Đây là vấn đề được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đặt ra tại Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 30 của Bộ Chính trị và Nghị định 118 của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp.
Tính hết tháng 6/2019, đã có 160/256 công ty nông, lâm nghiệp đã sắp xếp chuyển sang hoạt động theo mô hình mới.
Còn 69/256 công ty (chủ yếu là cổ phần hóa và chuyển thành công ty TNHH hai thành viên trở lên), gồm: 44 công ty nông nghiệp, 25 công ty lâm nghiệp đang thực hiện sắp xếp chuyển sang hoạt động theo mô hình mới trong năm 2019, chiếm 26,95% tổng số công ty phải sắp xếp theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ.
Hiện còn 27/256 công ty chưa thực hiện sắp xếp, chiếm 10,54% tổng số công ty phải sắp xếp.
Sau khi thực hiện, vốn chủ sở hữu tại các công ty nông, lâm nghiệp đạt 28 nghìn tỷ đồng, tăng 12% (bình quân 127 tỷ đồng/công ty), tuy nhiên tổng doanh thu giảm 32%, còn 15 nghìn tỷ đồng (bình quân 68 tỷ đồng/công ty), lợi nhuận sau thuế 2,27 nghìn tỷ đồng, giảm 36% so với trước khi sắp xếp, đổi mới.
Tuy nhiên, Thủ tướng cho rằng sự chỉ đạo của các địa phương vẫn chưa đồng bộ, chặt chẽ, quyết liệt. Dư luận đã nêu lên một số trường hợp cố tình làm chậm, làm trái, còn tình trạng lợi ích nhóm, gây thất thoát lãng phí lớn nguồn lực, tài nguyên đất đai, xâm phạm lợi ích của doanh nghiệp, tổ chức và người dân.
Phương án sử dụng đất các nông lâm trường theo Nghị quyết 30 là đến năm 2015 phải hoàn thành nhưng đến nay vẫn còn 13 địa phương làm chưa xong, Thủ tướng cho rằng đây là khuyết điểm cần khắc phục.
Sau khi thực hiện sắp xếp (thời điểm 2012), các công ty nông, lâm nghiệp giữ lại quản lý, sử dụng hơn 2,85 triệu ha. Diện tích đất các nông, lâm trường trả về địa phương 529.510 ha; diện tích các lâm trường chuyển sang Ban Quản lý rừng là hơn 1,45 triệu ha.
Thủ tướng phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: VGP/Quang Hiếu.Nghiêm cấm tình trạng phát canh thu tô, hưởng lợi trung gian
Để phát triển các công ty nông lâm trường một cách thực sự bền vững, hiệu quả, theo Thủ tướng, phải có cơ chế chính sách khơi thông, có giải pháp quản lý thật sự chặt chẽ, hiệu quả các nguồn lực đất đai, tài nguyên rừng, nguồn nhân lực tại chỗ, trong đó có 3 nguyên tắc rất quan trọng.
Đó là đất đai và tài nguyên rừng phải được giao cho những chủ thể trực tiếp để quản lý sử dụng hiệu quả. Nghiêm cấm tình trạng phát canh thu tô, hưởng lợi trung gian.
Thứ hai là quan tâm đặc biệt đến tạo việc làm, đảm bảo sinh kế cho người dân địa phương, nhất là đồng bào thiểu số, góp phần giải quyết tốt vấn đề tái định cư gắn với quản lý, sử dụng đất đai, bảo vệ phát triển rừng.
Thứ ba là thu hút mạnh đầu tư, thúc đẩy sớm hình thành các vùng sản xuất nông lâm, sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn, thâm canh, ứng dụng công nghệ gắn với công nghiệp chế biến.
Về định hướng thời gian tới, Thủ tướng cho rằng cần tập trung chỉ đạo việc cơ cấu sắp xếp lại và phát triển nâng cao hiệu quả hoạt động các công ty nông lâm nghiệp theo Nghị quyết 30.
Hoàn thành việc sắp xếp lại các công ty nông lâm nghiệp trong năm 2020. “Mục tiêu này không thể chậm hơn”, Thủ tướng nhấn mạnh.
