Báo động ô nhiễm nhựa ngành nông nghiệp
Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn là một trong những ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam. Theo báo cáo tổng kết ngành nông nghiệp Việt Nam năm 2022 của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (Bộ NTPTNT), kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt trên 53 tỷ USD, với sự gia tăng đáng kể trong các lĩnh vực từ nông nghiệp, lâm nghiệp, chăn nuôi và thủy sản.
Các hoạt động sản xuất nông nghiệp được đánh giá góp phần thiết yếu trong bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, ổn định đời sống và an sinh xã hội.
Tuy nhiên, hoạt động này cũng tạo áp lực lớn cho môi trường, trong đó có vấn đề chất thải nhựa trong ngành.
Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia 2021 thống kê cho biết tổng lượng chất thải rắn (bao gồm chất thải nhựa) phát sinh từ trồng trọt khoảng hơn 660 nghìn tấn/ năm, trong đó, có tới 550 nghìn tấn ni lông, còn lại là vỏ bao bì phân bón và vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật.
Lượng chất thải rắn từ chăn nuôi là gần 70 triệu tấn, trong đó gần 80 nghìn tấn chất thải nhựa vỏ bao vì thức ăn.
Với ngành thủy sản, thống kê cho biết có gần 900 nghìn tấn bùn thải, gần 300 chất thải từ bao bì thức ăn, vỏ thuốc thú y và các loại chất rắn khác.
Đặc biệt, trong các loại rác thải nhựa thải bỏ ra môi trường từ các tàu cá, rác thải nhựa sinh hoạt chiếm tỷ lệ gần 90%. Nguồn thải này do ý thức và thói quen của chủ tàu, theo TS. Nguyễn Giang Thu, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ và môi trường (Bộ NTPTNT), tại hội thảo về quản lý chất thải nhựa ngành nông nghiệp mới đây.
Tại hội thảo, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NTPTNT, cho rằng cần thúc đẩy các giải pháp hành động giảm thiểu chất thải nhựa của ngành nông nghiệp một cách có hệ thống.
Đồng thời, các giải pháp này cần phải huy động nguồn lực của các bên, nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong hoạt động sản xuất, hướng tới phát triển nền sản xuất nông nghiệp có trách nhiệm, hiện đại, hiệu quả và bền vững. Cùng với đó, góp phần xây dựng nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, thân thiện với môi trường, và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Kinh nghiệm từ các giải pháp đã thử nghiệm
Để thực hiện thành công kế hoạch quốc gia về giảm thiểu chất thải nhựa trong ngành nông nghiệp và thủy sản, bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam, khuyến nghị rằng Việt Nam nên đẩy nhanh các giải pháp hiệu quả hướng tới kế hoạch quốc gia.
Cùng với đó, xây dựng dữ liệu cơ sở về ô nhiễm nhựa và chất thải nhựa, cũng như hệ thống giám sát khả thi từ cấp quốc gia đến cấp tỉnh, để đánh giá quá trình giảm thiểu chất thải nhựa trong lĩnh vực nông nghiệp.
Bên cạnh đó, thúc đẩy những mô hình thu gom và tái chế hiệu quả, sử dụng vật liệu đóng gói thay thế cho nhựa dùng một lần trên đồng ruộng.
Ngoài ra, Việt Nam cần tập huấn người dân và các bên liên quan trong nông nghiệp về tác động đến môi trường của nhựa, cũng như sự sẵn có của các giải pháp thay thế, bà khuyến nghị.
Tại Việt Nam, một số giải pháp thiết thực và hiệu quả đã và đang triển khai tại nhiều địa phương, giúp giảm thiểu, thu gom, phân loại, tái sử dụng và tái chế chất thải trong các hoạt động sản xuất nông nghiệp.
Đơn cử, mô hình thu gom rác thải nhựa trên tàu cá, kết nối với cơ sở thu hồi vật liệu tại Quy Nhơn (Bình Định), thuộc pha 2 dự án “Nhân rộng mô hình cộng đồng quản lý chất thải sinh hoạt và nhựa tại 5 thành phố”, có thể giúp tận dụng lực lượng ngư dân thành viên trong tổ thu gom rác trên biển, giảm thiểu lượng chất thải nhựa trôi nổi, đem lại thu nhập cũng như gia tăng giá trị kinh tế cho nguồn chất thải có thể tái chế.
Tại Quảng Ninh, mô hình chuyển đổi phao xốp trong nuôi trồng thủy sản sang vật liệu nổi theo quy chuẩn QCĐP 08:2020/QN sẽ giúp thay thế dần vật liệu nhựa dùng một lần khó thu gom, và tái sử dụng bằng vật liệu đã tái chế, thân thiện với môi trường.
