Khi cỏ, lá hóa 'vàng xanh' vươn ra thị trường thế giới

Sáng cuối tuần, chị Phạm Thúy Nga ghé thăm Phiên chợ xanh - tử tế trên đường Pasteur, phường Xuân Hòa, TP.HCM để chọn mua một số vận dụng như dép đi trong nhà, miếng rửa chén, bao tay tắm... làm bằng xơ mướp.

"Tôi dùng sản phẩm này quen rồi, giờ cứ khoảng 1-2 tháng tôi thay một lần. Mỗi khi có phiên chợ bán hàng này tôi đều ghé mua về dùng và tặng cho hai bên gia đình nội ngoại sử dụng", chị Nga nói.

Sản phẩm chị Nga nhắc đến là những mặt hàng tiêu dùng mà Làng Mướp (Green Is Gold) giới thiệu tại Phiên chợ xanh - tử tế. Đây là một startup Việt chuyên sản xuất và xuất khẩu đồ dùng thân thiện với môi trường từ xơ mướp.

Ông Đỗ Đăng Khoa, nhà sáng lập Làng Mướp cho hay, ngày nay tiêu dùng xanh đang thành xu hướng, sản phẩm xơ mướp - vốn quen thuộc ở làng quê - ngày nay đã trở thành sản phẩm xuất khẩu xanh, phân hủy sinh học hoàn toàn, đáp ứng thị hiếu khách hàng quốc tế sẵn sàng chi trả cao hơn.

Hiện mỗi tháng, doanh nghiệp xuất khẩu khoảng 50.000-60.000 sản phẩm sang Nhật, Hàn Quốc và nhiều thị trường châu Âu.

Khi xơ mướp, cỏ năn tượng... biến thành "vàng xanh"

Từ những quả mướp quen thuộc ở làng quê, Làng Mướp đã sáng tạo ra hơn 20 dòng sản phẩm đa dạng, từ đồ dùng nhà bếp, vật dụng trang trí cho đến đồ chơi thú cưng, và đã xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính, chuẩn bị lên sàn Amazon để vươn ra thêm nhiều thị trường tiềm năng khác.

Ông Đỗ Đăng Khoa, nhà sáng lập Làng Mướp, cho hay, để chinh phục thị trường quốc tế, Làng Mướp chú trọng thiết kế và đóng gói để phù hợp với yêu cầu khắt khe của các thị trường.

"Với phương châm 'đưa giá trị truyền thống đi xa bằng tư duy hiện đại', chúng tôi kỳ vọng xơ mướp có thể trở thành biểu tượng mới của sản phẩm thủ công xanh Việt Nam", ông Khoa chia sẻ.

Thú vị không kém là câu chuyện biến loài cỏ dại - cỏ năn tượng - thành 'vàng xanh' của Vietnam Housewares.

Cỏ năn tượng - loại thực vật mọc hoang ven bờ ruộng tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long - trước đây thường bị người nông dân cắt bỏ tại chỗ để tạo độ thông thoáng cho đồng ruộng, thì nay đã trở thành vật liệu chính trong các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nội thất sinh thái, hiện được xuất khẩu đều đặn sang thị trường châu Âu.

Ông Lai Trí Mộc, Tổng giám đốc Vietnam Housewares, chia sẻ, doanh nghiệp đã phát hiện ra tiềm năng vượt trội của cỏ năn tượng qua quá trình tìm tòi và nghiên cứu dài hạn. Loại cỏ này không chỉ thân thiện với môi trường mà còn phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế về an toàn hóa chất, đặc biệt là cho các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Úc.

Tuy nhiên, với quy mô doanh nghiệp còn hạn chế, công ty đã chủ động liên kết với Hội mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (HAWA) và các đơn vị cùng ngành để mở rộng quy mô và thị trường.

"Điều quan trọng là sản phẩm từ cỏ năn tượng đáp ứng được tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt của các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ hay Úc, đặc biệt về an toàn hóa chất. Cỏ năn tượng không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn có tính ứng dụng cao trong thiết kế, phù hợp với xu hướng tiêu dùng quốc tế", ông Lộc nói.

Đáng chú ý, loại cỏ này có nguồn cung ổn định, dễ trồng tại chỗ, giúp người dân miền Tây phát triển sinh kế bền vững, tiết giảm chi phí sản xuất nhờ tận dụng nguyên liệu địa phương.

