Những rủi ro của chủ nghĩa bảo hộ

Sau 8 tháng nhậm chức, lập trường thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump có vẻ không ảnh hưởng quá tiêu cực đến các thị trường mới nổi như nhiều người lo ngại. 

Mặc dù đã tuyên bố hùng hồn trong suốt chiến dịch tranh cử của mình, nhưng ông vẫn chưa áp thuế 35% đối với các công ty Mỹ đặt tại Mexico hoặc 45% thuế cho hàng hoá nhập từ Trung Quốc. Ông cũng chưa rút Mỹ khỏi Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA).

Cho đến nay, thế giới chưa phải chịu đựng một cuộc chiến tranh thương mại nào. Các thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã áp đặt khoảng 11 hạn chế thương mại mới mỗi tháng trong vòng 7 tháng tính tới giữa tháng 5/2017, mức thấp nhất kể từ năm 2008. Họ cũng đã bắt đầu thực hiện 25 biện pháp "thương mại" như thuế chống bán phá giá và trợ cấp đối với hàng nhập khẩu, chính sách nhằm đòi bồi thường cho những hoạt động thương mại không công bằng (thay vì hạn chế thương mại tự do).

Tuy nhiên, thương mại thế giới không có chỗ cho sự chủ quan. Đôi khi những thiệt hại mà ông Trump gây ra cho hệ thống thương mại toàn cầu được đo lường không phải so với hiện trạng mà là những gì ông đã làm. Ví dụ, trong tuần làm việc đầu tiên của mình tại Nhà Trắng, ông đã rút Mỹ khỏi Hiệp định hợp tác xuyên Thái Bình Dương, một hiệp định thương mại và đầu tư với 11 quốc gia khác. 

Theo tính toán của ông Peter Petri thuộc Viện kinh tế quốc tế Peterson và Michael Plummer của Đại học Johns Hopkins, thỏa thuận này có thể đã đóng góp thêm 8% vào tăng trưởng GDP của Việt Nam vào năm 2030 và tương tự với mức tăng trưởng của nền kinh tế Malaysia.

Ông Trump cũng đã âm thầm làm suy yếu WTO và các nguyên tắc đa phương mà tổ chức này đại diện. Chính phủ của ông đã tiến hành một cuộc điều tra về lạm dụng quyền sở hữu trí tuệ của Trung Quốc, viện dẫn những quy định luật pháp cũ của Mỹ mà WTO muốn thay thế. Và ông đã từ chối bắt đầu quá trình bổ nhiệm thẩm phán mới cho các tòa án thương mại.

Thay vì áp đặt mức thuế cao đối với toàn bộ các nền kinh tế, chính quyền của ông Trump đã chuyển sang các biện pháp nhằm vào các mục tiêu cụ thể hơn, chẳng hạn như thuế chống bán phá giá bởi những biện pháp "thương mại" này có thể được triển khai mà không vấp phải sự phản đối của Quốc hội.

Tuy nhiên, nhu cầu đối với các sản phẩm bị bán phá giá hoặc trợ cấp chiếm 3,8% lượng hàng hóa nhập khẩu của Mỹ vào cuối năm 2016, theo tính toán của Chad Bown thuộc PIIE. Các cuộc điều tra đang được tiến hành cho biết con số có thể tăng gấp đôi, lên 7,4%.

Không phải tất cả các biện pháp chống lại toàn cầu hóa đều sẽ được áp dụng cho các nền kinh tế mới nổi. Mối đe dọa của các biện pháp hạn chế về thép đã tạo ra mối nguy đối với Liên minh châu Âu và Canada còn lớn hơn so với Trung Quốc. Và các mục tiêu bị ảnh hưởng của thị trường mới nổi đã trở nên rõ ràng hơn. Các nhà xuất khẩu của Trung Quốc đã quen với chủ nghĩa bảo hộ như vậy. Vào cuối năm ngoái, nước này phải chịu 139 biện pháp tương tự, ảnh hưởng đến 9,2% doanh số bán hàng ở Mỹ.

Vì vậy, việc sử dụng các biện pháp thương mại sẽ không 'chặn đường sống' cho khu vực xuất khẩu của thị trường mới nổi, nhưng mọi chuyện sẽ trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là nếu các quốc gia có liên quan cảm thấy bị bắt buộc phải áp dụng thuế quan.

Nền kinh tế mới nổi có nguy cơ cao nhất từ chính sách hạn chế thương mại của ông Trump vẫn là Mexico. Nước này hiện đang bị mắc kẹt trong một cuộc đàm phán khó khăn (NAFTA). Mỹ muốn thắt chặt các quy tắc xuất xứ của hiệp định và bổ sung các quy định chống lại các hành vi thao túng tiền tệ. 

Mỹ cũng muốn tìm kiếm một bên thứ ba để áp đặt thuế đối với hàng nhập khẩu bị bán phá giá hoặc trợ cấp, và muốn các tòa án Mỹ, chứ không phải các ủy ban của NAFTA, giải quyết các tranh chấp về thương mại và đầu tư. Những biện pháp này được kỳ vọng sẽ giúp Mũ giảm mức thâm hụt thương mại lớn hiện nay với các nước thành viên hiệp định, Mexico và Canada.