt động để áp dụng phù hợp.

Sau thanh tra, kiểm tra, trong trường hợp đồng thuận với kết quả tại biên bản thanh tra, kiểm tra, doanh nghiệp có thể sử dụng kết quả này để tham chiếu khi thực hiện bộ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết cho các năm sau.

Ngược lại, nếu không đồng thuận với kết quả thanh tra, kiểm tra, doanh nghiệp cần bảo lưu ý kiến không đồng ý trong biên bản và có những kế hoạch chuẩn bị cho quá trình khiếu nại.

Cảm ơn bà!