Đất hiếm, vonfram, quặng bô-xít vào tầm ngắm thanh tra

Kế hoạch được Thanh tra Chính phủ công bố nhằm thực hiện chỉ đạo của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Theo đó, việc thanh tra sẽ áp dụng cho thời kỳ từ 1/7/2011 đến 30/6/2024 và có thể trước hoặc sau thời kỳ này khi cần thiết đối với những nội dung liên quan.

Phó tổng Thanh tra Chính phủ Lê Sỹ Bảy cho biết, việc thanh tra chỉ ra những ưu điểm, hạn chế cần khắc phục, đồng thời tham mưu giúp công tác quản lý hoạt động khoáng sản cũng như doanh nghiệp hoạt động, kinh doanh, chế biến khoáng sản tốt hơn.

Năm vừa qua, hoạt động quản lý khai thác và kinh doanh các khoáng sản quý như đất hiếm, bô-xít hay vonfram tại một số địa phương cho thấy còn tồn tại các vấn đề đáng lưu ý.

Theo đó, tính đến tháng 12/2023 trên cả nước đã khai thác tổng cộng khoảng 7,5 triệu tấn bô-xít nguyên khai, hơn 685 nghìn tấn thiếc – vonfram.

Thực hiện Chỉ thị 38/CT-TTg năm 2020 của Thủ tướng về việc tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản, các bộ, ngành, UBND các tỉnh đã triển khai các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể.

Trong đó, Bộ Công an đã đấu tranh, khởi tố một số vụ án như xảy ra tại Công ty CP đầu tư Trung Hậu 68, Công ty CP Tập đoàn Thái Dương và các đơn vị có liên quan; khởi tố bị can, ra lệnh bắt bị can để tạm giam và lệnh khám xét với bốn đối tượng của Công ty CP Đất hiếm Việt Nam về tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Đáng chú ý, tính đến hết năm 2023 vừa qua vẫn còn tình trạng cấp phép khai thác khoáng sản chồng lấn với các quy hoạch khác tại một số địa phương, hoạt động khai thác mỏ của nhiều đơn vị doanh nghiệp chưa phù hợp với thiết kế mỏ đã lập và phê duyệt.

Theo Bộ Tài nguyên và môi trường, thời gian qua ghi nhận liên tiếp nhiều vụ việc doanh nghiệp được cấp phép nhưng khai thác không đúng nội dung giấy phép khai thác khoáng sản (theo quy định tại Điều 227 Bộ Luật hình sự) được cơ quan cảnh sát điều tra các cấp khởi tố, trưng cầu giám định.

Trong khi đó, nhiều năm trước, phần lớn các vụ việc vi phạm trong lĩnh vực khoáng sản bị xử lý hình sự đều liên quan tới các tổ chức, cá nhân khai thác mà không có giấy phép.

Bộ Tài nguyên và môi trường đánh giá, quy định tại Điều 227 Bộ Luật hình sự chồng lấn, bao phủ lên hầu hết các hành vi vi phạm hành chính được quy định trong Nghị định 36/2020 của Chính phủ. Theo đó, nhiều hành vi không đến mức phải xử lý hình sự cần được đánh giá đúng bản chất của hoạt động khoáng sản.

Đặc biệt, một trong những tồn tại, vi phạm của các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản là tình trạng quảng cáo trên phương tiện thông tin đại chúng về các dự án bất động sản, khu du lịch, nghỉ dưỡng có sử dụng nước khoáng, nước nóng thiên nhiên khi chưa được cấp giấy phép thăm dò, khai thác dễ gây hiểm lầm, thiệt hại cho nhà đầu tư và người tiêu dùng.

Điển hình cho tình trạng này là tại các tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ và Yên Bái.

Theo Bộ Công an, tại các mỏ khai thác khoáng sản kim loại còn tình trạng khai thác khoáng sản trái phép (chủ yếu là vàng) chỉ còn diễn ra nhỏ lẻ chủ yếu do một số người dân địa phương vào các vùng sâu, hẻo lánh tự ý khai thác hoạt động tại Thanh Hóa, Hòa Bình, Lâm Đồng, Lai Châu...