Vấn nạn rác thải nhựa từ đại dịch Covid-19

Bùng nổ rác thải nhựa y tế

Ngay từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, các quy tắc phòng chống dịch đã được chính phủ nhanh chóng triển khai, đặc biệt là quy tắc đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn tới thành công của công tác khống chế dịch ở nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, sự gia tăng sử dụng khẩu trang y tế dùng một lần lại gây ra vấn nạn mới về rác thải nhựa, đặc biệt trong tình trạng nhiều đơn vị xử lý ô nhiễm phải hạn chế hoặc tạm ngừng hoạt động do các lệnh giãn cách xã hội.

Bà Pamela Coke-Hamilton, Giám đốc Thương mại quốc tế của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) cho biết, ô nhiễm nhựa là mối đe dọa hàng đầu đến hành tinh trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát, và giờ đây còn trở nên nghiêm trọng hơn nhiều.

Công ty tư vấn toàn cầu Grand View Research dự đoán, thị trường khẩu trang dùng một lần trong năm 2020 sẽ tăng khoảng gấp đôi so với năm 2019, đạt mức 1,66 tỷ USD.

Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, mỗi tháng thế giới đã sử dụng trung bình khoảng 89 triệu chiếc khẩu trang y tế cá nhân và 76 triệu khẩu trang y tế chuyên dụng, chưa tính đến các sản phẩm khác như găng tay, kính y tế hay tấm chắn giọt bắn.

Vừa qua, lò đốt rác nguy hại ở Đà Nẵng bị quá tải dù đã hoạt động hết công suất, khi phải xử lý tới khoảng 4,8 tấn rác y tế mỗi ngày đã làm dấy lên nỗi lo về những rủi ro trong vệ sinh dịch tễ cũng như ảnh hưởng đến môi trường.

Đáng chú ý, do những bất cập trong công tác quản lý chất thải, một lượng không nhỏ khẩu trang y tế đã qua sử dụng rơi vào tay các đối tượng xấu, được “tái chế” để bán lại ra thị trường, đe dọa tới sức khỏe của người tiêu dùng.

Giãn cách xã hội và sự lên ngôi của đồ nhựa dùng một lần

Bên cạnh việc đeo khẩu trang, các lệnh giãn cách xã hội được xem là phương án chống dịch hiệu quả nhất mà đa số các quốc gia đều lựa chọn áp dụng.

Trong bối cảnh đó, các sàn thương mại điện tử hoạt động nhộn nhịp hơn bao giờ hết đã làm tăng cao nhu cầu bao bì đóng gói bằng nhựa. Tại Singapore, lệnh giãn cách xã hội kéo dài 8 tuần đã khiến 5,7 triệu dân của nước này xả thêm 1.470 tấn rác thải nhựa chỉ riêng cho việc đóng gói thực phẩm.

Dịch bệnh bùng phát cũng khiến người tiêu dùng cảm thấy an tâm hơn khi sử dụng túi ni lông và đồ nhựa dùng một lần, mặc dù chưa ghi nhận bất cứ trường hợp nào lây nhiễm qua các sản phẩm hàng hóa.

Mới đây, 130 chuyên gia y tế đến từ 19 quốc gia đã ký vào Bản tuyên bố về tính an toàn của các sản phẩm có thể tái sử dụng đối với sự lây lan của Covid-19 để trấn an người tiêu dùng và nhà bán lẻ tiếp tục áp dụng các biện pháp hạn chế bao bì và đồ nhựa dùng một lần.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng lên án một số công ty dầu mỏ hàng đầu thế giới đang đầu tư hàng tỷ USD vào ngành nhựa, bên cạnh việc thực hiện một số biện pháp truyền thông khuyến khích sử dụng nhựa, như một giải pháp trước sự sụt giảm trong nhu cầu về nhiên liệu hóa thạch.

Rác nhựa đi về đâu?

Nhiều đơn vị xử lý rác thải và nhà máy tái chế phải đóng cửa khiến vấn nạn rác thải nhựa ngày càng khó giải quyết hơn.

Dữ liệu nghiên cứu của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNEP) chỉ ra rằng, khoảng 75% rác thải nhựa phát sinh từ đại dịch Covid-19 có thể kết thúc vòng đời của mình dưới đáy biển, gây thiệt hại cho nghề cá, du lịch và vận tải đường biển khoảng 40 tỷ USD mỗi năm.

UNEP bổ sung thêm, thiệt hại kể trên vẫn chưa tính toán hết các rủi ro mà rác thải y tế có thể gây ra như phát tán chất độc và nguồn bệnh do hoạt động xử lý, tiêu hủy bừa bãi.

Theo chuyên gia môi trường học Nina Schrank, với đà tăng trưởng trong nhu cầu sử dụng nhựa như hiện nay, tới năm 2050, việc tiêu hủy nhựa sẽ đóng góp tới 12% lượng khí thải các-bon, làm hiệu ứng nhà kính trở nên trầm trọng hơn.

Bên cạnh đó, tạp chí về môi trường hàng đầu Anh quốc Unearthed đăng tải thông tin về việc một lượng lớn rác thải nhựa tiêu dùng của quốc gia này được tìm thấy tại một số bãi rác bất hợp pháp ở Malaysia.

Các chuyên gia môi trường châu Âu cho biết, không chỉ nước Anh mà nhiều quốc gia phát triển cũng đang tìm cách đẩy lượng rác thải quá tải sang các nước kém phát triển hơn – những nơi mà khả năng xử lý rác thải vẫn còn hạn chế, gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của người dân địa phương.

Bà Nina Schrank nhận định, rác thải nhựa vẫn là mối đe dọa hàng đầu tới thế giới, đặc biệt là đối với nhóm thu nhập thấp và các quốc gia đang phát triển. Do đó, việc xem nhẹ các mục tiêu hạn chế và xử lý hiệu quả rác thải nhựa có thể đưa thế giới tới một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng về môi trường, với các tác động không thua kém gì đại dịch Covid-19.