“Việt Nam cần nhanh hơn nữa”
Khẳng định dịch bệnh Covid-19 đang mang lại cơ hội rất lớn cho thu hút đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, GS. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cho rằng, sự thay đổi của thế giới sau đại dịch, đặc biệt là mối quan hệ Mỹ - Trung căng thẳng sẽ khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài buộc phải thay đổi cấu trúc doanh nghiệp và chiến lược quốc tế.
Nhiều doanh nghiệp, các tập đoàn kinh tế lớn của thế giới cân nhắc việc dịch chuyển dần chuỗi sản xuất của mình khỏi Trung Quốc để đến một đất nước thứ ba, trong đó có Việt Nam.
Theo ông Mại, Việt Nam có nhiều cơ hội để đón đầu làn sóng dịch chuyển này do vị trí gần Trung Quốc, giao thông quốc tế thuận tiện. Bên cạnh đó, thời gian vừa qua, Chính phủ đã làm rất tốt công tác chống dịch, niềm tin của cộng đồng quốc tế đối Với Việt Nam ngày càng nâng cao.
Mặt khác, kinh tế trong nước đang từng bước hồi phục sau dịch. Nếu như sau khủng hoảng, nhiều quốc gia trên thế giới nghi nhận mức tăng trưởng âm, thì dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vẫn đạt khoảng 2,7%. Thậm chí, Thủ tướng Chính phủ còn yêu cầu, toàn nền kinh tế đồng lòng để tăng trưởng đạt 5% trở nên. Điều này chứng tỏ sức chống chịu của nền kinh tế vẫn còn rất lớn.
Đây chính là thế mạnh mới của Việt Nam của trong thu hút đầu tư nước ngoài. Cơ hội để Việt Nam có thể đón làn sóng dịch chuyển chuỗi sản xuất ra khỏi Trung Quốc đang hiện hữu.
"Trong 30 năm qua, chúng ta đã không ít lần bỏ qua những cơ hội như vậy. Đây chính là lúc Việt Nam có thể rút ngắn thời gian, thực hiện khát vọng thinh vượng càng sớm càng tốt. Nếu không phải bây giờ sẽ không bao giờ nữa. Chúng ta phải bằng mọi cách tận dụng tốt cơ hội này", ông Mại khẳng định.
Tuy nhiên, theo vị chuyên gia này, vấn đề quan trọng là Việt Nam sẽ thực hiện điều này như thế nào. Trong chiến lược dịch chuyển chuỗi sản xuất ra khỏi Trung Quốc, các doanh nghiệp nước ngoài liệu có hướng đến Việt Nam hay không, hay họ lựa chọn Ấn Độ, Indonesia.
"Thế giới đang thay đổi, Việt Nam không thể ngồi im như trước mà cần đánh giá lại việc thu hút đầu tư nước ngoài để hoạch định những chính sách phù hợp với bối cảnh mới", ông Mại nhấn mạnh và cho rằng, trước hết Việt Nam cần "nhanh hơn" trong xây dựng chính sách thu hút đầu tư.
Cách đây không lâu, Ấn Độ đã tuyên bố sẵn sàng tiếp nhận hàng nghìn tập đoàn kinh tế lớn chuyển nhà máy từ Trung Quốc và giành đủ diện tích đất cùng nhiều ưu đãi cho họ. Indonesia cũng tuyên bố thành lập một khu công nghiệp 400ha đầu tiên để tiếp nhận các doanh nghiệp dịch chuyển từ Trung Quốc.
Ông Mại cho rằng, Chính phủ và các bộ ngành cần làm nhanh chiến lược thu hút FDI mới để kịp đón làn sóng đầu tư nước ngoài. Việt Nam cần sớm tuyên bố với các tập đoàn kinh tế lớn của thế giới là Việt Nam sẵn sàng tiếp nhận họ.
Hiện Việt Nam có 350 khu công nghiệp, 17 khu kinh tế biển, hiện hơn một nửa số đất đó đang trống. Trong khi đó, đây đều là những khu vực có hạ tầng tương đối tốt, giao thông thuận tiện. Các cơ quan quản lý nhà nước cần thống kê lại những diện tích đất chưa sử dụng, chỉ đạo địa phương giành đủ đất cho các dự án lớn để hấp dẫn họ.
