Coca-Cola sắp thoát kiếp bị ‘bêu tên’ chuyển giá trốn thuế?

Có mặt tại Việt Nam từ năm 1998, Coca-Cola là một trong những tập đoàn đa quốc gia đầu tiên có mặt tại Việt Nam. Sau 20 năm xuất hiện tại thị trường trong nước, Coca-Cola đã đầu tư khoảng 1 tỷ USD để xây dựng hệ thống với 3 nhà máy lớn đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM. 

Công ty cũng trở thành một trong những nhà sản xuất dẫn đầu trong mảng nước giải khát, đồ uống có ga, với các sản phẩm chủ lực như coca-cola, fanta, sprite, nutri boost, dasani, aquarius, samurai…

Song song với thương hiệu nổi tiếng được đông đảo người dùng biết tới, 2 thập kỷ có mặt tại Việt Nam, Coca-Cola cũng vướng vào nghi án trốn thuế như nhiều doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). 

Cơ quan thuế cáo buộc, thông qua các hoạt động chuyển giá nguyên liệu lòng vòng giữa các công ty con, Coca-Cola tự áp mức giá nguyên liệu độc quyền rất cao. Qua đó, dù doanh thu tăng trưởng đều đặn qua các năm, Coca-Cola Việt Nam luôn luôn thua lỗ. Tính tới năm 2014, khoản lỗ lũy kế của Coca-Cola Việt Nam lên tới hơn 3.700 tỷ đồng.

Trong quá khứ, việc chuyển giá, trốn thuế thu nhập doanh nghiệp như cách Coca-Cola Việt Nam làm là hoạt động thường xuyên, được hầu hết các doanh nghiệp FDI áp dụng. Samsung, doanh nghiệp FDI đã rót đầu tư tới 10 tỷ USD vào Việt Nam, cũng không phải ngoại lệ.

Mặc dù vậy, trong những năm trở lại đây, trước sức ép từ phía các cơ quan thuế và đặc biệt là dư luận, các doanh nghiệp FDI đã bắt đầu tỏ ra nghiêm túc hơn với nghĩa vụ thuế. Một số doanh nghiệp bất ngờ báo cáo có lãi, dù bối cảnh thị trường không thay đổi nhiều.

Với Coca-Cola, sau khi lỗ lũy kế đạt đỉnh, đơn vị này cũng tiến hành một số thay đổi. Công ty bắt đầu báo cáo có lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh vài trăm tỷ đồng mỗi năm trên quy mô vốn điều lệ hơn 8.200 tỷ đồng.

Năm 2015, Coca-Cola công bố doanh thu 6.821 tỷ đồng, lãi gộp 2.524 tỷ đồng và lãi sau thuế 557 tỷ đồng. Sang năm 2016, công ty tiếp tục báo cáo doanh thu và lợi nhuận tương đương năm trước đó, với lợi nhuận đạt khoảng 500 tỷ đồng.

Sang năm 2017, Coca-Cola có sự tăng trưởng khi doanh thu tăng khoảng 6%, đạt 7.218 tỷ đồng, nhưng giá vốn có dấu hiệu tăng mạnh trở lại, khiến lợi nhuận sau thuế của công ty chỉ đạt 227 tỷ đồng, bằng một nửa so với 2 năm trước đó.

Việc báo lãi đều đặn qua các năm giúp Coca-Cola giảm nhanh được khoản lỗ lũy kế. Nếu năm 2014, công ty lỗ lũy kế 3.700 tỷ đồng thì tới năm 2017, con số này còn 2.450 tỷ đồng. 

Sau khi báo lãi, Coca-Cola cũng phải thực hiện nghĩa vụ thuế khi nộp hàng trăm tỷ đồng thuế thu nhập doanh nghiệp mỗi năm. Theo công bố của doanh nghiệp này từ tháng 7/2015 thuế thu nhập doanh nghiệp đã nộp là 5,4 triệu USD (2015) và 8,6 triệu USD (2016).

Có thể thấy, với tốc độ lợi nhuận như hiện nay, chỉ cần thêm vài năm nữa là Coca-Cola có thể xử lý toàn bộ các khoản lỗ tại Việt Nam trong suốt 20 năm. Tuy nhiên, điều đó có trở thành hiện thực hay không dường như nằm hoàn toàn trong tay Coca-Cola. 

Bản thân cơ quan thuế từng chia sẻ, việc chứng minh Coca-Cola vi phạm pháp luật là rất khó, bởi không có cơ sở so sánh, đối chiếu giá nguyên liệu với các doanh nghiệp khác cùng ngành nghề, vì nguyên liệu là do công ty mẹ của Coca-Cola Việt Nam độc quyền cung cấp. Cũng không thể lấy chi phí nguyên phụ liệu của doanh nghiệp Việt Nam cùng ngành nghề để so sánh vì đây là doanh nghiệp đặc thù.

Trong trường hợp Coca-Cola muốn hát lại điệp khúc thua lỗ, cơ quan thuế cũng khó có phương pháp để xử lý.

Báo cáo của Euromonitor cho thấy, nếu năm 2013, cả nước tiêu thụ khoảng 3,4 tỷ lít đồ uống không cồn/nước giải khát thì sang năm 2017, con số này đã là 5,3 tỷ lít, tăng 55% chỉ sau 5 năm.

Tính riêng năm 2017, một số loại đồ uống cũng cho thấy mức độ tăng trưởng rất tích cực với mức tăng trưởng 2 chữ số. Tỉ lệ thuận với sản lượng tiêu thụ, giá trị thị trường cũng tăng mạnh. Năm 2017, quy mô thị trường đạt gần 103 nghìn tỷ đồng, tăng 7,4% so với năm 2016.

Thị trường đồ uống không cồn bao gồm thức uống tăng lực, nước hoa quả, nước suối đóng chai và nước ép, cùng nhiều loại đồ uống khác. Trong bối cảnh thu nhập người dân Việt Nam ngày một tăng, đồng thời mọi người ngày càng bận rộn, phải đi ăn ngoài nhiều hơn, doanh thu các sản phẩm nước đóng chai cũng tăng theo.

Tuy nhiên, thành công không dành cho tất cả. Trong khi một số doanh nghiệp như PepsiCo “ăn mừng” vì thắng lớn, một số tên tuổi hùng mạnh một thời lại cho thấy sự sa sút đáng kể như Tân Hiệp Phát (THP) và URC. Trong khi đó Coca-Cola tăng trưởng thấp.

Báo cáo của Euromonitor cho thấy, thị phần tính theo doanh số của doanh nghiệp này trên kênh bán hàng đại lý, siêu thị...(off trade) chỉ quanh ngưỡng 10 - 11% trong 5 năm qua. Trong khi PepsiCo tăng mạnh từ 27% lên 33%.