100 triệu người dân Việt Nam thuộc nhóm dễ bị tổn thương nhất trên thế giới trước tác động của khí hậu đang phải đối mặt với nhiều rủi ro dọc theo bờ biển dài và các vùng trũng thấp rộng lớn của đất nước.
Đơn cử, Đồng bằng sông Cửu Long – nơi sinh sống của 18 triệu người – đã và đang bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, khi hơn 70% diện tích đất của một số tỉnh thành có thể bị ngập trong vòng 80 năm nữa.
“Báo cáo quốc gia về khí hậu và phát triển cho Việt Nam” của World Bank (Ngân hàng Thế giới) mới đây chỉ ra rằng Việt Nam có thể thiệt hại khoảng 10 tỷ USD vào năm 2020, tương đương 3,2% GDP, do các tác động của khí hậu.
Các mô hình cho thấy tổng chi phí kinh tế do biến đổi khí hậu gây ra có thể lên tới 523 tỷ USD vào năm 2050. Do vậy, Việt Nam cần ưu tiên đầu tư để giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu.
Cùng với đó, khi tiến dần đến vị thế nước có thu nhập cao, Việt Nam cũng cần phải giảm cường độ carbon, World Bank nhấn mạnh.
Đóng góp của Việt Nam vào tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu tương đối nhỏ, chỉ ở mức 0,8%. Tính theo bình quân đầu người, lượng phát thải của Việt Nam chưa bằng một nửa lượng phát thải bình quân đầu người của các nước trong Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD).
Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của Việt Nam đã tăng lượng phát thải khí nhà kính bình quân đầu người lên gấp bốn lần trong thế kỷ này, từ 0,79 tấn CO2 năm 2000 lên 3,81 tấn vào năm 2018, và lượng khí thải đang tăng với tốc độ nhanh nhất trên thế giới.
Ô nhiễm liên quan đến khí thải này ảnh hưởng đến sức khỏe và giảm năng suất. Cùng với đó, tình trạng cạn kiệt tài nguyên và các tác động của biến đổi khí hậu đã làm tổn hại đến thương mại và đầu tư.
Phó chủ tịch World Bank phụ trách Đông Á – Thái Bình Dương Manuela V. Ferro nhấn mạnh: “Việt Nam phải dành nguồn lực lớn để bảo vệ TP.HCM – đô thị lớn nhất cả nước với đường bờ biển trũng thấp, và vùng Đồng bằng sông Cửu Long khỏi tác động của biến đổi khí hậu”.
Cùng với đó, việc thực hiện các cam kết quốc tế đầy tham vọng của Việt Nam sẽ đòi hỏi phải có hành động trong những lĩnh vực phát thải chính như năng lượng, giao thông, nông nghiệp và công nghiệp chế biến, chế tạo, và sử dụng định giá carbon để thúc đẩy đầu tư.
Năm gói chính sách ưu tiên
Dựa trên kết quả chạy mô hình và phân tích, World Bank đề xuất năm gói chính sách ưu tiên để Việt Nam giải quyết các rủi ro khí hậu, đồng thời duy trì tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ.
Thứ nhất là một chương trình cấp vùng cho Đồng bằng sông Cửu Long khi khu vực này đang phải đối mặt với nhiều rủi ro như xói lở bờ biển và bờ sông, mực nước biển dâng và xâm nhập mặn.
Chương trình này sẽ hạn chế khai thác cát và khai thác nước ngầm, đầu tư thêm cơ sở vật chất và tăng cường điều phối vùng, đồng thời hỗ trợ sinh kế cho những người nông dân đang tìm giải pháp thích ứng với những thách thức của biến đổi khí hậu.
Thứ hai là một kế hoạch tổng hợp bảo vệ các đô thị ven biển và kết nối giao thông khỏi tác động của thời tiết khắc nghiệt. Kế hoạch này bao gồm hoạt động nâng cấp hệ thống đường bộ và năng lượng, cũng như tăng cường hệ thống quản lý rủi ro thời tiết và cảnh báo sớm.
Thứ ba là một chương trình giảm ô nhiễm không khí bao vây khu vực Hà Nội.
Thứ tư là tăng tốc quá trình chuyển dịch sang năng lượng tái tạo bằng cách cải thiện khung pháp lý để khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân đầu tư tăng công suất của lưới điện, và thực hiện các kế hoạch tiết kiệm năng lượng.
Thứ năm là mở rộng an sinh xã hội để bù đắp những tác động kinh tế mà các giải pháp khí hậu có thể tác động đến những người dễ bị tổn thương nhất. Tài trợ cho các chương trình xã hội bằng nguồn thu từ thuế carbon sẽ giúp hỗ trợ người nghèo khỏi tác động của việc tăng chi phí đi lại và năng lượng.
Báo cáo ước tính giá trị hiện tại của nhu cầu đầu tư thêm vào các giải pháp thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu tại Việt Nam đến năm 2040 lên đến khoảng 6,8% GDP mỗi năm, tương đương gần 370 tỷ USD.
Ông Darryl James Dong, quyền Giám đốc IFC tại Việt Nam, lưu ý rằng nguồn vốn từ khu vực tư nhân sẽ là chìa khóa. Theo đó, khu vực này theo tính toán sẽ đóng góp ít nhất khoảng một nửa – tương đương 185 tỷ USD.
"Với một môi trường thuận lợi, các doanh nghiệp tư nhân sẽ dẫn đầu sự phát triển liên quan tới khí hậu. Nếu Việt Nam có thể xây dựng một môi trường thật sự thuận lợi thì doanh nghiệp tư nhân sẽ xuất hiện, và khi đó, nguồn tài chính tư nhân chắc chắn sẽ đồng hành", ông nhấn mạnh.
