Tương lai ảm đạm của 'vua tôm' Minh Phú

Trong quý 1/2019, “vua tôm” Minh Phú có kết quả kinh doanh kém khả quan khi doanh thu đạt 3.363 tỷ đồng, tăng 9,5% so với cùng kỳ, song lợi nhuận công ty mẹ chỉ đạt 87 tỷ đồng, giảm 14,7%.

Minh Phú giải thích nguyên nhân lợi nhuận giảm là do thời tiết xấu dẫn đến công ty phải thu mua nguyên liệu với giá cao. Trong ĐHCĐ diễn cuối tháng 6, Công ty cũng điều chỉnh kế hoạch lợi nhuận trước thuế giảm 38% do sự chậm trễ trong việc triển khai công nghệ nuôi tôm mới và mở rộng năng lực chế biến.

Mặc dù vậy, việc Minh Phú giảm mạnh dự báo lợi nhuận nhiều khả năng đến từ những cáo buộc Công ty có liên quan đến việc tránh thuế chống bán phá giá tôm tại Mỹ.

Cụ thể, Minh Phú bị cáo buộc mua một lượng lớn tôm đông lạnh của Ấn Độ, chế biến ở mức "tối thiểu" tại Việt Nam và bán qua Mỹ thông qua Mseafood với tư cách là sản phẩm của Việt Nam. Trong trường hợp bị buộc tội, Minh Phú sẽ chịu thuế chống bán phá giá của Mỹ đối với tôm Ấn Độ, thuế này đang ở mức thấp 1,35% theo kết quả của giai đoạn rà soát gần nhất nhưng có thể thay đổi trong mỗi kỳ xem xét tiếp theo.

Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) nhận định, để tránh các cáo buộc bán phá giá, thời gian tới Minh Phú sẽ giảm nhập khẩu nguyên liệu tôm từ Ấn Độ, nơi có chi phí nuôi tôm thấp hơn chi phí ở Việt Nam từ 20-30%. Trên thực tế, nhập khẩu tôm thẻ Ấn Độ của Minh Phú trong 4 tháng đầu năm nay đã giảm 82% so với cùng kỳ. Do đó, Minh Phú sẽ phải chịu giá nguyên liệu cao hơn.

Ban lãnh đạo Minh Phú cho biết, hiện chưa nhận được bất kỳ yêu cầu điều tra nào từ chính quyền Mỹ. Tại ĐHCĐ, Công ty tự tin rằng sẽ không bị buộc tội trốn thuế song từ chối cho biết khi được hỏi về mức độ chế biến sâu đối với tôm Ấn Độ và bao nhiêu tôm có nguồn gốc từ Ấn Độ được xuất khẩu sang Mỹ.

Trong khi thị trường Mỹ gặp nhiều trở ngại, Minh Phú lại bỏ lỡ cơ hội tiến vào thị trường châu Âu. Dù Việt Nam đã ký hiệp định tự do thương mại châu Âu (EVFTA), song tỷ trọng xuất khẩu của Minh Phú vào thị trường này rất thấp. 

Tới cuối năm 2018, 28 nước thuộc EU chỉ chiếm khoảng 7,2% tổng giá trị xuất khẩu của Minh Phú. Công ty muốn mở rộng thị phần tại EU từ 12% hiện tại lên 15-20%. Kế hoạch này đòi hỏi đầu tư vào dây chuyền xử lý mới, trung bình mất 18 tháng xây dựng.

Hồi tháng 5, Minh Phú đã phát hành 60 triệu cổ phiếu cho tập đoàn Nhật Bản Mitsui. Giá chào bán là 50.630 đồng mỗi cổ phần giúp Minh Phú thu về 3.037 tỷ đồng và nâng vốn điều lệ lên 2.000 tỷ đồng. Đối tác Nhật Bản sẽ nâng sở hữu lên 35,1% sau khi hoàn tất giao dịch thông qua mua cổ phần riêng lẻ và cổ phần từ các cổ đông hiện hữu.

Số tiền thu về từ thương vụ này dự kiến giúp Minh Phú mở rộng sản xuất. Công ty dự định tăng công suất chế biến từ mức hiện tại là 76.000 tấn/năm lên 200.000 tấn/năm vào năm 2025. Khoảng 50% nhu cầu vốn sẽ được tài trợ bằng số tiền thu được từ phát hành riêng lẻ cho Mitsui, phần còn lại được tài trợ bằng nợ.

Tuy nhiên, các dự án hiện bị chậm tiến độ. Dự án Minh Quí Cà Mau đã bị hoãn lại để chờ phê duyệt của Hội đồng quản trị mới. Thủ tục hành chính xây dựng Minh Phú Kiên Giang 1 và 2 với chính quyền tỉnh Kiên Giang vẫn chưa hoàn thành dẫn đến việc hoãn thi công hai nhà máy.

Phía Minh Phú cho biết, do kế hoạch nâng công suất chế biến đang bị trì hoãn, hơn 3.000 tỷ đồng tiền thu được từ đợt phát hành riêng lẻ cho Mitsui sẽ được dùng để làm việc khác. Cụ thể là chi 871,8 tỷ đồng để mua lại 30,8% cổ phần công ty Minh Phú Hậu Giang từ Mitsui; 1.755 tỷ đồng trả nợ ngắn hạn và hơn 300 tỷ đồng để trả tiền mua tôm nguyên liệu, tôm thành phẩm.

Mặc dù công ty đã điều chỉnh giảm kế hoạch năm 2019, song VDSC tỏ ra bi quan về khả năng hoàn thành mục tiêu đề ra. Công ty phân tích đánh giá, nguy cơ bị buộc tội trốn thuế chống bán phá giá tại thị trường Mỹ là hiện hữu nhưng kế hoạch dự phòng không rõ ràng. 

Bên cạnh đó, việc công ty không đưa ra câu trả lời rõ rãng cho nhiều vấn đề chiến lược cùng với những khác biệt quan trọng trong kế hoạch đầu tư và kinh doanh trước và sau khi phát hành riêng lẻ cho Mitsui làm dấy lên nghi ngờ về hiệu quả sử dụng vốn.