Bộ Giao thông vận tải vừa có văn bản trả lời cử tri TP. Hà Nội về nguyên nhân, trách nhiệm của các đơn vị liên quan đến dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông chậm tiến độ.
Về nguyên nhân chủ quan là do thiết kế cơ sở ban đầu còn sơ sài, chưa lường hết được quy mô, tính chất, công năng nên phải điều chỉnh tại bước thiết kế kỹ thuật.
Dự án chờ nhà tài trợ phê duyệt hợp đồng, cấp hiệu lực cho hiệp định vay vốn bổ sung kéo dài. Ngân hàng xuất nhập khẩu Trung Quốc (China Eximbank) là cơ quan quản lý, cung cấp nguồn vốn vay không thiết lập đại diện thường trú tại Việt Nam, ảnh hưởng đến hiệu quả điều hành cấp vốn thực hiện dự án.
Tập đoàn Cục 6 Đường sắt Trung Quốc (tổng thầu EPC) chưa có kinh nghiệm trong triển khai thực hiện dự án tổng thể theo hình thức hợp đồng EPC, đồng thời chưa thực hiện theo đúng cam kết về tiến độ, thiếu kinh nghiệm trong việc thiết kế.
Cách thức triển khai thực hiện dự án ở mỗi nước có sự khác biệt, đặc biệt là cách thức lập hồ sơ thiết kế, hồ sơ nghiệm thu thanh toán. Trong khi đây là lần đầu tiên tổng thầu Trung Quốc thực hiện dự án tại Việt Nam dẫn đến công tác quản lý điều hành của tổng thầu còn nhiều lúng túng và bất cập.
Bên cạnh đó, công tác giải ngân của hiệp định vay bổ sung gặp nhiều vướng mắc do các bên chưa thống nhất được ý kiến pháp lý. Hiệp định vay bổ sung được ký từ 11/5/2017 nhưng đến 28/12/2017 các bên mới thống nhất được ý kiến pháp lý và đến 25/4/2018 mới thống nhất được 13 điều kiện cho lần giải ngân đầu tiên của dự án.
Về nguyên nhân khách quan, Bộ Giao thông vận tải cho rằng, công tác giải phóng mặt bằng tại trung tâm thành phố Hà Nội rất chậm và phức tạp, không đáp ứng được yêu cầu của công tác khảo sát thiết kế kỹ thuật.
Yếu tố khác biệt về quy định giữa hai quốc gia về các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình, quy phạm trong bước thiết kế, thi công và dự toán gây khó khăn trong công tác điều hành, tổ chức thực hiện.
Mặt khác, hệ thống quy định của pháp luật hiện hành của Việt Nam về thực hiện hợp đồng EPC chưa đầy đủ, đồng bộ, đặc biệt là quy định về tính trọn gói giữa các yếu tố kỹ thuật, tài chính, thủ tục, thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh dự án.
Hơn nữa, sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD981 trong thềm lục địa của Việt Nam đầu tháng 5/2014 ảnh hưởng trực tiếp đến thực hiện dự án, mất hơn một năm hạn chế các hoạt động xây dựng của tổng thầu.
Lạm phát trong giai đoạn thực hiện năm 2008 (CPI là 19,9%) và giai đoạn 2010 - 2011 (CPI lần lượt là 11,8% và 18,13%), tổng tỷ lệ lạm phát của riêng ba năm này đã là 49,83% cũng ảnh hưởng lớn đến giá nhân công, vật tư, vật liệu xây dựng.
Theo Bộ Giao thông vận tải, việc dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư ngoài trách nhiệm chính thuộc phía tổng thầu thì chủ đầu tư là Bộ Giao thông vận tải, ban quản lý dự án chịu trách nhiệm trong công tác quản lý điều hành dự án. Tư vấn thiết kế bước lập dự án chịu trách nhiệm về chất lượng lập dự án đầu tư.
Chủ đầu tư của phần giải phóng mặt bằng là UBND TP. Hà Nội chịu trách nhiệm về việc chậm trễ trong công tác giải phóng mặt bằng. Tư vấn giám sát chịu trách nhiệm trong công tác chỉ đạo thi công, quản lý tiến độ, chất lượng, giá thành xây đựng.
Hiện Bộ Giao thông vận tải đã chỉ đạo ban quản lý dự án chủ động rà soát các điều khoản trong hợp đồng EPC, xác định rõ trách nhiệm của tổng thầu và các bên liên quan để xử lý, giải quyết các khiếu kiện trong trường hợp cần thiết phù hợp với điều kiện của hợp đồng EPC.
Được biết, dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông có chiều dài tuyến đi trên cao 13,5km từ Cát Linh đi Hà Đông, khổ ray 1.435mm và 12 nhà ga trên cao. Các đoàn tàu khai thác khoảng 2 phút/chuyến.
Dự án dự kiến triển khai từ cuối năm 2008 và hoàn thành vào năm 2013, tổng mức đầu tư hơn 552 triệu USD gồm nguồn vốn trong nước kết hợp với vốn vay ODA của Trung Quốc. Do chậm tiến độ, đến tháng 10/2011, dự án mới chính thức được triển khai và điều chỉnh tổng vốn đầu tư lên hơn 868 triệu USD.
Theo dự kiến ban đầu, dự án sẽ được đưa vào khai thác năm 2016, song đến nay dự án đã phải điều chỉnh lùi tiến độ nhiều lần.
Trước đó, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án đường sắt Vũ Hồng Phương cho biết, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông hiện chỉ còn 1% các hạng mục. Ban quản lý dự án đang chỉ đạo tổng thầu quyết tâm hoàn thành dự án trong tháng 4/2019. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, dự án vẫn chưa thể đi vào hoạt động.