“Hiện nay các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ cỏ năn tượng của chúng tôi đã có trên quầy kệ thế giới. Hầu hết sản phẩm của công ty được xuất khẩu sang nhiều thị trường như Mỹ và EU, qua hệ thống Walmart, Kmart, Maisons Du Monde...", ông Mộc khẳng định.

Hiện tại, Vietnam Housewares đã đầu tư nghiên cứu, từ khâu thu hoạch, sơ chế, chế tạo máy cắt, bó cỏ, để giảm chi phí nhân công, hạ giá thành, tăng tính cạnh tranh. Đây chính là điểm mạnh giúp sản phẩm thủ công từ Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Bà Trần Hoàng Phú Xuân, nhà sáng lập Faslink JSC lại có câu chuyện hấp dẫn về việc khai thác hai loại nguyên liệu độc đáo: lá dứa và bã cà phê để phát triển thành sợi vải phục vụ ngành công nghiệp thời trang bền vững.

Theo bà Phú Xuân, sản phẩm chủ lực của Faslink gồm: PINALINA™, sợi lá dứa bản địa, phân hủy sinh học, thoáng mát, có chuỗi cung ứng minh bạch và được hưởng ưu đãi thuế quan nhờ các FTA; và ALL ABOUT CAFÉ™, sợi cà phê tái chế, kiểm soát mùi, nhanh khô, rất phù hợp cho thời trang thể thao và đời thường.

“Với ngành dệt may, nguyên tắc là bất kể loại sợi nào trước khi đưa ra thị trường đều phải qua kiểm tra và kiểm nghiệm tất cả tính năng, và kiểm tra cả sản phẩm cuối cùng mặc lên người. Sợi lá dứa rất mới, hiện nay trên thế giới chưa được thương mại”, bà Xuân nói.

Trước khi làm sợi lá dứa, doanh nghiệp này đã thành công với quần áo, vải làm từ bã cà phê, sợi tre. Doanh nghiệp đã xuất khẩu áo sơ mi từ bã cà phê sang Mỹ, túi sang Singapore, vớ cà phê qua Trung Đông…

Đặc biệt, tháng 7 vừa qua, Faslink đã đưa hai dòng sản phẩm vải từ sợi lá dứa và bã cà phê tới Texworld USA 2025 tại New York (Hoa Kỳ), nhận được sự quan tâm từ nhiều nhà thiết kế và mua hàng quốc tế.

Câu chuyện của Faslink, của Vietnam Housewares hay Làng Mướp là minh chứng rõ nét cho việc kết hợp công nghệ cao với tài nguyên bản địa để bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nguồn tài nguyên bản địa quý giá

Bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao chia sẻ, Việt Nam sở hữu những nguồn tài nguyên bản địa vô cùng quý giá. Nếu biết cách nghiên cứu, sáng tạo và thương mại hóa đúng cách, chúng hoàn toàn có thể trở thành "vàng xanh" mang lại giá trị kinh tế cao.

Tuy nhiên, bà Hạnh cũng lưu ý, việc sáng tạo vật liệu mới thôi là chưa đủ. Quan trọng là phải biết bán sản phẩm với giá trị gia tăng cao nhất, kết nối được với thị trường và người tiêu dùng.

Để đạt được điều này, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh sản xuất xanh, đầu tư vào nghiên cứu phát triển, và cùng nhau xây dựng thương hiệu quốc gia, định vị sản phẩm Việt trên bản đồ thế giới.

"Các sản phẩm mà Faslink, Vietnam Housewares hay Làng Mướp giới thiệu ra thị trường trong và ngoài nước đã mở ra cái nhìn lạc quan về tiềm năng của các vật liệu mới từ tài nguyên bản địa Việt Nam, không chỉ mang lại tiện ích và giá thành hợp lý mà còn góp phần xây dựng một nền kinh tế xanh, bền vững, vươn tầm quốc tế", bà Hạnh nói.

Số liệu từ Bộ Nông nghiệp và môi trường, mỗi năm Việt Nam có khoảng 156 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp gồm rơm rạ, vỏ trấu, bã mía... Trong đó, chỉ có khoảng 10%-35% phụ phẩm này được sử dụng để sản xuất, số còn lại thải ra môi trường gây ô nhiễm.

Dù hiện nay có rất nhiều sáng kiến sử dụng phế phẩm nông nghiệp nhưng ứng dụng còn nhỏ lẻ, manh mún. Vì vậy, để hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 (Net Zero), Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng tỷ lệ tái chế, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp lên 70% vào năm 2030 trong các lĩnh vực thế mạnh như lúa gạo, cà phê, chăn nuôi...