Đối với các công ty nông lâm nghiệp đã hoàn thành việc sắp xếp thì hoạt động theo pháp luật về doanh nghiệp, đặc biệt chú trọng hiệu quả các doanh nghiệp.
Tiếp tục nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, hướng dẫn tổ chức thực hiện, nhất là vấn đề sử dụng đất, lập bản đồ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xử lý các trường hợp cho thuê, mượn, lấn chiếm, tranh chấp, liên doanh liên kết trái pháp luật.
Về các nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới, Thủ tướng nêu rõ làm tốt hơn nữa công tác tư tưởng nhận thức và thông tin tuyên truyền, nhất là cấp cơ sở. Không còn tư tưởng bao cấp, tư tưởng dựa vào đất đai của Nhà nước để làm lợi cá nhân mà Nhà nước không quản lý được.
“Phải có giải pháp cụ thể, thiết thực, tạo việc làm, sinh kế cho đồng bào, nhất là người dân địa phương”, Thủ tướng nhấn mạnh “đừng để tình trạng đất do Nhà nước quản lý thì thừa nhưng người dân bị thiếu đất nghiêm trọng, phải đi làm thuê, làm mướn”.
Rà soát, hoàn thiện hệ thống các quy định pháp luật liên quan đến sắp xếp, đổi mới công ty nông lâm nghiệp; ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy sớm hoàn thiện việc sắp xếp lại, nhất là giải quyết được những vướng mắc, bức xúc hiện nay.
Làm tốt công tác cán bộ, kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp cố tình làm chậm, làm sai, lợi ích nhóm, tham nhũng lãng phí, đặc biệt là đừng để tình trạng làm chậm chạp như thời gian vừa qua.
Thủ tướng yêu cầu Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp chỉ đạo rà soát, đánh giá kỹ lại và thực hiện tốt nhiệm vụ sắp xếp, đổi mới tại các Tổng công ty cà phê, cao su, lâm nghiệp vì đây là những doanh nghiệp rất lớn, quản lý nhiều đất đai.
Về trách nhiệm của địa phương, Thủ tướng yêu cầu, “phải làm mạnh hơn, giải quyết các tồn tại, nhất là tồn tại về đất đai, chủ động bố trí kinh phí từ ngân sách địa phương để thực hiện nhiệm vụ đo đạc, lập bản đồ địa chính, đưa ra các phương án với từng lâm trường cụ thể”.
Nhiều công ty nông, lâm nghiệp sau sắp xếp, đổi mới theo mô hình cổ phần hóa và hai thành viên trở lên đã thu hút được nhiều nhà đầu tư có tiềm lực góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động như Tổng công ty Lâm nghiệp Việt Nam sau 4 năm cổ phần hóa, vốn chủ sở hữu đạt 4.387 tỷ đồng (tăng đến 190%), lợi nhuận đạt 854 tỷ đồng (tăng 5 lần).
Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam sau cổ phần phần hóa, vốn chủ sở hữu tăng 115%, đạt 21.800 tỷ đồng, doanh thu năm 2018 đạt 22.900 tỷ đồng (tăng 1,5 lần), lợi nhuận tăng 1,1 lần, đạt 3.470 tỷ đồng.
Thêm nữa, Công ty TNHH Đầu tư sản xuất phát triển nông nghiệp VinEco là thành viên tham gia góp vốn tại Công ty TNHH MTV nông công nghiệp Tam Đảo, Vĩnh Phúc và Tổng công ty Công nghiệp thực phẩm Đồng Nai.
Riêng tại Đồng Nai, công ty VinEco đã góp đủ 310 tỷ đồng, chiếm 77,5% vốn điều lệ, đã giúp 2 đơn vị thuộc Tổng Công ty Công nghiệp thực phẩm Đồng Nai đẩy lợi nhuận trước thuế lên hơn 42 lần, đạt 17 tỷ đồng vào năm 2018, doanh thu đạt 26,6 tỷ đồng.
Việc tái cơ cấu Nông trường Sông Hậu (Cần Thơ) cũng đang thu hút một số nhà đầu tư trong nước có tiềm lực lớn như Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk).
