Trăn trở về vấn đề người lao động từ một số địa bàn, chủ yếu từ khu vực Đông Nam Bộ di chuyển về các tỉnh, thành phố, tại phiên chất vấn ngày 11/11, tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng cần giải quyết vấn đề trước mắt là làm sao để kéo người lao động quay lại thành phố làm việc sau khi đã về quê, vừa để phục hồi sản xuất, vừa đảm bảo quyền lợi.
Qua đợt dịch này, thị trường lao động bộc lộ nhiều vấn đề, trong đó có những việc đã đề cập từ trước đây như nhà ở công nhân, công trình phúc lợi, đổi mới đào tạo nghề...
Do đó, ông Đam cho biết, tới đây Chính phủ sẽ bàn và báo cáo cấp có thẩm quyền giải quyết các vấn đề này.
Ông phân tích, cần nhìn kỹ lại số lượng 1,3 triệu người di chuyển về quê gồm những diện nào.
Về 1,3 triệu người di chuyển về quê sau khi hết giãn cách, ông Đam cho rằng lực lượng lao động này thuộc 4 diện.
Thứ nhất, nhóm lao động có hợp đồng chính quy tương đối ổn định và dài hạn, làm việc ở các doanh nghiệp lớn, khu công nghiệp, khu chế xuất. Về cơ bản số này vẫn được các doanh nghiệp trả một phần lương nên sẽ quay lại; số chưa quay lại là do họ muốn dịch chuyển lao động.
Thứ hai là người làm ở xí nghiệp nhỏ, công trường, không có thời hạn và thời vụ, không có cam kết dài hạn nên không biết khi nào quay lại.
Thứ ba là nhóm lao động tự do, ở miền Nam, đặc biệt ở TP.HCM rất lớn.
Thứ tư là những người đi theo lao động để làm các công việc như trông con, trông cháu.
Theo ông Đam, hiện có những vấn đề lớn cần giải quyết, trước hết là phải kiểm soát dịch cho tốt vì tâm lý người lao động sợ nhất khi quay lại thành phố mà dịch bùng phát lại sẽ phong tỏa như cũ, rồi ốm đau, mất mát, đói khổ... Đồng thời, phải mở lại trường học, nhất là mẫu giáo và tiểu học vì đa phần công nhân có con nhỏ ở cấp mẫu giáo và phổ thông.
Về lâu dài, các doanh nghiệp cần có cam kết hoặc chính quyền địa phương hỗ trợ, để nếu dịch bùng phát thì sẽ trả một phần lương cho người lao động. Những việc này các địa phương đang từng bước giải quyết.
Trung ương cũng cần rà soát lại quy định chống dịch, đảm bảo an toàn và linh hoạt, nhất là xét nghiệm, xử trí F1, F0 trong doanh nghiệp.
Phó thủ tướng cho rằng, nhiều nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia cũng có tình trạng thiếu hụt lao động như Việt Nam, có nước còn phải tính mở cửa cho lao động nước ngoài vào.
Bên cạnh đó, các nước đều có gói hỗ trợ đặc biệt để người lao động quay lại làm việc. Vì vậy, ông đã đề nghị Bộ Lao động, thương binh và xã hội xem xét cùng các địa phương có gói hỗ trợ người lao động quay lại thành phố làm việc, nhất là lao động nghèo.
Thời gian qua, trước sức ép của tăng trưởng, của công nghiệp, một số lượng rất lớn người lao động đã tập trung về các vùng công nghiệp lớn, hình thành những khu nhà ở công nhân có mật độ đậm đặc. Khi dịch xảy ra, những khu ký túc xá xây đúng theo định hướng mới thì chống dịch thuận lợi, còn những khu nhà trọ dân sinh thì vô cùng phức tạp.
“Một căn phòng trọ khoảng trên dưới 10m2, thường là có 2 người thuê chung hoặc 2 vợ chồng với 1 đứa con, thậm chí 2 đứa con, kèm thêm một bà mẹ lên trông cháu”, ông Đam dẫn chứng và nhấn mạnh phải có sự thay đổi, điều chỉnh chiến lược thu hút lao động, thu hút đầu tư nước ngoài theo định hướng đã có là "từ bỏ lợi thế lao động giá rẻ hướng tới giá trị gia tăng cao".
“Nếu có sự chuẩn bị đúng thì chúng ta vẫn giữ chân nhà đầu tư nước ngoài, vừa dịch chuyển được cơ cấu lao động”, theo Phó thủ tướng Vũ Đức Đam.
