Trong phiên thảo luận thảo luận về Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) chiều 15/1, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng việc giảm tỷ lệ sở hữu tối đa của cổ đông tổ chức từ 15% xuống 10%; cổ đông và người có liên quan từ 20% xuống 15% như trong dự thảo luật là chưa phù hợp trong điều kiện hiện nay.
Trong khi đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giữ quan điểm cần giảm tỷ lệ sở hữu cổ đông là tổ chức tại ngân hàng. Trong báo cáo giải trình, cơ quan này đánh giá việc giảm tỷ lệ sở hữu sẽ giúp đa dạng cơ cấu cổ đông, tăng tính đại chúng và hạn chế chi phối, thâu tóm ngân hàng.
Việc tỷ lệ sở hữu của tổ chức giảm từ 15% xuống 10% cũng phù hợp với định hướng đề án cơ cấu lại hệ thống tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu 2021-2025.
Ông Võ Mạnh Sơn, đoàn Đại biểu tình Thanh Hóa cho biết tỷ lệ sở hữu ở mức 5%, 15% và 20% như trong luật hiện hành đã tương đối thấp so với nhiều nước trên thế giới. Mặc dù vậy, tình trạng cấp tín dụng tập trung cho một số nhóm khách hàng có liên quan vẫn thường xuyên diễn ra.
“Quy định về tỷ lệ sở hữu tối đa đã không thực sự có tác dụng. Các cổ đông không rơi vào trường hợp người có liên quan theo định nghĩa của luật vẫn liên kết chặt chẽ với nhau để cấp tín dụng rất tập trung”, ông chỉ ra rằng kết luận của Thanh tra Chính phủ tháng 7/2023 cho thấy tình trạng cấp tín dụng tập trung vẫn diễn ra ở một số ngân hàng.
Theo đại biểu Sơn, tỷ lệ sở hữu cao của một số cổ đông không phải vấn đề trực tiếp gây mất an toàn hệ thống ngân hàng.
Tỷ lệ sở hữu cao dẫn đến xung đột lợi ích, dẫn đến tín dụng thường được điều hướng vào một số khách hàng, không dựa trên nguyên tắc và chuẩn mực phù hợp, từ đó gây mất an toàn cho ngân hàng.
Tuy nhiên, tỷ lệ sở hữu tối đa thấp cũng không thực sự tốt cho việc quản trị ngân hàng khi sở hữu tỷ lệ vốn quá thấp, các cổ đông sẽ không thực sự gắn bó với hoạt động kinh doanh. Các cổ đông lớn không chỉ đầu tư tiền bạc mà còn mang cả công nghệ, quy trình quản trị, giúp ngân hàng hoạt động hiệu quả hơn.
Đại biểu Sơn cho rằng thay vì quy định tỷ lệ sở hữu tối đa nên giữ tỷ lệ sở hữu như luật hiện hành và quy định chặt chẽ hơn về điều kiện, thủ tục cấp tín dụng, không áp dụng hồi tố với những trường hợp sở hữu trước khi luật mới có hiệu lực.
Cùng quan điểm trên, ông Lương Văn Hùng, đoàn Đại biểu tỉnh Quảng Ngãi cho rằng quy định mới sẽ gián tiếp ảnh hưởng tới cổ đông hiện hữu và các nhà đầu tư chiến lược, nhà đầu tư tiềm năng. Những cổ đông này đã và dự kiến sở hữu cổ phần một cách minh bạch và không có ý định thao túng hoạt động của tổ chức tín dụng.
Dự thảo cũng sử dụng phương pháp đóng để quy định mà không cho phép bất cứ ngoại lệ nào. Theo đại biểu Hùng, nên bổ sung một hướng mở. Theo đó, tỷ lệ sở hữu tối đa có thể được điều chỉnh, tùy thuộc vào cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Ngoài ra, ông Hùng cũng cho biết giới hạn tỷ lệ sở hữu không có nhiều ý nghĩa trong việc ngăn chặn tình trạng sở hữu chéo.
“Hiện nay, tình trạng sở hữu chéo xảy ra khi các tổ chức, cá nhân cố gắng xử lý theo hướng không thuộc người liên quan của cổ đông khác, từ đó không bị giới hạn tỷ lệ sở hữu. Nhưng thực tế, giữa các cổ đông này có liên quan, liên kết với nhau, từ đó chi phối, thao túng hoạt động của tổ chức tín dụng”, ông Hùng nhận định.
Vì vậy, cần điều chỉnh luật theo hướng pháp huy vai trò của cơ quan quản lý nhà nước, chuyên ngành.
Bà Đoàn Thị Lê An, đoàn đại biểu tỉnh Cao Bằng cũng cho rằng, điều chỉnh tỷ lệ sở hữu không có nhiều ý nghĩa để hạn chế sở hữu chéo. Điều này chỉ kiểm soát được về mặt hồ sơ, giấy tờ.
Việc khống chế tỷ lệ không quan trọng bằng việc giám sát thực thi quy định. Ngoài ra, giới hạn này còn có thể tạo ra rào cản ngăn cản dòng vốn ngoại chảy vào hệ thống ngân hàng. Theo đại biểu, những nhà đầu tư nắm giữ 15 – 20% vốn ngân hàng không thể lũng đoạn các hoạt động cho vay của chính tổ chức đó.
Trên thực tế, những trường hợp sai phạm vừa qua cho thấy tỷ lệ sở hữu thực sự của những chủ thể này cao hơn rất nhiều so với quy định thông qua các công ty con, công ty liên kết hoặc các cá nhân đứng tên đó, bà nói.
Đại biểu An cho rằng việc sửa đổi pháp luật để phù hợp thực tiễn rất cần thiết. Tuy nhiên, khống chế tỷ lệ sở hữu không đủ ngăn những vụ việc tương tự như SCB bởi sở hữu chéo hay thao túng ngân hàng bản chất rất phức tạp. Nếu nhìn trên giấy tờ, nhiều cổ đông sở hữu thấp hơn tỷ lệ cho phép nhưng vẫn nắm quyền chi phối.
"Do đó, bên cạnh việc siết tỷ lệ sở hữu cần xem xét quy định thật chặt chẽ về điều kiện, thủ tục cấp tín dụng cho khách hàng liên quan. Cần có hệ thống giám sát chéo, thiết lập một khung pháp lý cụ thể trong lĩnh vực tài chính để làm rõ cơ cấu sở hữu, chủ sở hữu thực và trách nhiệm giải trình, xử lý nghiêm minh với những trường hợp cố ý làm trái", bà An nhận định.