Mặt khác, điều các nhà đầu tư nước ngoài lo ngại khi vào Việt Nam là thủ tục hành chính. Do đó, câu chuyện cải cách hành chính cần ráo riết, thực hiện công khai, minh bạch, giảm thiểu tham nhũng, nhũng nhiễu các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài.
"Nếu cứ để thực trạng thủ tục rườm rà, mất thời gian, chắc chắn sẽ không nhà đầu tư nào muốn vào Việt Nam", ông Mại nhận định.
Quan trọng nhất vẫn là chất lượng dự án
Bên cạnh vấn đề về thu hút FDI, điều khiến GS. Nguyễn Mại còn nhiều trăn trở là chất lượng của các dự án đầu tư khi vào Việt Nam. Nhìn lại việc thu hút FDI vào Việt Nam trong 4 tháng đầu năm 2020, ông Mại cho rằng đã có sự cảnh báo cho Việt Nam nếu không có sự thay đổi kịp thời.
Theo đó, trong 4 tháng đầu năm 2020, Việt Nam đạt gần 7 tỷ USD vốn đăng ký mới. Ngoài một dự án 4 tỷ USD ở Cần Thơ thì chỉ còn 2,8 tỷ USD cho tất cả dự án còn lại. Như vậy, bình quân mỗi dự án chỉ 2,4 triệu USD, thấp hơn nhiều so với con số đạt được trong nhiều năm trước đó - mỗi dự án từ 8 – 10 triệu USD. Theo ông Mại, đây là điều cần báo động cho các địa phương trong thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Thứ hai, liên quan đến hoạt động M&A, từ năm 2017 - 2019, M&A mỗi năm tăng trưởng từ 54 - 55%. Nhiều thương vụ sáp nhập, mua cổ phần với quy mô lớn lên tới hàng triệu USD. Tuy nhiên, 4 tháng đầu năm nay, bình quân một dự án chuyển nhượng chỉ dưới 1 triệu USD, nhỏ hơn nhiều những năm trước.
Dấu hiệu này theo ông Mại cho thấy có thể các nhà đầu tư ngoại đang ra khỏi thị trường Việt Nam do cân nhắc việc hoạt động kinh doanh khó khăn trong bối cảnh hiện tại.
Thứ ba, từ đầu năm đến nay, chưa có một dự án FDI nào vào Việt Nam phù hợp với định hướng mới của Bộ Chính trị về thu hút đầu tư nước ngoài.
Đặc biệt, cả Hà Nội và TP. HCM đều thu hút những dự án quy mô nhỏ, không có dự án nào liên quan đến trí tuệ nhân tạo, big data như định hướng mới của Bộ Chính trị đề ra.
Từ thực tế trên, ông Mại đặt câu hỏi về cách tiếp cận, xúc tiền đầu tư để tận dụng cơ hội thu hút đầu tư nước ngoài mới. Theo đó, các địa phương phải đặc biệt quan tâm đến việc lựa chọn dự án, nhà đầu tư có năng lực vào Việt Nam thay vì những dự án nhỏ, kém chất lượng.
Về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên - thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cũng cho rằng, để thu hút các dự án FDI lớn, Việt Nam cần có những năng lực tối thiểu để đáp ứng nhu cầu của họ.
Theo đó, muốn thu hút các nhà đầu tư lớn thì tiêu chuẩn hàng đầu của họ là môi trường thể chế phải công khai minh bạch. Việt Nam cần nhận thức đúng đắn điều này để cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư.
Mặt khác, theo ông Thiên, định hướng trong thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam cũng cần có sự thay đổi theo hướng thu hút các nhà đầu tư lớn, công nghệ hiện đại, cách mạng công nghiệp 4.0.
"Nếu chỉ mãi định hướng thu hút các nhà đầu tư tí hon, những dự án nhỏ, công nghệ lạc hậu, đến khi những nhà đầu tư lớn nghiên cứu vào Việt Nam họ sẽ thấy toàn nhà đầu tư nhỏ và không vào nữa. Đây chính là thực tế hiện nay mà các cơ quan quản lý nhà nước cần cân nhắc kỹ lưỡng", ông Thiên nhấn mạnh.
